ОҚытудағы инновациялық технология – білім берудің жаңа сапасымен қамтамасыз етудің кепілі

• 
  Что на вас произвело наибольшее впечатление?
  
• 
  Пригодятся ли вам знания, приобретенные на уроке, в дальнейшей жизни?
  
• 
  Что нового вы узнали на уроке?
  
• 
  Подумай, что тебе нужно изменить, чтобы работать лучше?
  

Основы наук - элемент культуры, следовательно, есть возможность на этих учебных предметах формировать общекультурную компетенцию. Но поскольку здесь важна способность ориентироваться в пространстве культуры, самоопределяться по отношению к ней, то в преподавании учебных предметов этого типа должен быть усилен акцент на смысловые, мировоззренческие элементы, определение собственного отношения ученика к изучаемому. В учебных предметах с ведущим компонентом "научные знания", формирование коммуникативной компетенции, компетенции личностного определения будет осуществляться больше за счёт процессуальной стороны обучения, чем за счёт содержания.

Знания усвоены, но помогли ли они ученику почувствовать себя надежнее в окружающей жизни, побудили ли к творчеству, активному их применению. Еще Аристотель заметил, что ":ум заключается не только в знании, но и в умении прилагать знание на деле:". Другие замечательные слова из китайской пословицы: "Я слышу - я забываю, Я вижу - я запоминаю, Я делаю - я понимаю" -, доказывают необходимость формирования ключевых компетенций.

Ключевые компетенции - относятся к общему (метапредметному) содержанию образования. В трехуровневой иерархии, предложенной А.В.Хуторским, ключевые компетенции стоят на первом месте. Далее общепредметные компетенции (относятся к определенному кругу учебных предметов и образовательных областей) и предметные (частные по отношению к двум предыдущим уровням компетенции, имеющие конкретное описание и возможность формирования в рамках учебных предметов).

Итак, уровень образованности, особенно в современных условиях, не определяется объемом знаний, их энциклопедичностью. С позиции компетентного подхода уровень образованности определяется способностью решать проблемы различной сложности на основе имеющихся знаний. Компетентный подход не отрицает значения знаний, но он акцентирует внимание на способности использовать полученные знания. Поэтому нам необходимо создать такую образовательную среду, которая побуждала бы ученика к самостоятельной деятельности, а это возможно, если у ученика хорошо сформированы рефлексивные умения.

Для формирования ключевых компетенций необходимо выбрать такую технологию обучения, при которой обучающиеся большую часть времени работают самостоятельно, учатся планированию, организации, самоконтролю и оценке своих действий и деятельности в целом.

1. 
   Ясвин В.А. Психологическое моделирование образовательных сред. Психологический журнал.-2005, №4.
   
2. 
   Алексеев Н.Г. Способность к рефлексии как существенный компонент интеллектуальной культуры современного специалиста // Проблемы и методы формирования интеллектуальной культуры специалиста. – Новосибирск, 1984.
   
3. 
   Богин В.Г. Обучение рефлексии как способ формирования творческой личности [Текст] / В.Г. Богин // Современная дидактика: теория - практике /под ред. И.Я. Лернера, И.К. Журавлева. - М., 1993.
   
4. 
   Хуторской А.В. Деятельность как содержание образования [Текст] / А.В. Хуторской // Народное образование. – 2003, № 8
   

Жаңа қоғамда жаһандық білім беру маңызды рөл атқарады. Тұрақты даму үшін жаһандық білім беру –қазіргі кезеңде білім берудің басты бағыты. Жаһандық білім беру –бұл ерекше «метажүйе», онда ұлттық және әлемдік білім беру саясатының мақсаттары қойылады және жүзеге асырылады, мемлекеттер мен олардың білім беру жүйелері араларында тұлғаның даму мүмкіндіктерін барынша кеңейтуге бағытталған ерекше байланыстар мен қарым –қатынастар жұмыс жасайды.Өз жерінің, өңірінің ,елінің қоғамдық өміріне саналы түрде қатысушы бола тұрып,дүние жүзінің жауапты азаматы болу қажет. ХХІ ғасыр проблемаларымен күресуге дайын қоғамның сындарлы мүшелерін тек осылай тәрбиелей аламыз. Жаһандық білім берудің мазмұны мынадай негізгі бағыттардан тұрады:

-жүйелерді зерделеу,(экономикалық, саяси, экологиялық, технологиялық)

-адамгершілік құндылықтарды зерделеу, (ортақ және әртүрлі)

-әмбебап проблемаларды зерделеу, (соғыс және бейбітшілік,адам құқығы, қоршаған орта)

-жаһандық тарихты зерделеу,(жаһандық жүйенің, адамгершілік құндылықтардың дамуы)

«Кейінгі онжылдықтар ішінде оқыту системасындағы өзгерістер жаһандық білім беру тенденциялары негізінде өтуде « -деп атап көрсетеді М. Кларин

Білім берудің басты міндеті жеке тұлғаға деген әлеуметтік тапсырысты тәжірибеде жүзеге асыру болып табылады. Әлеуметтік тапсырыс-бұл тұлғалық біліктілікті қалыптастыру болып табылады. Тұлғалық білікті қалыптастыру ресми және бейресми жолдармен бүкіл өмір бойына жүзеге асырылады. Ресми жолы-ресми оқу және білім алу. Бейресми жолы-өмірлік тәжірибе, бейресми қатынас жасау және қызығушылығы бойынша өз бетінше білім алу. Білікті тұлғаны қалыптастырудың жол картасы кіргендегі біліктілікті белгілеуден (мақсат –нені үйрену), содан соң бағыт таңдаудан –білім берудің (қалай оқу)ресми және бейресми жолы және шығарда –біліктілік пен біліктерді интерференциялау (не істей аламын-мінез құлық дағдысы)

Біліктілікті оқытудың төмендегі маңызды сипатын бөліп көрсетуге болады:

-Білім берудің тұлғалық бағыттылығын күшейту,бұл білім беру процесінде оқушының белсенділігін қамтамасыз ету, оқушының таңдау мүмкіндіктерін ұлғайту және қорытылған таңдау қабілеттерін қалыптастыру қажеттігін тудырады;

-Білім берудің дамытушы бағыты және жас ерекшеліктеріне сәйкес құрылуы, тек дамытушы әсері бар білім беру ғана емес, әр балаға дара бағдарланған бола отырып, басты мақсаты етіп оны дамытуды, шынайы алға жылжытуды қоятын білім беру. Бұл ретте білім , іскерлік,дағдылар дербес мақсаттар ретінде болмайды, баланы дамытудың құралы қызметін атқарады. Осыған орай әр жастың өзіндік құндылығы қағидаты ерекше маңызға ие болады,ол белгілі бір жастағы бала мүмкіндіктерінің толық жүзеге асырылуын қамтамасыз ету арқылы және алдыңғы даму кезеңінің жетістіктеріне сүйене отырып ашылады;

-Әр жастағы білім алушылар проблемаларын өз бетінше шеше алатын жаңа қызмет түрлерін меңгеру, проблемаларды шешудің жаңа тәсілдерін меңгеруарқылы жүзеге асырылатын ,әлеуметтік және тұлғалық маңызды проблемалар мен өмірлік маңызы бар міндеттерді шешуге үйретуді талап ету;

-Тұлғаның өзін-өзі дамытуға бағдарлану, әрбір тұлғаның өзіндік құндылығын, оның бірегейлігін терең түйсіну, даму мүмкіндіктерінің ,өзінің шығармашылық дамытуының шексіздігін ұғыну,ішкі еркіндіктің-сыртқы еркіндікке қатысты өзін шығармашылық дамытуға арналған еркіндіктің басымдығын тану;

Д.Мартенсонның пайымдауынша ,жалпы біліктілікті-бағдарлық дидактикаға тән белгі деп жалпы және кәсіптік білім беруді олардың өзара кірігуі тұрғысынан ажырату мәселелерін есептеуге болады. Жалпы білім беру де ,кәсіптік білім беру де тұлғаның дамуына, қоғам өміріне қатысуына және жұмыспен қамту саласында өз орнын табу қабілетіне бағыт алуы тиіс.Кез келген оқу процесінде және кез келген оқу орнында осы үш құрамдас бөлікті бір-бірінен бөліп алып қарастыруға болмайды.

Еуропалық біліктілік стандарттары (EQF ) ЮНЕСКО-ның (ISCED) Халықаралық стандарттарымен келісіледі, алайда білім берудің сегіз деңгейінен басқа ,білім берудің барлық деңгейлерінде қалыптасатын сегіз негізгі біліктер де көрсетілген.

