«Новая инновационная технология имитационных игр»
ІІ ИНТЕРАКТИВТІ ИМИТАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
жүктеу/скачать 2,37 Mb.
|
kostym1
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.2 Дәстүрлі оқыту және имитациялық технология
ІІ ИНТЕРАКТИВТІ ИМИТАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР2.1 Имитациялық ойындарКүнделікті санада «ойын» сөзі «бәсекелестік», «қарама-қайшылық», «еліктеу», «ұнамсыздық», «шарттылық», «модель» және т.б. ұғымдармен байланысты. Кейде ойын нәтиже емес, процессі маңызды қызмет түрі ретінде анықталады. Кейбір зерттеушілер ойындарды анықтаған кезде олардың бәсекелестік аспектісін негізге алады, ал басқалары рөлдік имитацияны басты деп санайды. Имитациялық ойын түсінігі ойын элементтерін қамтитын көптеген оқыту стратегиялары үшін жалпы түсінік ретінде қалыптасты. Мұнда рөлдік ойындар, жанжалды ойындар, шешім қабылдауға арналған ойындар, іскерлік ойындар, іскерлік ойын базасындағы компьютерлік имитация және т. б. ұғымдар кіреді. Ойын арқылы оқыту технологиясының мәні - дидактикалық, тәрбиелік, дамытушылық, әлеуметтендірушілік мақсатқа жету. Ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастың өзіндік талап-талғамдарына сүйенеді. Баланың бойындағы білімділік, танымдық, шығармашылық қасиеттерін аша түсуді көздейді. Оқытудың имитациялық технологиясын "белсенді оқыту" технологиясы деп жиі атайды. Бірақ бұл атау оның ерекшеліктерін көрсетпейді, өйткені кез келген әдіске қойылатын талаптардың бірі - белсенділік талабы. Имитациялық ойын дегеніміз адамдардың қалыптан тыс (экстремалды) жағдайлардағы әрекеттерін анықтайтын өмір сүру ортасының үлгісін (моделін) құру. Мұндай жағдайлар қатарына жанжал, әуе апаты, жер сілкінісі, кеме апаты, робинзон, жау тылында, тұтқында секілді оқиғаларды жатқызуға болады. Имитациялық ойындарда студенттер өмірде тууы мүмкін оқыс жағдайларды қайталап (имитациялап), шаруашылық, басқару, әлеуметтік, психологиялық шешімдерді қабылдауды үйренеді. Бұл ойындар қарым-қатынастың әртүрлі тәсілдері арқылы жүзеге асырылады: пікірталас, келіссөз жүргізу, презентациялау, бірлесе әрекеттесу. Имитациялық ойындар жаңа ортаға бейімделу дағдыларын қалыптастыруға өз септігін тигізеді. Мұндай ойындарда студенттер үйреншікті қалыптан өзгеше жағдайларда (ситуацияларда) өздерінің күнделікті құлықтары мен әрекеттеріне өзгерістер енгізіп, проблеманың шешімін табады. Ұйымдастырушылық-қызметтік ойындар (ҰҚО), проблемалық жағдаяттар жүйесі және оқу барысында барлық оқу пәндерінің өзара әрекеттесуі түрінде оқу мазмұнын орналастыру негізінде ұжымдық ойлау әрекеттерін ұйымдастыруды қарастырады.ҰҚО басшысының міндеті - бұл топты әр адамның жеке позициясы сақталған жағдайда оқу процесінің бір бөлігі етіп құру. Танымдық-дидактикалық ойындар (ТДО), онда зерделенушінің ерекше ойын контекстіне қосылуымен сипатталатын жағдайлар жасалады. Сыртқы қызушылыққа құрылған дидактикалық ойындар мен меңгеруге жататын іс-әрекеттердің құрамына кіретін әрекеттерді талап ететін ойындарды ажырата білу керек. Нақты жағдайларды талдау және шешу әдістерін, танымдық-дидактикалық, рөлдік және іскерлік ойындарды өзіндік "матрешка" ретінде көрсетуге болады, ол алдымен бөлшектелген түрде берілуі тиіс. Бұл білім алушыларды ойынға біртіндеп дайындау керек дегенді білдіреді. Нысан мен қарым-қатынас үлгілері дайын түрде қойылған нақты жағдайларды талдау мен шешуден бастау керек. Содан кейін күрделілігіне қарай танымдық-дидактикалық ойындар жүргізіледі, олар ғылыми, мәдени, әлеуметтік құбылыстардың (білгіштер сайысы, конференция, "Ғажайыптар алаңы" және т.