Музыка оқу жоспары 1-сынып (орта білім беру жаңарту аясында)

Тілдік мақсаттар туралы

«Музыка» пәнінің мазмұны оқу тілі (қазақ және орыс тілдері) арқылы беріледі. Әр пәннің өз тілдік стилі бар, оны нақты бір пәннің «ғылыми тілі» деп атауға болады. Ғылыми тіл – пәннің мазмұнын оқып үйрену, ойлау қабілетін және пәндік мазмұнның негізгі ұғымдарымен жұмыс істеуді жақсарту үшін қолданылатын негізгі құрал. Басқа тілде оқитын көптеген оқушылар ғылыми тіл мен пән мазмұнын толық игеруі үшін оларға білім алу үдерісінде үнемі қолдау көрсетілуі қажет. Үштілді білім беру контексінде бірінші ғылыми тілдің дамуы да тұрақты назарды талап етеді, сондықтан бірінші тіл арқылы оқуға жұмсалатын шектеулі уақыт тиімді және нәтижелі қолданылуы керек.

Ғылыми тілді оқып үйренуді қолдау үшін оқытушыларға сабақ жоспарларына келесі оқу мақсаттарын жүйелі түрде қосу ұсынылады:

• оқушылар назарын ғылыми тілге аудару (мәселен, пән бойынша оқу мақсаттарына жету үшін қажет терминология немесе тұрақты тіркестері бар лексиканы қолдану);

• пән мазмұнының ұғымдарымен жұмыс істеуге қажетті жұмыс тілін қолдану (мысалы, топтық жұмыстар, сұрақты дұрыс қоя білу, жағдайды талдау және пікірталас жүргізу үшін қажетті сөздер мен сөз тіркестері);

• алдын ала оқыту, оның ішінде ең бастысы, пәнді оқуда дұрыс қолдана білу үшін қажетті терминология мен тіркестер жиынтығын қамтитын лексиканы орынды контексте алдын ала қолдану;

• оқушылардың төрт дағдының барлығын түрлі әрекеттерде (мысалы, оқылым-тыңдалым, оқылым-жазылым, оқылым-айтылым, тыңдалым-жазылым және т.б.) түрлі мақсаттарға қол жеткізу үшін қолдану;

• оқушыларды пікірталас диалогтарға қатыстыру (мәселен, оқушылардан қысқа жауаптарды қабылдамау, білімді ғана көрсететін сұрақтарды қоймау; оқушыларды өз білімін нәтижелі талқылау үшін пайдалануға ынталандыру, сондай-ақ оқушылар диалогқа қатыса алуы үшін қажет лексикалық қормен қамтамасыз ету);

• тілге тән оқу дағдыларын дамыту (мәселен, таңдамалы түрде тыңдау, түсіндіру, металингвистикалық және метакогнитивтік танымды дамыту, басқа сөзбен айту, сөздікпен жұмыс дағдылары);

• тіл туралы сын тұрғысынан ойлауды дамыту (мәселен, тілдерді салыстыру, оқушылардың тілді барынша нақты пайдалануға ынталандыру, тілді оқудағы жетістіктерді бағалау);

• сабақ басында тілдік мақсатты белгілеу, сабақтың соңында осы мақсат бойынша қол жеткізген жетістіктерді талқылау.

(1) пәнге арналған арнайы лексика және терминология,

(2) диалог/жазылым үшін қажетті сөз тіркестері. Берілген тіл оқушылар үшін түсінікті әрі анық болса, бұл олардың пәндік мақсаттар мен тілді оқудағы мақсаттарға қол жеткізуіне көмектеседі.

Тілдік мақсаттарды анықтау үшін келесі етістіктерді пайдалануға болады: саралау, санаттарға бөлу, таңдау, жіктеу, салыстыру, байланыстыру, қарсы қою, көшіру, құрастыру, сынау, анықтау, суреттеу, әзірлеу, бағалау, түсіндіру, мысал келтіру, жорамалдау, анықтау, негіздеу, келіссөздер жүргізу, болжау, өндіру, балама шешімдер ұсыну, себептерді түсіндіру, пысықтау, қайта ұйымдастыру, басқа сөзбен айту, мазмұндау, қайта қарап шығу, көшіріп алу, рөлдік ойындар ойнау, қорыту, синтездеу және жазу, түрлі мақсаттар үшін пайдалану, өз сөзімен анықтама жазу, безендіру.