-Ана тілінде қатынас жасай білу;шетел тілінде қатынас жасай білу, Элементар математиканың дағдыларын және ғылым мен технологияда білігін таныта білу; Джитальды/ақпараттық біліктілікті көрсете білу; оқу іскерлігі; Тұлғааралық,мәдениетаралық, әлеуметтік және азаматтық біліктіліктерді көрсете білу; Кәсіпкерлік дағдыларын таныта білу; Әлемдік және ұлттық мәдениет негізінде құндылықтарды қалыптастыра білу. Ана тілінде қатынас жасай білу-бұл ойларды, сезімдерді және деректерді ауызша да, жазбаша да жеткізу және түсіндіру, сондай-ақ, білім беру және тәрбиелеу, жұмыс, үй және уақыт тәрізді бірқатар қоғамдық және мәдени жағдайларға сәйкес тәсілмен лингвистмкалық ықпал жасау мқабілеттілігі. Ана тілінде оң қатынас жасай білу сын тұрғысынан және конструктивті диалогқа даяр болуды,этикалық қасиеттерді тануды және олар үшін күресуге даяр болуды, сондай-ақ басқа адамдармен өзара ықпалдастықта болуға қызығушылықты білдіреді. Шетел тілінде қатынас жасай білу де ана тілінде қатынас жасай білу сияқты негізгі іскерлікке ие: ол ойларды, сезімдерд іжәне деректерді ауызша да жазбаша да түсіну, жеткізу және түсіндіру, әлеуметтік жағдаятқа сәйкес-үйде, бос уақытта, білім беру мен тәрбиелеуде –біреулердің тілегіне немесе қасиеттеріне сәйкес негізделеді. Адамдардың қосымша құралдарды тиісінше пайдалана білуі, сонымен қатаршетел тілін үздіксіз үйренулері қажет екендігін уақыт көрсетіп отыр.

Математикалық біліктілік-әр түрлі дәрежеде-ойлаудың математикалық нысандары мен ұғымдарын пайдалана білу мүмкіндігі. Адам негізгі математикалық қағидаттар мен процестерді күнделікті жағдайда, үйде, жұмыста қолдана білуі, дәйектемелер тізбегін анықтап,бағалай алуы тиіс. Іскерліктер ғылыми мағлұматтармен қатар, мақсатқа жету үшін техникалық инструменттер мен машиналарды пайдалану және қолдану қабілетін қамтиды. Білік сын тұрғысынан бағалаудың, әуесқойлықтың, қызығушылықтың этикалық мәселелерге қатынасын, қауіпсіздік пен тұрақтылыққа дегенқұрметті қамтиды-бұл өзіне- өзі, отбасына қоғамға және жаһандық құндылықтарға ғылыми және техникалық ілгерілеуге қатысты болады. Ақпараттық біліктер табиғатты, АКТ-ның күнделікті жағдайдағы: жеке және қоғамдық өмірдегі, жұмыс орнындағы рөлі мен мүмкіндіктерін терең түсінуді және білуді, ақпаратты жинау және қайта өңдеу мүмкіндігін, оны сыни тұрғыдан және жүйелі түрде пайдалануды, оның орындылығын мойындауды, шынайы ақпарат пен виртуалды ақпараттың айырмашылығын, олардың өзара байланысын түсінуді қамтиды.Адамдар өз уақытын тиімді ұйымдастыру және жеке дара немесе топтарда басқару арқылы ұйымдастыра білуге тиіс.Оқу іскерлігі ,ең алдымен оқушы үшін қажетті негізгі іскерліктер алуды- сауаттылықты,есептей білу қабілеттілігін талап етеді. Оқушы уақытын өз бетінше оқуға арнауға, өзін өзі тәртіпке келтіруге ,алайда сонымен қатар оқыту процесінің бір бөлігі ретінде әртүрлі топтардан пайда ала отырып,бірге жұмыс істеуге; білгендерін бөлісуге даяр болуға, өз жұмысын бағалай білуге, кеңес сұрауға, ақпарат пен қолдау іздеуге тиіс.Қажетті білімдер адам өмір сүріп ,жұмыс істейтін ахуалды, проблемалар мен мүмкіндіктердікеңінен түсінуді қамтамасыз ететін нәтижелерді қоса алғанда, жеке тұлғалық,кәсіптік қызмет үшін қолжетімді мүмкіндіктерді қамтиды.Іскерліктер мойындау мен танытуды: адамның туа біткен қабілеттерімен және өнер туындылары мен театр қойылымдарынан алаты ләззатымен қоса медиа-құралдардың көп түрлілігі арқылы өзін танытуды қамтиды. Біліктер бұл жерде білімдердің, белгілі бір жағдаятқа тән мінез-құлық қабілеттілігі менқатынастарының комбинациясы ретінде айқындалып тұр. Барлық адамдарға тұлғалық жетілуі мен дамуы, белсенді азамат болуы, әлеуметтік қосылуы және қолданылуы үшін қажетті біліктер негізгілері болып табылады. Бастауыш білім беру мен оқытудың (тәрбиелеудің) соңына қарай жастардың негізгі біліктері ересектер өміріне жеткілікті деңгейге дейін дамытылуға және одан әрі дамуға, сақталуға және үздіксіз білім алудың бөлігі ретінде жаңаланып отыруға тиіс.

Көптеген біліктіліктер ішінара үйлеседі және қиылысады: бір салаға қажетті аспектілер басқа бір салада біліктің дамуына септігін тигізеді. Негізгі тілдік іскерліктегі, сауаттылықтағы,есептеп шығара білудегі және ақпараттық-компьютерлік технологияларды меңгерудегі білік- бұл оқыту үшін елеулі негіз бола алады, ал оқи білу барлық оқытушы қызмет түрлерін қолдап отырады. Осы құрылымға жататындар мен барлық сегіз білік үшін белгілі бір рөл атқаратындардың қатарына сын тұрғысынан ойлау,шығармашылық, бастамашылдық, проблемаларды шеше білу, қауіптерді бағалай білу, шешімдер қабылдау, сезімдерін басқара білу жатқызылады.

1. 
   «ХХІ ғасыр педагогикасы мектеп табалдырығында» авт : Жайтапова .А.А
   
2. 
   Управление качеством обучения в общеобразовательных школах на основе ИКТ и информатики
   
3. 
   Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері-авт А.Әлімов.
   

В ряде исследований отмечается, что профессиональная мобильность выпускников вузов, как нового поколения российских граждан, отражает изменившиеся за последнее десятилетие мотивы поведения, нравственные ценности и социально-профессиональные ориентации. В исследованиях акцентируется внимание на развитии профессиональной мобильности, профессиональных и социально-личностных компетенций выпускников вузов (Э.Ф. Зеер, Е.А., Климов, Л.А. Амирова).

Основой изучения такого феномена как профессиональная мобильность работников явились работы П. Сорокина, Э.Дюркгейма, М. Вебера в которых заложен функциональный подход к анализу профессиональной мобильности как социальному явлению (Барабанова В.В., 2002).

Отечественные ученые в своих исследованиях рассматривали профессиональную мобильность как предмет социальной стратификации общества. В работах А.К.Марковой, Р.В. Рывкиной, В.Г. Подмарковой разработана методология анализа трудовой карьеры и исследование механизмов смены труда. В работах И.О. Мартынюк, Л.М.Митиной, В.А. Ядова были освещены такие проблемы как профессиональное самоопределение выпускников вузов, поиск работы, адаптация на рабочем месте, повышение квалификации. Психологические аспекты профориентации, трудовой деятельности детально проработаны в исследованиях Е.А. Климова. Последние десятилетия ознаменовались новым социокультурологическим подходом к исследованию социальных явлений в том числе и к подготовке специалистов в системе высшего профессионального образования, этому посвящены работы В.М. Розина, Н.Г. Багдосарьян. В работах О.А. Иконникова, А.Г. Здравомыслова проведен анализ основных проблем высшего профессионального образования в контексте социологической парадигмы (Маркова А.К., 2006; Митина Л.М., 2002; Климов Е.А., 2001).

Социальная мобильность как перемещение индивидов, социальных групп определяется в работах С.Э. Крапивенского, С.С. Фролова, Ю.А. Карповой, А.А. Гераськовой, Л.В. Кансузян. «Культурная мобильность», «социокультурная мобильность» стали предметом исследований П.К. Анохина, И.В. Василенко, О.О.Богатырева. Особенности и характеристики профессиональной мобильности рассмотрены в трудах О.М. Дудиной, П.М. Ратниковой, Ю.И. Калиновского, Н.И. Томина, О.В. Амосовой. Изучены и описаны механизмы возникновения и развития конструкторской мобильности человека в исследованиях Н.Ф. Хорошко. А.Т.Коньков разделяет профессиональную мобильность на межгенерационную и внутригенерационную. Л. Амирова и З. Багишев рассматривают категорию профессионально-педагогической мобильности как целевую установку высшего образования (Амирова Л.А., 2002).