б.) көшірмесін жасау түрінде және пәндік-мазмұнды үлгілер түрінде (мысалы, әр түрлі карталарды пайдалана отырып, ұтымды бағыт әзірлеу қажет болған кезде саяхат-ойын; ертегілер құрастыру және т. б.) өткізіледі. Танымдық ойындарда рөлдік ойындардың элементтері болуы мүмкін. Рөлдерді ойнату тәжірибесін алғаннан кейін оқушылар іскерлік ойындарға дайын болады. Осылайша, ойын қатысушылары белгілі бір тақырып бойынша материалдарды талдау және жағдайларды шешу, танымдық, рөлдік және іскерлік ойындар арқылы зерттей отырып, имитациялық әдістер жүйесін ұйымдастыру қажет. 2.2 Дәстүрлі оқыту және имитациялық технологияИмитациялық технологияның ерекшелігі оқу үрдісінде әртүрлі қатынастар мен нақты өмір жағдайларын моделдеуден тұрады. Имитациялық технология әдістерінің номенклатурасын белгілейік: Нақты жағдайды талдау (қандай да бір салдарлар болған нақты жағдай (оң немесе теріс). Оқушылар проблеманы ажыратып, оны тұжырымдап, жағдайдың қандай болғанын, проблеманы шешу құралдарының қалай таңдалғанын, олардың неге болғандығын және т.б. анықтап алуы тиіс. Жағдайларды шеш (шешілмеген жағдай модельделеді). Оқушылар проблеманы қалыптастырып қана қоймай, топтарға бөлініп, оны шешудің нұсқаларын әзірлеуі керек. Содан кейін шешімдерді "қорғау", ұжымдық талқылау ұйымдастырылады. Көптеген жағдайларда педагогтар оқытудың имитациялық технологиясын тек оқушылардың оқу процесіне өзінің қызушылығымен, әдеттен тыс қызығушылығын тудыратын құрал ретінде қарастырады, оның дәстүрлі оқыту әдістерімен салыстырғанда тұлғаның тұтас дамуы үшін оның мәндік, ерекше маңызын тиісті назардан тыс қалдырып отырды. Бұл имитациялық әдістемелерін қолдану жиі, кездейсоқ, тіпті конъюнктуралық болуына әкеледі. Мұндай ұстаным оқытудың дәстүрлі әдістерінің көмегімен орындалуы мүмкін емес, ол оқытудың дамытушылық міндеттерін шешу үшін осы технологияны тиімді пайдалануға мүмкіндік бермейді. Дәстүрлі оқытудың кемшіліктерін атайық. Дәстүрлі оқыту үшін көбінесе оқушылардың көпшілігінің білімді меңгерудің пассивті сипаты тән, өйткені педагог ақпарат таратушысы ретінде әрекет етеді. Бұл білімді формалды меңгеруге әкеледі және дамытушылық нәтиже бермейді. Сонымен қатар, оқушылар дайын шындықты және ұйғарымды игерген кезде өзінің таңдауы мен іс-әрекеті үшін жауапкершілікті сезінетін еркін адамның жеке тұлғасын емес, бағынуға үйренген жеке тұлғаның түрі қалыптасады. Дәстүрлі оқытудың негізінен вербалды сипаты сияқты ерекшелігі бұдан әрі атап өтейік. Осыған орай ол абстрактілі ойлау қабілеті жақсы оқушылар үшін ғана тиімді. Алайда, көрнекі-бейнелі немесе көрнекі-пәрменді ойлаудың айқын көрінісі бар көптеген балалар оқуда үлкен қиындықтарға тап болады. Сонымен қатар, оқытудың вербалды сипаты кезінде балалардың эмоционалдық саласы, олардың сезімдері жеткіліксіз дами алады (әрине, жоғары білікті педагог мектеп оқушыларының сезімдерін дамыту құралдарын табады, бірақ дәстүрлі әдістердің маңызды ерекшелігі бұған кепілдік бермейді). Сезім арқылы өтпейтіндер сенімге ауыспайды, мінез-құлқында, әрекеттерінде көрінбейді. Дәстүрлі оқытудың ерекшелігі оның жаппай сипаты болып табылады. Педагог барлығымен және әрқайсысымен жұмыс істейді, бірақ бұл ретте ұжым тұлғаны дамыту құралы ретінде пайдаланылмайды. Имитациялық технологиясы дәстүрлі оқытудың көрсетілген кемшіліктерін болдырмауға көмектеседі. Бұл ойындар қарым-қатынастың әртүрлі тәсілдері арқылы жүзеге асырылады: пікірталас, келіссөз