Тілдік мақсаттардың кейбірін пән мазмұнын оқу мақсаты деп те есептеуге болатынына қарамастан, мазмұн мен тілдің бөлінуі оқушылардың мазмұнға да, тілге де баса назар аударуына көмектеседі. Бұл, сондай-ақ, жауаптар мен шешімдер іздеу үшін қолданылатын үдерістермен салыстырғанда, жауаптарға/шешімдерге аударылатын назарды теңгерімге келтіруге көмектеседі. Атап айтқанда, осындай үдерістерге баса назар аудару тілдің нақты қолданылуы мен ойлау әрекетінің жақсаруына көмектеседі.

Тілдік емес пәндерде оқыту мақсаттарының көпшілігі мазмұнға бағдарланады, бірақ ең кемінде бір мақсат тілге бағдарлануы тиіс

.

Музыка Бастауыш мектеп 1-сынып

1А-бөлім: Өзім туралы

Осыған дейін меңгерілуі тиіс білім

Бұл бөлімнің мазмұны оқушылардың, үйде, балабақшадан және тағы басқа мекемелерден үйренген балалар әндерін орындау, би дағдыларын қосу, ұрмалы, шулы аспаптарда ойнау біліміне негізделген.

Тілдік мақсаттары Оқушылардың осы бөлімдегі пәнді оқыту мақсаттарына қол жеткізуі үшін көмектесуге арналған ғылыми тілде жазылған тілдік мақсат мысалы төменде беріліп отыр.Басқа да тілдік мақсаттарды белгілеу және ғылыми тілді оқыту мен оқуға қатысты қосымша нұқсаулар алу үшін жоғарыдағы «Тілдік мақсаттар туралы» мәтінге қараңыз.

Тілді оқыту мақсаты	Пән лексикасы және терминологиясы	Диалог/жазу үшін қажетті сөз тіркестері
Оқушылар істей алуы тиіс: дыбыстардың шығарылу мен өзгеру тәсілдерін сипаттау, олардың музыкадағы мән-мағынасын түсіндіру	дыбыс,шулы, музыкалық, жоғары, төмен; әуен, қатты, ақырын; қаттырақ шығады, ақырынырақ шығады; екпін, жылдам, баяу; ырғақ, біркелкі соққы; бубен, үшбұрыш; барабан, маракас.	Талқылауға арналған сұрақтар: Бұл дыбыс нені еске түсіреді? Музыка сіз үшін қандай сезім тудырады? Музыканың дыбысы қатты ма? Ақырын ба? Естілген дыбысты сипаттап бере аласыз ба? Әнді бірге орындағанда қандай өзгеріс байқадыңдар? Неліктен? Әннің/ әуеннің көңіл-күйі менде ... сезімін тудырды, себебі ... Сіздің қандай ұсыныстарыңыз бар? Дыбыс ... болып келедіМузыка менің есіме... түсіреді, себебі... Музыкадан (жаңбырдың дыбысын, құстардың әнін және т.б)... естуге болады Әннің басында музыка .... қатты естіледі, ал соңында ... Мен әнді .... екпінде орындадым
Қысқаша шолу
Бұл бөлімде оқушылар музыкалық ұғымдармен, шулы және музыкалық дыбыстармен танысады, музыканы тыңдайды, қарапайым музыка жазу кезінде өз дауыстарын пайдаланып тәжірибе жүргізеді, Curwen-Kodaly әдісі бойынша қол қимылы белгілерімен терция диапазоны аралығындағы әндерді үйренеді, біркелкі соққыны сақтай отырып,балаларға арналған музыкалық аспаптарда қарапайым ырғақтарды ойнайды. Оқушылар өз аттары мен қоршаған ортадағы дыбыстарды қолданып, музыкалық дыбыстарды және ырғақтарды өздері шығаратын болады, сонымен қатар идеяларды талқылай отырып өз ойларын білдіреді.