А.И. Шутенко (2004) проанализировав исследования ученых, отметил, что мобильность рассматривается ими и как качество личности и как процесс, т.е. имеет двусторонней характер. Дуальность такой категории как «мобильность» характеризуется тем, что человек может быть мобильным, если он обладает определенными личностными и профессиональными качествами, но его мобильность может, провялятся только в деятельности и говорить о степени и уровне мобильности человека следует только при условии ее реализации в деятельности (Шутенко А.И., 2004).

В.Д. Шадриков считает, что современный человек живет и действует в среде с высокой степенью «турбулентности», что определяет уровень непредсказуемости направления перемен. Соответственно в таких условиях специалист, эффективно действующий, должен обладать рядом качеств, которые выступают на первый план: креативность мышления и быстрота принятия решений, способность к частой обучаемости и умение приспосабливаться к новым обстоятельствам, устойчивость к фрустрациям внешней и внутренний среды организации, умение отслеживать и правильно оценивать состояние окружающего пространства. Высокая степень адаптивности при деятельности в «турбулентной среде» характеризует мобильного специалиста, т.е. специалиста способного решать разнообразные задачи без психологического ущерба для себя (Шадриков В.Д., 2004).

Н.В.Самоукина рассматривает мобильность как способность и готовность работника к профессиональным перемещениям, изменению квалификации. Квалификация, как характеристика профессиональной мобильности, отражает степень развития личности в важнейшей сфере жизнедеятельности - в труде и определяет его социальный статус. Значимость специалиста проявляется в способности создавать в единицу времени продукт большей стоимости (Самоукина Н.В., 2000).

Значительную роль в формировании и развитии профессиональной мобильности специалиста играют профессиональные компетенции: компетенции носят инвариантный характер по отношению к области профессиональной деятельности, в которых реализуются профессиональные качества, свойства, ориентации, ценности. Компетенции обеспечивают реализацию социальной ориентации образования, отражая приверженность этическим, правовым нормам, стремление служить обществу и государству, чувство долга. Компетенции выступают как интеграция личностной и социальной ориентации профессионального образования обеспечивают включение человека в социальные процессы.

И так, мы рассмотрели вопросы, касающиеся проблематики профессиональной мобильности: понятие, различные подходы и их взаимосвязь с мотивацией индивидуума.

Таким образом, эффективность подготовки студентов к профессиональной деятельности зависит от включенности студентов в процесс обучения, от того, как организована их деятельность, насколько им предоставляется возможность в процессе обучения самостоятельно решать профессиональные задачи, которые им предстоит решать в будущем. Необходимо приобретение в период обучения в вузе психологических знаний и умений, которые станут основой психологической компетентности будущего специалиста, чтобы он мог осуществлять в процессе своей будущей профессиональной деятельности обучение, ориентированное на развитие и всестороннее раскрытие интеллектуального и личностного потенциала.

Профессиональная мобильность – это интегративное качество личности, объединяющее в себе: сформированную внутреннюю потребность в профессиональной мобильности, способности и знаниевую основу профессиональной мобильности, а также самоосознание личностью своей профессиональной мобильности, сформированное на основе рефлексии готовности к профессиональной мобильности. Каждая из этих составляющих включает в себя подструктуры, развитие которых и приводит в конечном итоге к её формированию. Так в основе формирования потребности в профессиональной мобильности лежат: развитие мотивации самообразования, развитие мотивации достижения, формирование установки на самоактуализацию, установки на оптимистическое восприятие действительности, смены профессии. Способности к профессиональной мобильности включают в себя развитые когнитивные способности, креативность, дивиргентность, критичность мышления. Знаниевая основа профессиональной мобильности складывается из общеобразовательных знаний, общепрофессиональных знаний, профессиональных знаний, ключевых квалификаций и компетенций, способности к быстрому переносу знаний.

Проявляется в смене профессии, профессионального статуса, должности, повышении квалификации, освоении инновационных технологий и техники, поддержке эффективных межличностных отношений в профессиональной среде.

Литература

1. 
   Барабанова В.В. Представление студентов о будущем как аспект их личностного и профессионального самоопределения // Психологическая наука и образование.-2002.-№2.-С.28-42.
   
2. 
   Маркова А.К. Психология профессионализма. – М.: Междунар. гуманит. фонд «Знание», 2006. – 326с.
   
3. 
   Митина Л.М. Психология развития конкурентоспособной личности. - М.: МПСИ; Воронеж: МОДЭК, 2002.-400 с.
   

Тәжірибемде өткізген сабақтарымда бағалаудың түрлері туралы оқушыларға түсінік бердім. Сабақ барысында қолданған бағалауымның басым көпшілігі қалыптастырушы бағалау болды. Сол қолданған әдіс- тәсілдермен оң нәтиже берді, себебі оқушылар әр кезең сайын берілген тапсырмаларды мұқият орындауға тырысты.

Оқушылардың көпшілігі бағалау туралы жағымсыз пікірлерін жою үшін ең алдымен олармен бағалау туралы әңгіме жүргіздім. Сонда мен олардың жаман баға алғанда жағымсыз сезімде болатынын және бағаға қатысты қиындықтары бар екенін байқадым. Сондықтан оқушылардың бағалауға ынтасын арттыру үшін оны қызықты етіп жасауға тырыстым. Мысалы, топтық жұмыстарды орындағанда әр топтық жұмыс нәтижелері қорытындылана отырып, оқушылар бір-біріне екі жұлдыз, бір тілек арқылы алдымен екі жақсы жақтарын және кемшілігін алдағы уақытта түзеу мақсатында ұсыныс түрінде айта алды. Одан басқа жетістігін атап өтіп, ынталандыру мақсатында үш шапалақ, от шашу, мадақтау да қолданылды. Бағалауды өткізу үшін, оқушылардың нені білетіндігін және не істей алатындығын, сонымен қатар олар қандай қиындықтармен кездесуі мүмкін екендігін анықтау қажет екендігін түсіндім.

Оқуды бағалаудың мақсаты, керісінше, оқушы қазіргі уақытта не оқып білгенің жинақтау болып табылады. Негізінен, ол тікелей келешек оқытуға үлес қосуға бағытталмаған, бірақ маңызды [1,59 бет]

«Оқыту үшін бағалау және оқытуды бағалау» модулін өз сабақтар топтамасына кіріктірген кездегі қойған мақсатым: оқушылардың тиімді кері байланыс жасай алуына, және критерийлерді өздері де құра алатынына әсер ету, өз жұмысының бағалауына модерация тәсілімен түсінік бере отырып, талдау жасай алуына және де бағалау нәтижесін ескере отырып, өз жұмысына түзету енгізе алу.

Оқушылардың өздерін –өздері бағалай алуы және өздерінің оқуын қалай жақсартуға болатындығын түсінгендігі де мен үшін әрі қарай жұмыс жасауға көмекші болды.

(Нұсқаулық,59-бет)

Алғашқыда бағалау кезінде оқушылардың кейбіреуі өздеріне бағаны артық қойып, ал енді біреулері бұрынғы менің қойған бағамды қойып отырды. Кейінгі сабақтарда бағалаудың негізгі мақсатын анық түсіндіргеннен кейін олардың алдында жауапкершілік пайда болды.

Оқыту үшін бағалау модулін жүзеге асыруда қолданған стратегияларымның бірі –топтарда өзара бағалау. Мұнда оқушылар топтағы жауаптарымен өзара түсіндіріп, «үздік жауаптың» топтық идеясын шығарды. Одан кейін үлгі бойынша жұмыстарын тексеруде оқушылар табыстылық өлшемдеріне қатысты өз жұмысын бағалады, содан соң жұмыстарын алмастырып жұптарда өзара жауап үлгілерімен бағалауды іске асырды. Өз сыныптасының жұмысын бағалау үрдісінің мұғалім жүргізген бағалаумен салыстырғанда бірқатар артықшылықтары бар.