жүргізу, презентациялау, бірлесе әрекеттесу. Имитациялық ойындар жаңа ортаға бейімделу дағдыларын қалыптастыруға өз септігін тигізеді. Мұндай ойындарда студенттер үйреншікті қалыптан өзгеше жағдайларда (ситуацияларда) өздерінің күнделікті құлықтары мен әрекеттеріне өзгерістер енгізіп, проблеманың шешімін табады. Бұл технологияның ерекшеліктеріне тоқталайық. - оқытудың іс-әрекеттік сипаты (вербалды орнына), ұжымдық қызмет ұйымы. Мұндай қызметте қарым-қатынас, ойлау, түсіну, рефлексия, әрекет тәсілдері қалыптасады. Рефлексия есебінен олар жалпыланады, сызбалар мен таңбалы түрлерде бекітіледі, сыртқы жоспардан оқушылардың ішкі іс-қимыл жоспарына ауысып отырады; — топтарды (ұжым-топ дамуының жоғарғы түрі) даралықты дамыту құралы ретінде пайдалану. Бұл ұжымдық қызмет заңдарын, топ құру тетіктерін, көшбасшыларды бөлу принциптерін, референттік топтардың өмір сүру траекторияларын, топтық және жеке мүдделерді үйлестірудің ғылыми негіздерін және т. б. білуді талап етеді. Бүгінгі күні оқытудың мақсаты — өскелең ұрпаққа адами мәдениетті игеру және оны одан әрі дамыту деген ұстаным жеткілікті бекемдеді. Имитациялық технология мәні білім алушыларда құндылық бағдарын, қарым-қатынас мәдениетін, ойлау мәдениетін, қызмет әдістерін (жоспарлау, болжау, талдау, рефлексия) қалыптастыру арқылы мәдениет құрылымына барабар оқыту қызметін құру болып табылады. Бұл ретте топтардың (ұжымдардың) тыныс-тіршілігін ұйымдастыру қажет, оның барысында мәдениеттің "сіңуі", жеке тұлға мен қауымдастықтың дамуы болады. Оқушыларды имитациялық технология бойынша тиімді оқытуды ұйымдастыру (тұлғаның тұтас дамуын ескере отырып) бірқатар қағидаттарды сақтауды көздейді. Имитациялық ойын көбінесе екі бөліктен тұрады: функционалдық және қамтамасыз ету. Ойынның функционалды бөлігіне бір немесе бірнеше сюжеттер кіреді, олардың әрқайсысы оқшауланған немесе басқа сюжеттермен бірге ойнатылады. Сюжет эпизодтардан тұрады. Эпизод - басқару функциялары сияқты процедуралардың толық жиынтығы. Имитациялық ойынның қамтамасыз ету бөлігі ақпараттық, математикалық, техникалық және ұйымдастырушылық қамтамасыз етуді қамтиды. Ойын барысында зерттелетін мәселені шешудің жалпы схемасы мынадай: әр ойынды модельдеу үшін бағдарлама жасалады, онда шешілетін міндеттер анықталады. Мұндай бағдарламаларды талдау ойын барысында жаттығушылардың осы мәселелерді шешудің мүмкін нұсқалары туралы ақпарат алатындығын көрсетеді (ақпарат көздері ойыншылардың мінез-құлқын бақылау, анкета нәтижелері, пленарлық отырыста ойыншылардың ұсыныстары). Бұл ақпаратты ойын ұйымдастырушылары өңдейді және талдайды. Талдау нәтижелері ойын нәтижелері туралы есепте жазылады. Ойын моделін үш кезеңнің бірізділігі түрінде ұсынуға болады. Дайындық кезеңінде ойынға қатысушылар ойын материалдарымен танысады, нұсқамадан, тестілеуден өтеді, ойынға "батыру" ойын техникалық тәсілдеріне қатысады. Мәселелерді талдаудың ойын кезеңінде ойын әрекеті барысында ойынға қатысушылар зерттелген процестің белсенді қатысушылары ретінде әрекет етеді. Үшінші, соңғы кезеңде ойыншылар білім мен өмірлік тәжірибені қолдана отырып, белсенді пікір алмасу арқылы зерттеліп отырған мәселені шешудің өзіндік нұсқасын жасайды және олардың шешімін ұсынады.
Имитациялық ойын бес ірі құрамдас бөліктерден тұрады: ойыншылар, сарапшылар, ойын ұйымдастырушылары, зерттелетін мәселе бойынша материал және ойын ортасы, сценарий және ойын ережелері қалыптасатын эксперименталды жағдай. 
жүктеу/скачать 2,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|