Оқу бағдарламасына сілтеме	Оқу мақсаттары	Ұсынылатын оқыту іс-әрекеттері	Мұғалімге арналған ескертпелер (оқыту әдістемесі бойынша)	Оқыту ресурстары
1.3 Музыкалық сауаттылық 1.2 Музыкалық-орындаушылық іс-әрекет	1.1.3.1 жоғарғы, орта, төменгі регистр, темп, динамика (f, p), қысқа, ұзақ дыбыстар, соль және ми ноталарының биіктігін естіп анықтау 1.1.2.1 әндерді музыкалық аспаптың сүйемелдеуімен орындау	Өзімді зерттеймін 1-тапсырма. Талқылау Сізді қоршаған қандай дыбыстар бар? Күннің күркіреуі мен домбыра дыбысының айырмашылығы неде? Дыбыстарды ажыратыңыз: музыкалық па, әлде шулы ма? 2-тапсырма. Музыкалық сауат «Соль» және «ми» қол белгілерін жаттап алыңыз. Сіз қай дыбысты жоғары орындадыңыз? Қайсысын төмен? "Дыбыстарды тап" жұмбағы. 3-тапсырма. Орындау А. Танидің, А.Естеновтің «Сәлемдемесу» әнін жаттаңыз. "Музыкалық ойынды" орындаңыз. Таңдау еркі: «Күншуақ» қысқа әні.	1-тапсырмада оқушыларға шулы дыбыстарды (күн күркірі, толқын шуылы, т.с.с. табиғи дыбыстарын) және музыкалық дыбыстарды Д. Нұрпейісованың «Әсем қоңыр» күйінен үзінді тыңдауды ұсыныңыз. Таңдау еркі: Д. Кабалевскийдің «Клоуны» пьесасынан үзінді. Бекіту мақсатында музыкалық және шулы дыбыстарды ажыратуға арналған тапсырма-ойынды беруіңізге болады. Бұл тапсырмаға алдын ала домбыра мен найзағай суреттелген үлестірме парақшаларын (әр оқушыға) дайындаған жөн. 2-тапсырмада оқушыларға жоғары, төмен музыкалық дыбыстар туралы айтып беріңіз. Оқушылармен «соль» және «ми» қол белгілерін жаттаңыздар. Қол белгілерін қолдана отырып, дыбыстарды айтып шығыңыз. "Дыбыстарды тап" жұмбағында оқушыларға соль және ми дыбыстарын кез келген аспапта немесе дауыспен орындап, тыңдау арқылы ажыратуға тапсырма беріңіз. 3-тапсырмада оқушыларға «Сәлем» әнін фразалар арқылы жаттатыңыз. Немесе таңдауыңызға қарай «Күншуақ» қысқа әнін алуыңызға болады. Соль және ми қол белгілері көмегімен жаттатыңыз. Музыкалық ойын ережесі: оқушылар әнді айта отырып, допты (кез келген жерде) қасындағы көршісіне береді. Ән аяқталғаннан кейін доп қолында қалған бала оны еденге қойып, мұғалімнің нұсқауымен қарапайым ырғақтарды қол соғып, немесе шулы аспапта қайталап шығуы керек.	Табиғат дыбыстары (шулы дыбыстар), Д. Нұрпейісованың «Әсем қоңыр» күйі Таңдау еркі: Д. Кабалевскийдің «Клоуны» пьесасынан үзінді (музыкалық дыбыстар) Суреттері бар үлестірме парақшалары. Қол белгілері жүйесінің кестесі (Curwen-Kodaly) http://choirly.com/curwen-hand-signs-kodaly-hand-signs/ «Сәлемдемесу» әні, музыкасы А.Танидікі, сөзі А.Естеновтікі. «Күншуақ» қысқа әні: Күн-шу-ақ, күн-шу-ақ, ба-ла-лар-ға сый-ла бақ. Ойынға арналған доп; Шулы аспаптар (бубен, маракас, үшбұрыш және т.б)