Оқушылардың топтық жұмыстарын бағалауда оқыту үшін бағалау модулін жүзеге асыруда қолданған стратегияларымның бірі- топтарда өзара бағалау. Мұнда оқушылар топтағы жауаптарымен өзара түсіндіріп, «үздік жауаптың» топтық идеясын шығарды. Одан кейін оқушыларға жауап үлгілері ұсынылып, олар өз тобының жауабын мұғалім ұсынған жауап үлгісімен салыстырды. Ендігі бір сабағым «қарым- қатынас мәдениет» тақырыбын бойынша қызығушылықты оятуда оқулықта берілген сұрақтарды блум таксаномиясы бойынша жоғары деңгейден төменге қарай сұрақтар берілді. Сонда оқушылар өз пікірін айтуға, басқаның пікірін тыңдап, сыйластықпен қоршаған ортамен қарым- қатынастың не екенін қарауға үйренді, топтарды бағдаршам тәсілі арқылы бағалады. Онда оқушылар бағдаршам түстері арқылы аяқтау берілді.Осы тапсырмада топтарды бағдаршам тәсілі арқылы бағаладым. Онда оқушылар бағдаршам түстері арқылы қолындағы дөңгелектерді көтере отырып, тапсырманы қандай деңгейде орындағандарын түсініп білдіре алды.Ол өз кезегінде сабақта кері байланысты жүзеге асыруға тиімді тәсіл болды.

Өзара бағалауды қолдануда, мұғалім оқушылар орындайтын жұмысты қарауы және оған қатысты түсінік беруі керек, бірақ кейбір мәселелер үшін өзара бағалауды мұғалім жұмысты тексергенге дейін өткізуге болады әр топ өз бағалаушыларын сайлады. Сабақ арасында «Ойлан тап» тапсырмасының шартын түсіндіріп,оқушылар бағалаудың критерилерін қойды:

Бағалау критерийлері:

1. Валенттіліктің дұрыс қойылуы, жоғарғы ұпай-5, төменгі ұпай-2.

2. Формуланың дұрыс құрылуы; жоғарғы ұпай-5, төменгі ұпай-2.

3.Иондық реакциялардың дұрыс жазылуы; жоғарғы ұпай-5, төменгі ұпай-2.

4.Қысқартылған реакциялардың дұрыс жазылуы: жоғарғы ұпай-5, төменгі ұпай-2.

Өзара бағалауды қолдануда, мұғалім оқушылар орындайтын жұмысты қарауы және оған қатысты түсінік беруі керек, бірақ кейбір мәселелер үшін өзара бағалауды мұғалім жұмысты тексергенге дейін өткізуге болады, немесе кейбір жағдайларда өзара бағалауды мұғалімнің баға қоюының орнына қолдануға болады.

Әр сабақты ұйымдастыруда оның негізгі бөлігі болып есептелінетін бағалау түрін алайық. Формативті бағалауды сабақта пайдаланғанда мен осы жүйенің негізгі стратегияларын басшылыққа алдым:

- алдағы мақсатты айқындау, тапсырма бойынша критерийлер құрастыруды үйрету

- оқушы мен оқушы арасындағы мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз ету

- оқушыларды өзін-өзі бағалауға үйрету

- сабақты ұйымдастыру кезінде әр бір уақыт белгілі бір сапаны арттыру амалын қолдану

- оқушыларды өзін-өзі бағалауға ынталандырып, сенімін арттыру [1,7.11.2012ж]

Сабақта «оқыту үшін бағалаудың» әдістерін пайдаланып, оқушыларды ынталандыру мақсатында оқушылармен бірлесе отырып мынадай бағыттарда: сұрақтардың тиімді қойылуы, өзін-өзі бағалау, критерийлерді құрастыру және талдау, кері байланысты қамтамасыз ету бағытында жұмыстар жүргіздім.

Менің көздеген мақсатым оқушылардың оқуына ықпал етуге арналған оқытудың бөлігі ретінде бағалауды қолдану болып табылатын оқыту үшін бағалауды жүзеге асыру болғандықтан оқушыларды сабақта жұппен, 4 адамнан құралған топпен жұмыс істеуге және жұмыс нәтижесін өздеріне бағалатуға бағыттадым. Мысалы, үй тапсырмасын тексеру үшін топпен жұмыс жасаған тиімдірек болды. Топпен жұмыс істегенде барлық балалар есеп шығаруға, талдауға ат салысып, бір-бірінің қатесін тез табуға тырысты. Балалардың белсенділігі артты. Сыныптағы мұғалім мен оқушылардың және оқушылардың өздерінің арасындағы ынтымақтастық олардың сабаққа деген ынтасының артуына ықпалын тигізді. Топпен жұмыс ұйымдастыру сыныпта қарастырылатын тапсырмалардың санын ұлғайтуға болатынын көрсетті. Әдетте тақтағы бір оқушы шығып, бір тапсырманы орындап, оны мұғалім тексеріп талдайтын болса, мұнда әр топқа 2-3 тапсырма таратылып, әрбір топ өз жұмыстарын постерге жазып, талдау жүргізді. Оқушылар қателерін тауып, сын- ескертпелер де айтып үлгерді. Мұндай жалпы талдаулар оқушыларға көп жағдайда қиын деген проблемаларды жеңілдетуге мүмкін екендігін көрсетіп берді. Бұл оқушыларға ұнаған сәттердің бірі екендігін атап өтуге болады. Мұнда олар өздері қойған бағаларына түсініктеме беріп, толық негіздеуге тырысты. Бұл формативті бағалау кезінде қолданылатын бағалау кезінде қолданылатын бағалау критерийлерін анықтағандардың белгісі болды, Бағаланған топ бағалаушылар берген бағамен келісетін, келіспейтіндерін айтып, кері байланыста болды. Негізінен берілген бағамен келіспейтін жағдайлар болмады. Оқушылардың өздерін бағалауы және оны қабылдауы шынайы түрде болды. Бағалау аяқталғанда олардың өздеріне ризашылығы қуанышпен қол соғып, шаттанғанынан көрінді. Әрине, мұғалім тарапынан да оқушыны формативті бағалау әр-түрлі көріністе жүзеге асырылды: оқушылардың жетістігін мадақтау, қателескен оқушыны демеп жіберу,оқшау қалған баланың арқасынан қағып белсендіру, мақтау, мадақтау арқылы "Сен мына есепті өте жақсы шығардың", "Сен дұрыстап ойлансаң, бұл есепті өзің де шығара аласың", "Достарыңа сенің көмегің қажет", "Сәл ғана ойлан, сенің білімің жеткілікті", "Жауабын ерекше болды, көпке үлгі боларлықтай және көптің көкейінен шығатындай ой тастадың" деп жылы шырай таныту, ынталандыру, және қолдау көрсетемін. Сабақта мұғалім аз сөйлеп, негізінен оқушылар белсенділік танытты.

Өз білімін бағалау мақсатында оқушылар бірнеше тәсілді ұсынды. Оқушының сабақты қалай түсінгенін білу үшін формативті бағалауды өзін – өзі бағалауды қолдану. Сабақты оқушының қалай түсінгенін бағалау үшін осы тақырыпқа қатысты есеп беріліп, есепті оқушы жеке өзі шығаруы қажет, есеп шығарылып болғаннан кейін әрине есептің дұрыстығын бағалау қажет. Есептің шығару жолының дұрыстығын қалай бағалаймыз деген сұраққа жауап іздейді. Бағалау өлщемін құру керек деген келісімге келіп, әр топ өзінің бағалау өлшемдерін құрады. Құрылған өлшем бойынша есепті бағалау арқылы есеп шығару жолдарын үйренеді. Бағалау парағы берілген тапсырмалардың күрделілігіне байланысты ұпай санымен белгілеуді жөн көрді.

Өзін-өзі бағалау парағы

№	Аты-жөні	Тапсырма № 1	Тапсырма №2	Тапсырма №3	Тапсырма №4	Жалпы балл
1.
2.
3.
4.

Жаңа тәсілдер қолдану арқылы ұйымдастырылған сабақтарда жетістіктермен қатар орын алған келесі кемшіліктерді атап айтуға болады: уақыт барынша тиімді пайдаланылмады, топтарға бөлінгенде оқушылар бірін –бірі іздеуге көп уақыт жіберді, шулаған кездер болды (оқушылардың мұндай тәсілдерге бұрыннан икемделмегендігінен болуы да мүмкін).

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы. Мұғалімге арналған нұсқаулық

2. Химик анықтамалығы №1 ( 33), 2013 қаңтар- ақпан

3. Химик анықтамалығы №2 ( 34), 2013 наурыз- сәуір

Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан Халқына Жолдауында ұлттың интеллектуалдық әлеуетінің маңыздылығын, «елді жаңалау стратегиясының табысты жүзеге асуы, ең алдымен, қазақстандықтардың біліміне, әлеуметтік және күнделікті өмірдегі көңіл-күйіне байланысты» екендігін ерекше атап өтті. Соңғы үш жылда Қазақстан бәсекеге қабілетті әлем мемлекеттерінің қатарына енуі үшін аз күш жұмсалған жоқ.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуді қарастырады. Президенттің Қазақстан Халқына Жолдауында «2020 жылға қарай орта білім беруде оқытудың 12-жылдық моделі табысты іске асуы үшінбіз барлық қажетті шараларды қолға алуға тиіспіз» деп атап көрсетілген. Оқытудың бұл моделі «Қазақстан Республикасының әлеуметтік, экономикалық және саяси өміріне тиімді қатысуға дайын құзырлы жеке тұлғаның» қалыптасуын қамтамасыз етуге міндеттелген. Сәйкес нәтижелерге жету негізгі үш құзырлықты: мәселені шешу құзырлығын; ақпараттық құзырлықты; коммуникативтік құзырлықты қамтиды.

Қазіргі тұлға әр түрдегі және түрлі сападағы ақпараты артығымен мол ақпараттық қоғамда өмір сүруде. Осы жағдайда білім беру жүйесінің алдында құзырлы, белсенді және жеке шығармашыл тұлғаны оқыту мен тәрбиелеу міндеттері тұр.

Мұндай міндетті шешу педагогтан ерекше, басқа бағытты талап етеді. Мұғалім қазіргі кезеңде, оқушылар үшін жеке тұлғалық мәні бар нақты мәселелерді шешу шеңберінде, оларға мектепте іс-әрекет жасау тәжірибесін алуға мүмкіндіктер жасауда қабілетті болуы тиіс. Бұл жеке тұлғаның ойдағыдай әлеуметтенуіне ғана емес, сонымен қатар, өзінен өзішыңдалуына да мүмкіндік туғызады, өйткені «білім құзырлығы, оқушының болашақтағы толыққанды өмірі үшін, оның іс-әрекетін моделдейді». Бұл жәйт болашақта оқушыға ақпараттық бiлiм беру кеңiстiгінде оның еркiн бейімделуіне, өмірлік мәселелердi еркiншешіп, қажет нәтижеге қол жеткізуіне мүмкiндiк бередi.

Сонымен бірге, мұндай міндеттерді шешу бiлiм беру жүйесінде, әсіресе, оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану жағдайларында мейлінше тиiмдi және оңтайлы болады.

Пән мұғаліміне ақпараттық-қатынастық технологиялар, жаңа педагогикалық технологиялар саласындағы дағдыларды біліп алып, игеруге көмек көрсетуден тұрады. Атап айтқанда, осы жаңа ақпараттық-педагогикалық технологиялар білім берудің қазіргі парадигмасын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ақпараттық технологияны қолдану нәтижесінде, мұғалім, оның жаңа кәсіби мәдениетінің дамуына мүмкіндік жасайтын оқушылардың өзбетінше жобалап-зерттеу әрекетін, әлеуметтік өзараәрекетін, кәсіби (сонымен бірге желілік) қатысуын ұйымдастыру дағдыларын меңгереді. Мұнымен қоса, жобалық іс-әрекетті жүзеге асыруда мұғалім оқушылардың сынай және өзбетінше ойлау, ынтымақтастықта жұмыс істеу, ақпараттық білім беру ортасының құралдары мен аспаптарын жасауға ақпараттық-қатынастықтехнологияларды қолдану дағдыларының дамуына көмектеседі.

Кез келген оқу жұмысы нақты және виртуалды әлемдегі жұмысты, табиғи түрде, ұштастырып жататын кез тым алыс емес. Мұнсыз XXI ғасырда білім беру нәтижелеріне жету жолдарын көз алдына келтіру мүмкін емес.

Білім берудегі Intel бастамаларыӘлемдегі мұғалімдермен жұмыс жасай отыра, Intel жастарды ХХІ ғасырдың білімдік экономика жағдайына табысты болуға дайындайды.

ХХІ ғасыр тәсілдерімен: тұлғалға-бағдарланған оқыту, сынайойлауды дамыту және ынтымақтастықта оқытумен таныстырады. Мұғалім жұмысының тиімділігін арттыратынпедагогикалық құралдар мен материалдарды жасауда ақпараттықтехнологияларды пайдалану біліктерін қалыптастырады. Сабақ берудің тиімділігін арттыру мен педагогикалық шеберліктіжетілдіру мақсатында жаңа біліктіліктер мен тәсілдерді сіз қалайқолданатындығыңызды тәптіштеп сипаттайтын әрекеттердің жекешежоспарын жасауды қамтиды.

Мұғалім ХХІ ғасырдағы біліктіліктер жәнетұлғаға-бағдарланған оқытуды, сынай ойлауды дамытуды, ынтымақтастықтаоқыту мен мұғалімнің фасилитатор ретіндегі іс-әрекетін қамтитын жобалаутәсілдері туралы терең түсінік алады. Сонымен қатар, компьютерліксауаттылық саласының, Интернетті, мультимедианы пайдалану, мәтіндермен электрондық кестелерді редакциялау дағдыларын практикада игеріп, қолдану болып табылады.

Жақсы мұғалім, бір ғана оқыту тәсілі болмайтындығын және әртүрліжағдайлар көбіне әртүрлі әдістемелерді қолдануды талап ететіндігінтүсінеді. Сонымен, оқытудың дәстүрлі жүйесіэлементтерін ХХІ ғасырдағы тұлғаға бағдарланған оқыту жүйесініңэлементтерімен бірге пайдаланады. Бұл екі тәсілдің арасындаайырмашылық болғанымен, ХХІ ғасырдағы тұлғаға бағдарланғаноқыту, оқушылар жаңа біліктіліктерді табысты меңгере алатынмазмұнды білім беру ортасымен қамтамасыз ете отыра, дәстүрліжүйенің тиімділігін арттыра алатындығын зерттеулер көрсетіп отыр.

Компьютерде және Интернетте жұмысістеу негіздерін оқып білу.Технологиялық сауаттылық қарым-қатынас жасауға, мәлелелерді шешуге, ақпаратты жинауға, жүйелеу мен алмастыруға арналған технологиялардыкомпьютер сияқты пайдалану қабілеттілігін қамтиды.

Cынай ойлау менынтымақтастық дағдыларындамытуЖоғарғы деңгейлі ойлау үдерісіне оқушыларды тарту мен олардыңынтымақтастық дағдыларын дамыту – тұлғаға бағдарланған оқытуға тән екікілттік ерекшеліктер. Төменгі деңгейлі ойлау дағдылары. Дәстүрлі түрдегі оқулықтар мен басқа да оқу материалдары есте сақтау менжатқа айтуды талап ететін тапсырмалардан тұрады. Мектепте оқушыларданталап етілетін ойлау үдерістердің көпшілігі төменгі деңгейлі ойлау біліктілігі мендағдыларын қамтиды.

Таным және түсіну (мағынасын тез біле қою) оқушылардан білімді тереңтүсіну мен ұзақ мерзімге сақтауды міндетті түрде талап етпейтінқарапайым ойлау тапсырмалары болып есептеледі. Мысалы, дәстүрлітест тапсырмаларының көбісі оқушыдан ақпаратты жәй жаттауды талапетеді. Тест тапсырғаннан кейін, көбінесе, көп кешікпей ақпаратұмытылып қалады.

Жоғары деңгейлі ойлау дағдылары. ХХІ ғасырдағы оқыту мен оқу оқушыларды төменгі ойлау деңгейіненшығармашылық, өнімді және өнегелі ойлауға көшуге ұмтылдырады.Мұндай ойлау талдау, синтездеу, метатаным, мәселені шешу менбағалау қабілеттілігі сияқты жоғары деңгейлі біліктіліктер мендағдыларды талап етеді.

Жаңа ақпараттық технологияның ерекшелігі – мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен бірлесіп, шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіншілік беретіндігі. Қазіргі таңда мектептердің оқу үрдісінде жаңа ақпараттық технологияны енгізу арқылы оқу сапасы жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, сабақ қарқыны жеделдетіліп, жеке тұлғамен жұмыс істей отырып, саралап, даралап оқытуға мүмкіндік тууда. Бір сөзбен айтқанда жаңа технология оқушының өзіндік жұмыс атқаруына және ең бастысы – оқушының білім жетістіктерін жақсартуға ықпал етуінде.

Бүгінде біз орта білім беруді одан әрі ақпараттандырудың екінші кезеңіне көштік, ол мазмұндық тұрғыда болады және компьютерлік сауаттылықтан жеке тұлғаның ақпараттық мәдениетінің іргелі операциялық негіздеріне ауысуды білдіреді, мұнда әрбір оқушы ақпаратқа, қазіргі ақпараттық технологияларға назар салып қана қоймай, оны тиімді қолдана білуі, интернет ғаламдық ақпарат желісін пайдалана алуы тиіс.