1.1 Музыка тыңдау және талдау 1.3 Музыкалық сауаттылық 1.2 Музыкалық-орындаушылық іс-әрекет	1.1.1.1 Тыңдалған музыкалық шығарманың көңіл күйін, ырғақ, екпінін, динамикасын анықтау 1.1.3.1 жоғарғы, орта, төменгі регистр, темп, динамика (f, p), қысқа, ұзақ дыбыстар, соль және ми ноталарының биіктігін естіп анықтау 1.1.2 .2 Қарапайым ырғақтық суреттемелерді музыкалық-шулы аспаптарда және қазақ халық аспаптарында ойнау	Менің есімім 1-тапсырма. Тыңдалым және талдау Э. Григтің «Шествие гномов» шығармасынан үзінді тыңдаңыз. Шығарманың басында ергежейлілердің жүрісі қалай болды? Ал соңында ше? Осы музыкамен ергежейлілердің қалай қимылдайтынын көрсетіңіз. Әуенге сай олардың қатты және ақырын жүрістерін келтіріңіз. 2-тапсырма. Орындау Алақаныңызды шапалақтай отырып, өз есіміңізді буындарға бөліңіз. Қол белгілерімен айтып беріңіз. Мысалы: Ма-рат (2 буын), Бек-сұл-тан (3 буын). 3 - тапсырма. Музыкалық сауат Сыныптағы достарыңыздың есімдерін дабыл аспабында ақырын немесе қатты буындап орындаңыз. Талқылау: Сіз қалай орындадыңыз? Ақырын ба әлде қатты ма? 4-тапсырма. А. Танидің «Дабыл ойнайық» әнін жаттаңыз.	1-тапсырмада Э. Григтің «Шествие гномов» шығармасын тыңдау алдында музыканың мазмұнын айтып беріңіз. Оқушыларды образдар жасауға бағыттаңыз немесе оларға ергежейлілер шеруі бейнеленген суретті көрсетіп, кейіпкерлердің сипатын ойын арқылы көрсетулерін өтініңіз. Ойын ережесі: Э. Григтің «Шествие гномов» шығармасына оқушылар ергежейлілерді бейнелеп, музыканың динамикасына сай жүрістерін салады. 2-тапсырмада оқушылардан өз аттарын буындарға бөліп, содан кейін шапалақтап немесе тоқылдатып шығуларын ұсыныңыз. Және оқушылардан өз аттарын «соль» және «ми» қол белгілерімен буындарға бөліп орындауларын өтініңіз. Есімдерін айтуды ойын түрінде өткізуіңізге болады: оқушылар шеңберге тұрып, сол жаққа, содан соң оң жаққа қадам жасайды. Сосын 3 рет шапалақ соғып, төртке дейін санап кідіріс жасайды. Сөйтіп, қимылды үйрену үшін бірнеше рет қайталатыңыз. Енді балалар осы қимылдарды көрсетіп, кідіріс уақытында өз есімдерін қосып айтады. 3-тапсырма барысында оқушылардан сыныптастарының есімдерін буындап, сонымен қатар қатты және ақырын динамикада орындауын сұраңыз. Сыныпта балалармен орындаудың динамикасын (ақырын және қатты) талдаңыз. 4-тапсырмада оқушылармен А. «Есімдер» әні, музыкасы А. Танидікі, сөзі А. Естеновтікі Оқушыларға әнді түрлі динамикада орындауды (мысалы, қайырманың басы ақырындау, ал ортасына таман қаттырақ) ұсыныңыз.	Э. Григтің «В пещере горного короля» сюитасы. «Шествие гномов» шығармасы Музыкалық-шулы аспаптар (бубен, маракас, үшбұрыш, т.б.) «Есімдер» әні, музыкасы А.Танидікі, сөзі А. Естеновтікі
1.1 Музыка тыңдау және талдау 1.3 Музыкалық сауаттылық 2.2 Музыка шығару және импровизациялау	1.1.1.1 Тыңдалған музыкалық шығарманың көңіл күйін, ырғақ, екпінін, динамикасын анықтау 1.1.3.1 жоғарғы, орта, төменгі регистр, темп, динамика (f, p), қысқа, ұзақ дыбыстар, соль және ми ноталарының биіктігін естіп анықтау 1.2.2.1 Дауысты және музыкалық аспаптарды қолдану арқылы музыкалық фразалар (1-2 такт) шығару	Менің дауысым 1-тапсырма. Тыңдалым және талдау В. Косенконың "Жаңбыр" шығармасын