Компьютер және ақпараттық технологиялар арқылы жасалып жатқан оқыту процесі оқушының жаңаша ойлау қабілетін қалыптастырып, оларды жүйелік байланыстар мен заңдылықтарды табуға итеріп, нәтижесінде — өздерінің кәсіби потенциалдарының қалыптасуына жол ашуы керек.

Бүгінгі таңдағы ақпараттық қоғам аймағындағы оқушылардың ойлау қабілетін қалыптастыратын және компьютерлік оқыту ісін дамытатын жалпы заңдылықтардан тарайтын педагогикалық технологиялардың тиімділігі жоғары деп есептеймін.

1. 
   М.Валиева «Жаңапедагогикалықтехнологиялар» Әдістемелікнұсқау, 2002 жыл
   
2. 
   “Технологиялар арқылы сабақтың тиімділігін арттыру”. Ғаламтор желісі
   
3. 
   Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии [Текст]. М., 1989.
   
4. 
   Загашев И. О., Заир-Бек С. И., Муштавинская И. В. Учим детей мыслить критически [Текст]. СПб, 2003.
   
5. 
   Лебедева М.Б., Шилова О.Н. Развитие мышления учащихся средствами информационных технологий: Учебно-методическое пособие
   

ХХІ ғасырдағы адамның бейнесі – жан жақты, шығармашыл, әрдайым өзінің білімі мен дағдыларын кеңейтіп отыратын, бәсекеге түсе алатын, өзін өзі дамытып жетілдіретін тұлға болып есептеледі.

Қазақстанда өркениетке бастар жолдың бастауы – мектеп десек, мектептің басты тұлғасы, жүрегі – мұғалім. Мектеп жұмысы мен оқушы жетістіктерін өрістетудегі негізгі тұлға – ұстаз болғандықтан, ал сол ұстаз заман талабына сай болуы үшін - әрқашан ізденуді, білімдерін жетілдіруді, жан-жақты, білікті болуды талап етеді.

Егеменді еліміздің болашақ маман кадрлары білікті де білімді, іскер де тәрбиелі,саналы да сауатты,ойы жүйрік, ақылы жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім болып қалыптасуы оқу-тәрбие процесінің нәтижелі,сапалы ұйымдастырылуымен және жаңа тұрпатты оқытушылар құзыреттіліктеріне байланысты.

Жаңа мазмұндағы білім жүйесін енгізуде оқытушы педагогикалық, психологиялық, физиологиялық ғылым салаларының тиімді зерттеу идеяларын басшылыққа алады. Ғалымдардың ойынша, білім беру технологиясын өзгерту қажеттігі Қазақстанның жаңаруына себеп болмақ.Осының бәрі оқытушылар білім беруде,білім алушыларды жан-жақты дамыту мәселесінде инновациялық технологиялар мен білім парадигмаларын бірлікте қарастыруға негіз болып табылады.

Ю.Г.Фокиннің пірінше: “Педагогикалық технология, бәрінен бұрын, іс-әрекеттің жоғарғы нәтижелігі. Кәсіптілік жоғары көрсеткіш: жүйелілік, бірізділік, ғылымилық принциптерімен қатар, сенімділік. Кәсіби біліктілік-бұл қателер мен кемшіліктер жібермеу,шығармашылық қатынас жасау”. Сонымен қатар, шығармашылық-мамандықтың шынайы компоненті, күш және іс-әрекеттің жеке даралық стилі болып табылады. Осы орайда оқушы жетістігін бағалаудың маңызы ерекше.

Оқушы жетістігін нақты бағалау мәселесі - білім беру жүйесіндегі өзекті мәселелердің бірі. Көптеген жылдар бойы оқушы жетістігі басқа оқушы жетістігімен салыстырмалы түрде бағаланып келді. Бұл жағдайда білім алуға деген қызығушылықты жоғарылатуға мүмкіндік жасайтын бағалаудың нақты критерийлері, мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланыс болмады.

Бағалау – одан арғы білім алу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жинақтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылады. Бағалау кезінде бағалау парақтарын дайындай отырып, өзін-өзі бағалау немесе топты бағалау бойынша бағалау жасауға болады. Бағалау критерийлерін оқушылармен бірге құруға да болады.

Тәжірибеде бағалаудың өзін - өзі бағалау, бірін - бірі бағалау, тест арқылы бағалау, бағалау парағы, мадақтау сынды түрлері бар. Бағалау – білім сапасының нәтижесі, яғни көрсеткіші. Әділ баға балаға жақсы әсер қалдырады, әділетсіз баға балаға кері әсерін тигізеді, пәнге, оқуға деген қызығушылығы төмендейді. Әділ баға оқушының қызығушылығын, ынтасын арттырады. Бағалаудың мақсаты - оқытудың қиындықтарын анықтау, жетістіктер туралы кері байланыс орнату, ынталандыру.

Оқушының өзін-өзі бағалауын елемей тастауға болмайды. Оны елемеу мынадай теріс құбылыстарға алып барады:

1. 
   Психикалық дамудың тежелуі;
   
2. 
   Оқытудағы психологиялық және мағыналық кедергілер;
   
3. 
   Жаман мінездің қалыптасуы.
   

Оқушы нәтижеге жету үшін өзінің мүмкіндіктерін ғана емес, сонымен қатар нәтижеге жету жолын да алдын - ала біліп отырды. Сондықтан сабақ барысында, әрбір тапсырмадан соң, топ басшылары бағалау парақшаларына өзінің тобындағы әр бір оқушыны қатысымын бақылап, бағалайды. Сабақ соңында әр оқушы өзгенің іс-әрекеттерін бақылау мен бағалау арқылы өз деңгейлерін анықтады. Кері байланыс құралдарына «ББҮ» кестесін пайдаланамын. Оқушыларға стикерлер таратып бердім. Сабақ барысында «Нені білемін?», «Нені білдім?», «Нені үйрендім?» - деген сұрақтар жазылған плакатқа конверт іліп қойдым. Сабақ сонында оқушылар алдарына таратылған стикерлерге үш сұрақ төңірегінде жауап жазып, конверттерге салуды тапсырамын. Сондықтан болашақта мен бағалаудың осындай сияқты түрлерін одан әрі жетілдірсем деймін. Себебі бұндай бағалау - оқушыларды қалыптастыратын, оларды өмірге икемдейтін, бағыт беретін, сыни көзқарастарының қалыптасуына септігін тигізетін бірден - бір тәсіл деп білемін. Балаларды ынталандыруда тәуекелге барып, оқушылардың жауаптарын жоққа шығармай, сол қателерін өзіне түзете арқылы жұмыстандыру қажеттігін, бағалау критерийлері арқылы әділ бағалауға қол жеткізудің мұғалім үшін де, оқушы үшін де тиімділігін ұғынып, аз уақыт ішінде болса да бағалау түрлерін өз тәжірибемде пайдаланып, оң нәтижелерге қол жеткізуде тынбай ізденемін.

Себебі, бүгінгі мұғалім балаларға тек білім беріп ғана қоймай , олардың жаңа қалыптасып келе жатқан ой санасының жоғары рухта байыта білуге, ойы алғыр, қиялы ұшқыр оқушы тәрбиелей білуге міндетті. Бұл өмір талабы. Бұл міндетті жүзеге асыру үшін мұғалім ең алдымен өз пәнін, өзі сабақ беретін ғылымды, оның негізін, оның қазіргі жағдайдағы күйі мен дамуындағы басты кезеңдерін, басқа ғылыммен байланысын, өмірдегі орны мен байланысын жете меңгеруі керек.

Білім беру мазмұны жаңаша құрылған ұлттық мектептің кеңге жайып дамуы сол мектептің оқу-тәрбие жұмысын жандандырар мұғалімдерге байланысты.

Қорыта келгенде әлемнің білім беру деңгейінен орын алу үшін білім беру, оқыту, тәрбиелеу бағытын инновациялық технологиялармен жетілдіру, пәндердің материалдық базасын нығайту, өзіндік жұмыстың орындалуын қадағалау және бағалау, өзара тәжірибе алмасу маңызды.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. 
   Андреев В.И. Педагогика: учебный курс для творческого саморазвития. –Казань: Центр инновационных технологий, 2000.
   
2. 
   Дьюи Дж. Демократия и образование: Пер.с англ.- М: Педагогика. –Пресс, 2000.
   
3. 
   Гришин А.В Развитие профессиональной конкурентоспособности будущих специалистов в процессе профессиональной подготовки в колледже. г. Челябинск.2003.
   

Оқу процесі екі жақты болғандықтан, тек мұғалім өзінің ғана іс-әрекетінің дұрыс болуына қанағаттанып қоймай, оқушылардың да танымдық әрекеті мен белсенділігін дамытуға ерекше көңіл аударуға тиіс.

Соңғы жылдары жеке адамды қалыптастыруды дамыту мен оған жан-жақты терең білім беру мақсатында көптеген технология түрлерін сабақтарда қолданып, баланы оқыта отырып, оның еркіндігін, белсенділігін қалыптастыра отырып, өз бетінше шешім қабылдауды дадыландыруға жаңа технология түрлерімен де жұмыс жүргізіп келеміз.

Жаңашыл технологиялардың басты мақсаттарының бірі – баланы оқыта отырып, оның еркіндігін, белсенділігін қалыптастыру, өз бетінше шешім қабылдауға дағдыландыру.Бұл міндеттердің жүзеге асуы оқушылардың мектеп қабырғасында оқып жүрген кезінен бастап, шығармашылық іс-әрекетке ынталандыруға, соның нәтижесінде дербестігінің қалыптасуына тікелей байланысты. Осыдан шығатын түйін: оқушылардың оқу - танымдық іс-әрекетінде шығармашылық дербестігін дамытатын оқу процесін ұйымдастыру, тиімді әдіс-тәсілдерін пайдалану, өзіндік жұмыс істеу біліктерін қалыптастыру, іздену аясын кеңіту өзекті мәселе болып табылады [1;78].

Шығармашылық мәселесін қарастыруда «қабілет», «талант», «дарын» ұғымдарын айналып өтуге болмайды. Таланттылық арнайы іс - әрекетте жоғары нәтижеге жетсе, дарындылық ақыл - ой қызметінің ең жоғары дәрежесімен сипатталады. Әрбір бала талантты болады, онда дарындылық та бар, ал дарынды баланың бәрі бірдей талантты болмауы да мүмкін.

Шығармашылық сөзінің төркініне назар аударсақ, «шығару», «іздену», «ойлап табу» дегенге келіп саяды. Демек, бұрын тәжірибеде болмаған, жоқ нәрсені ойлап, жетістікке қол жеткізу деген сөз. Адам баласының сөйлей бастаған кезінен бастап, бүгінгі күнге дейін жеткен жетістіктері - сол шығармашылықтың нәтижесі. Бұған бүкіл халықтың әдеби мұрасы немесе жеке тарихи тұлғаның шығармашылығы арқылы көз жеткізуге болады.

Оқушының шығармашылық тұлғасын үш сапалық тұрғыдан қарастыруға болады:

1.Танымдық сапасы - оқушының қоршаған ортаны түсінуге ұмтылу.

2.Шығармашылық сапасы – ойлау белсенділігі, ой тереңдігі, өзекті мәселені табу, шығармашылық қызығуының тұрақтылығы.

3.Ұйымдастырушылық сапасы – берілген тапсырманың мақсаты мен міндеттерін түсіну, мақсатқа жетуге қажетті іс-әрекетті таңдай білу.

Шығармашылық қабілет проблемасы – оқушылардың жекелік айырмашылық мәселесі. Қабілет әрбір балада болатын қасиет, олар өмір сүру барысында дамып отырады. Қабілет дәрежесі әр адамда әртүрлі деңгейде болады.

Шығармашылық қабілет әрекеттің белгілі түрімен айналысудағы мүмкіндік беретін – бейімділікте байқалады. Шығармашылық тапсырмаларын орындау барысында бала шығармашылық ойлауға бейімделіп қуанышқа бөленеді. [2;108].

Жоғарғы класс оқушылары «Неге?» деген сұраққа үнемі табанды жауап іздейді және берілген жауаптың жеткіліктілігіне, әрі негізділігіне өз күдігін білдіріп отырады. Олардың ойлау қызметі әлдеқайда белсенді және еркін. Олар мұғалімдерге сын көзбен қарайды. Пәннің қызықтылығы туралы жастардың түсінігі жасөспірімдерге қарағанда басқаша: алтыншы класта оқитын оқушы пәннің сыртқы мәнін бағаласа, тоғызыншы класта өзінше ойлануды, яғни шығармашылықты талап ететін пәндер қызықтырады. Жоғарғы класс оқушыларымен жүргізілетін жұмыстағы жетекші педагогикалық идея: жеке тұлғаның өзіне тән құштарлықтарына сәйкес, оның мүмкіндіктерін іске қосу үшін, жүзеге асыру үшін жағдай жасау, өз болашағының әлеуметтік-мәнділік жағын анықтап алу үшін көмектесу.

Оқушылардың шығармашылық дербестігін қалыптастырудың педагогикалық шарттарын: оқу тәрбие үрдісіндегі жеке тұлғалық- бағдарлық оқыту, мұғалім мен оқушының өзара қарым - қатынасындағы ынтымақтастықтың болуы, жоғарғы класс оқушыларын қазіргі өмірге бағдарлануын жүзеге асыру үшін кластан тыс жеке-ұжымдық жұмыстар ұйымдастырудағы шығармашылық - пәндік апталықтар мен ғылыми апталық, жобалар, пәндік үйірмелер мен факультатив сабақтарының маңызы зор.

Осындай формада жүргізілген жұмыстар арқылы оқушылар өздерінің әр түрлі танымдық және шығармашылық сұраныстарын қанағаттандыра алады,мектеп олимпиадалары мен конкурстарға,көркемөнер көрмелеріне белсене араласады,бұл мектеп ішіндегі оқушылардың арасынан дарынды оқушылардың шығуына ықпал етеді. Кластан тыс жұмыстардың білім беру және тәрбиелеудегі мәні жоғары. Олардың алуан түрлілігі мұғалімдерден шығармашылық шеберлікті талап етеді.

Шығармашылық жұмыстар мынадай тәртіппен орындалады:

-мақсаты құрылады,

-жұмыс барысы көрсетіледі,

-алынған нәтижелері бойынша өзіндік талдауы беріледі,

-мұғалімдердің және оқушылардың пікірлері енгізіледі,

-марапаттау рәсімі жүргізіледі,

-жұмыс мектеп көрмесіне қойылады немесе шығармашылық жұмыс жинақта жарияланады. [3;54].

Қорыта айтқанда, оқушы бойында шығармашылықты дамытуда үздіксіз құлшыныс, білім алуға деген ұмтылыс ұдайы өсіп,дами түсуі қажет. Сонда ғана оқушы бойында білім нұры тасып, ішкі дүниесі, сыртқы ортамен байланысы арта түсері анық. Бұл қасиеттердің барлығы да шығармашылықтан бастау алары сөзсіз.

Әдебиеттер тізімі:

1. Омарова Р.С. Білім берудің жаңа парадигмасы жағдайында оқушылардың шығармашылық қызығушылық қалыптастырудың дидактикалық негіздері. - Түркістан, 2008ж.

2. Омарова Р.С., Нұрмұханова Г.Е. «12 жылдық білім беруде оқушылардың шығармашылық дербестігін қалыптастырудың дидактикалық негіздері». - Ақтөбе, 2007ж.

3. Омарова Р.С. Шығармашылық ізденіске жетелейді. \\ «Қазақстан мектебі», 2006 жыл № 4

4. Рахымбек Д. Оқушылардың логика методологиялық білімдерін жетілдіру. - Алматы , 1998ж.

5.Бекболғанов Е. Ойлау қабілетін қалыптастырудың дидактикалық аспектілері. \\ «Қазақстан мектебі» 2005 жыл, №6

XXI ғасырда еліміздің болашағын алға қарай жетелеуші ұрпаққа білім беруді қамтамасыз ететін жалпы және орта білім беру саласына түбегейлі өзгеріс, яғни 12 жылдық жалпы және орта білім беру жүйесін енгізу – баса назар аударарлық мәселе. Осы мектептің негізінде білім беру мерзімін 12 жылға ұзартуды психологиялық және физиялогиялық тұрғыда болады. Қазіргі жағдайда жоғары мектеп дамуында уақыт талабына сай жоғары білікті маман даярлайтын оқыту әдістерін өңдеу, болашақ педагогты тәрбиелеу мәнді болып отыр. Болашақ педагогтарға қойылатын мақсат – міндеттердің күннен – күнге өсуі жоғары оқу орындағы оқу процесінің тиімділігін арттыру үшін үлкен ізденіс пен шығармашылық қалыптасу жолын талап етеді.