тыңдаңыз. Талқылау: Музыка нені еске түсіреді? Неліктен? Дыбыстар біркелкі ме немесе әртүрлі ме? Қатты ма, әлде ақырын ба? Жаңбыр музыканың басында, ортасында қалай жауды? Соңында ше? 2- тапсырма. Музыкалық сауат Жаңбырдың дыбыстары туралы сіз не айта аласыз? Жаңбыр тамшыларының дыбысын қандай сөздермен көрсетуге болады? Қарындашпен тоқылдатып жаңбырдың дыбысын көрсетіңіз. Дауысыңызбен жаңбыр тамшыларының баяу және тез жауатынын бейнелеңіз. 3-тапсырма. Импровизация Суреттегі (1923 ж. В. Кандинский, «Cекущая линия») өзіңізге таныс сызықтарды тауып, атап көрсетіңіз. Бұл сызықтарды өзіңіз елестеткендей дауысыңызбен айтып көріңіз. Неге дәл осы дыбыстарды таңдадыңыз? 4-тапсырма. Музыка шығару Соль және ми ноталарын қолданып, «Жаңбыр» әнінің сөзіне әуен шығарыңыз. 5-тапсырма. Орындау А.Тани мен А.Естеновтің «Есімдер» әнін жаттаңыз.	Тыңдалымға В. Косенконың «Жаңбыр» пьесасын қойыңыз. Пьесаның бағдарламалық мазмұны бар және оқушыларға таныс ассоциациялар мен түсініктерді оятады. Пьесада тамшылардың тез, содан соң баяуырақ түсуін бейнелеген әдіс жақсы көрсетілген. Тыңдалымнан кейін сыныпта ұсынылған сұрақтарды талқылаңыз. 2-тапсырмада оқушыларға екпін терминін түсіндіріңіз. Оқушыларды жаңбыр дыбыстарын қарындашты тоқылдатып көрсетулерін өтініңіз. Балалардан «тырс, тырс» сөздерін баяу, содан кейін жылдамырақ екпінмен айтуларын өтініңіз. Сөйтіп, бұл тапсырма оқушылардың музыкадағы «жылдам» және «баяу» екпінді түсініктерін бекітеді. 3-тапсырмада оқушыларға В. Кандинскийдің, 1923 ж. «Cекущая линия» суретін көрсетіңіз. Олардан таныс сызықтарды және олардың атауларын естеріне түсіруді өтініңіз. Содан кейін оқушылардан бұл сызықтарды дауыспен бейнелеуді сұраңыз. 4-тапсырмада оқушыларға «Жаңбыр» әнінің сөзіне өз әуендерін шығаруды ұсыныңыз. Әуендерінің соль және ми қол белгілерінің негізінде болуы керектігін ескертіңіз. 5-тапсырма. Оқушылармен А. Танидің «Өзіңді зерттей біл» әнін жаттаңыз. Таңдау бойынша: «Есімдер» әні, музыкасы А.Танидікі, сөзі А. Естеновтікі. Ойын ретінде фразаны «ішіңнен айту» әдісін қолдана отырып, оқушылардан әнді фразалар бойынша айтып беруін сұраңыз: бірінші жолын мұғалім айтады, оқушылар оны «ішінен» қайталайды және қерісінше, оқушылар екінші жолын айтады, ал мұғалім «ішінен» қайталайды.	«Жаңбыр» пьесасы, музыкасы В. Косенконікі «Жаңбыр» әні, сөзі А.Естеновтікі, музыкасы А.Тани. 1923 ж. В. Кандинскийдің «Cекущая линия» картинасының репродукциясы «Жаңбыр» әні, сөзі А.Естеновтікі, музыкасы А.Тани Баяу жаңбыр жауады, тырс-тырс жерге тамады. Музыкалық-шулы аспаптар (дабыл, маракас, үшбұрыш және т.б) «Есімдер» әні, музыкасы А. Танидікі, сөзі А. Естеновтікі.
1.1 Музыка тыңдау және талдау 1.2 Музыкалық-орындаушылық іс-әрекет	1.1.1.2 Таныс дыбыстары мен музыканы тыңдау барысында анықтау және сипаттау 1.1.2.1 әндерді музыкалық аспаптың сүйемелдеуімен орындау 1.1.2 .2 Қарапайым ырғақтық суреттемелерді музыкалық-шулы аспаптарда және қазақ халық аспаптарында ойнау	Өзімді тыңдаймын 1-тапсырма. Тыңдау және талдау Сағаттың дыбысын тыңдаңыз. Сіз не естідіңіз? Соққының жылдамдығы өзгереді ме? Сағаттың біркелкі жүрісін алақаныңызбен шапалақтап көрсетіңіз. Адам ағзасында ненің дыбысы сағатқа ұқсас? Дауысыңызбен жүректің соғуын орындап беріңіз. 2-тапсырма. Тыңдау және орындау Музыканы тыңдаңыз. Әуенге біркелкі соққыны алақаныңызбен шапалақтаңыз. 3-тапсырма. Орындау/ Аспапта ойнау Соль және ми қол белгілерімен "Сағат" әнін айтыңыз. Әнге қимыл-қозғалыстарды топпен ойлап табыңыз. Дабыл аспабында "Сағат" әнін орындаңыз.	1-тапсырмада дабылды сағаттың дыбысын қойып, оқушыларды болатын сабақ тақырыбы жайында қызықтырып қойыңыз. Содан кейін оқушылардан қандай дыбыстар естіп отырғандарын, олар қалай шығатынын сұраңыз. Олардан сағаттың дыбыстарын шапалақтап көрсетуін сұраңыз. Содан кейін дыбыстарды тыңдауды ұсынуыңызға болады (жүрек соғысының жазбасы). Оқушылардан алақанын сол жақ кеудесіне төсеп, өз жүрегінің соғуын тыңдауды өтініңіз. «Жүректің соғуын көрсетуге бола ма?», «Жүрек қалай соғады?» деп, ойларын біліңіз. Жүректің біркелкі соғуын көрсету үшін видео жазбасын көруге немесе фонендоскоп арқылы тыңдауға да болады. Оқушыларға жүректің біркелкі соққысын көрсетуге тапсырма беріңіз (дүк-дүк-дүк). 2-тапсырмада оқушылардан Құрманғазының «Адай» күйінің үзіндісін не болмаса М.И. Глинканың «Полька» шығармасының үзіндісін тыңдап шығуды өтініңіз. Содан кейін оқушылардан әр тактінің қатты үлесін соғып көрсетуін сұраңыз (таңдау бойынша: музыкалық-шулы аспаптар). Музыкалық ырғақтық жиілігінің біркелкілігіне назар аударыңыз. 3-тапсырманы орындауда оқушылармен бірге «Сағат» (таңдау бойынша: М. Әубәкіровтың «Көбелек») әнін жаттатыңыз. «Сағат» қысқа әні: Соқ-са са-ғат бір-кел-кі, тық-тық, тық-тық. Ә-сем ды-быс ес-ті-лер, нық-нық, нық-нық. Топтық тапсырма ретінде оқушыларға «Сағат» әнін айтып, ал дабыл аспабында біркелкі соққыны көрсетуді тапсыруға болады. Оқушыларды 2 топқа бөлуге болады: 1-топ әннің ырғағын, ал 2-топ біркелкі соққыны орындайды. Оқушылардан «Сағат» әнін орындаумен бірге қолдың қимылымен сағаттың жүруін көрсетуді өтініңіз. Үлгі ретінде дайындық нұсқасы: Соқса сағат біркелкі: екі қолды тізеге алмастырып кезекпен соғу Тық-тық, тық-тық: басты екі жаққа шайқау Әсем дыбыс естілер: қолды екі жаққа айқара ашу Нық-нық, нық-нық: басты екі жаққа шайқау Бұл тапсырма ойын әдісі арқылы музыкадан алған әсерін бейнелейтін, онымен қоса бірге ойнау дағдыларын дамыту және музыкалық-ырғақтық сүйемелдеуге қимылдарының үйлестіруін көрсететін тәсілдің бірі. Жатталған әнді қимылмен немесе дабылдағы ойнаумен бірге бейнеге түсіруіңізге, содан кейін түсірілімді оқушыларға көрсетуге болады.	Сағат дыбысын жазып алу, адам жүрегінің соғысын жазып алу Құрманғазының күйі «Адай»; Таңдау еркі; М.И. Глинка «Полька» «Сағат» қысқа әні. Ж. Смақовтың сөзіне жазылған М. Әубәкіровтың әні «Көбелек»