Педагог үшін баланың қызығушылығы, бейімі, қабілеті және басқа да психологиялық ерекшеліктері басты орында болуы тиіс. Осы ерекшелікті ескеру мен дамыту оқушының жеке тұлғасын қалыптастыруда маңызды фактор болып табылады. Осы міндеттерді педагогтардың біліктілігі мен психологиялық мәдениетін көтеру көтеру арқылы ғана тиімді жүзеге асыра аламыз. Яғни, бүгінгі ұстаздар қауымының алдында тұрған маңызды істің бірі – оқушылардың оқуға деген ынта – жігерін күшейтіп, ақыл – ой әрекетіндегі белсенділіктерін арттыру болып отыр. Мұғалім өзінің ғана іс – әрекетін ұйымждастырып, тек соның орындалуымен қанағаттанбай, сонымен қатар оқушылардың танымдық әрекеті мен белсенділігін дамытуға ерекше көңіл аударуы тиіс. Мұның өзі оқыту мен бала дамуының заңдылықтары туралы өте күрделі психологиялық мәселе.

Білім беру парадигмаларының өзгеруіне байланысты оқытудың приоритеттері де өзгеруі тиіс, яғни педагогикалық іс – әрекет бағыттары да өзгереді. Қазіргі күні мектеп оқушыларын белгілі бір білім көлеммен қамтамасыз ету жеткіліксіз, бұл таңда оқушыларды оқуға, білім алуға үйрету міндетіне көп мән беріліп тұр, ал бұл психологиялық тұрғыдан – оларды білім алғым, оқығым келеді деуге үйрету. Қазіргі білім беру жүйесінде педагогтар көбіне баланы еркінен тыс оқыту, бағаны саудалау, жазамен қорқыту жолдарын көп іздейді. Республикамызда білім беруді дамыту қазіргі кезде оқытудың дәстүрлі түрінен инновациялық әдістерге ауысатын өтпелі кезең «инновация» ұғымы соңғы жылдардың ішінде білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасауы, меңгеруі, қолдануы және таратуға байланысты бір бөлек қызметі тұрғысынан түсіндіріледі. Қазіргі уақытта педагогикада инновация – білім беру, тәрбиелеу жұмысына жаңалықты енгізу, яғни жаңа әдіс – тәсілдерді, амалдарды, құралдарды, жаңа тұжырымдарды жасап, оларды қолдану ретінде анықталған. Көптеген педагогтер инновация ұғымына мынадай қорытынды шығарады: инновация - жаңалық, жаңаны енгізу, жаңарту үрдісі, өзгеріс, жаңа құрал, жаңа әдіс.

Қазіргі қоғамның сұранысын қанағаттандыру мұғалімнен жоғары мәдени –адами құндылықтар мен сенімдердің қалыптасқан жүйесін, кәсіби белсенділік пен өзін-өзі жүзеге асыруға деген ұмтылысты талап етеді.Осыған байланысты мұғалім тұлғасын үнемі шыңдап отыру қажет. Еркін әрі белсенді ойлауға, оқу тәрбие үрдісін модельдеуге, жаңа идеяларды өзі туындатып, іске асыруға қабілетті мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің деңгейін көтеру проблемасы – қазіргі әлеуметтік- экономикалық жағдайда өзекті проблемалардың бірі болып табылады.

Педагогикалық менеджмент адамдардың өзін-өзі дамыту, еркіндік және шығармашылдығын дамыту құқығын мойындайды. Мұғалім шеберлігіне төмендегідей талаптар қойылады:

1. 
   Мұғалімнің өз білімін жетілдіруі, өз бетінше оқып ізденуі (өзінің жеке оқу бағдарламасын құруы,өзін дамытумен дербес айналысуы,белгілі бір тәжірибені пайдалана білуі);
   
2. 
   Ізденушілігі (Әр түрлі базалық мәліметтерді іздей білуі, таңдай білуі, талдай білуі);
   
3. 
   Бейімделуі,жаңа шешімдер таба білуі, өзгеріске икемділік танытуы (технологиялар мен ақпараттарды қолдана білуге икемділігі);
   
4. 
   Ынтымақтастықта болуы (ұжымда,топта шарт жасай білуі және оны орындауы, тілектестік және ынтымақтастық танытуы, әр түрлі көзқарас тұрғысында көрегендік танытуы);
   
5. 
   Өзіндік жауапкершілік және өз жұмысын ұйымдастыра білуі.
   

Көптеген ғалымдардың пікірінше, педагогикалық қабілет – педагогикалық іс-әрекет талаптарына жауап беретін және оны тез орындау арқылы жоғары көрсеткіштерге жетуді қамтамасыз ететін тұлғалық қасиеттер жиынтығы.

Педагогикалық техника - өзін-өзі басқара білуі, мұғалім қызметін ұйымдастырудың ерекше формасы.

Педагогикалық шеберліктің келесі бөлігі – педагогикалық қабілет дегеніміз мұғалімнің дидактикалық,ұйымдастырушылық, эмоционалдық көңіл-күйі мен сөйлеу техникасын басқара білу дағдысы.

Кез-келген деңгейдегі педагогтардың кәсіби деңгейін көтерудегі негізгі міндет әдіснамалық сауаттылықты меңгеру болуы тиіс /ағартушылық, құзырлылық, зерттеушілік мәдениеті/.

Зерттеуші В.В.Краевский ұсынған педагог ізденісін қалыптастыру қағидалары төмендегі бағыттарды қамтиды:

1. 
   Біліктілікті көтеру –бұл базалық мамандық бойынша қосымша білім алу және алған білімі негізінде өз қызметін дамытуда кәсіптік біліктілігін жетілдіру.
   
2. 
   Біліктілікті көтерудің уәждемелік проблемалары әлеуметтік жағдайда болады.
   
3. 
   Педагогтарды әдістемелік, әдіснамалық рефлексия негізінде оқытудың өзектілігі.
   

Осы айтылған талаптарды ескере отырып, өмірде проблеманы өз бетінше шеше білетін шәкірттерді тәрбиелеу үшін жан-жақты жұмыс жүргізуді жоспарлаймын.

1. Мұғалімге арналған нұсқаулық. Үшінші (негізгі) деңгей

2. Давыдов В.В. О понятии развивающего обучения. – Томск, 1995, 144 с.

3.Ташенова А. Сын тұрғысынанойлаудыоқу мен жазуарқылыдамыту // Білім-Образование -2006. -№6. 3-4 б.

4. Выготский Л.С. Психология. – М., 2000.

5. Менчинская Н.А. Проблемы учения и умственное развитие школьника. – М., 1989, 218 с.

Адамзат тарихы кез-келген халықтың үйлесімді дамуы үшін оның өзін-өзі анықтауы барысында басқа халықтар мен ұлттардың дамуына зиянын тигізбеуі шарт екендігін дәлелдеді.

Тұлғаны оқыту мен тәрбиелеуді, қалыптастыру мен дамытуды нәтижелі жүзеге асыру мақсатында әлеуметтік институттар ашылып, еліміздегі түрлі деңгейде білім беру жүйесінің негізгі мақсаттары мен міндеттері белгіленуде.

«Білім беру» ұғымы екі мағынада қолданылады: біріншісі – «үлгіні және оның мазмұнын ұсыну» дегенді білдірсе, екіншісі - «адам бойындағы қабілеттерді дамыту» деген мағынаны білдіреді.

Білім берудің негізгі міндеті – әлеуметтік және психологиялық қоршаған ортада, өзін қолайлы сезіне алатын, өзгермелі өмірге бейім, білімді, тәрбиелі, өз бетінше шешім қабылдап, әрекет ете алатын, жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру.

Қазіргі кезеңде әлемдік педагогикада жаңа әлеуметтік мәдени жағдайды ескере отырып, білім беру басымдығын жасақтау өзектендірілуде. Жастарды полиэтникалық кеңістікте өмір сүру мен қызмет етуге даярлау Біріккен Ұлттар Ұйымының, ЮНЕСКО-ның соңғы онжылдықта қабылдаған көптеген құжаттарына арқау болды. ЮНЕСКО-ның халықаралық комиссиясы тарапынан ұсынылған баяндамада «XXI ғасырда білім беруді дамытудың маңызды басымдығы ретінде мектептің негізгі міндеті – мемлекеттер мен этностар арасында өзара байланыс пен саналы ынтымақтастықты қалыптастыру»,- деп атап көрсетілген. Аталған міндетке сай білім беру жүйесі, біріншіден, адамның өз тамыры мен тегін сезінуіне, екіншіден, әлемдегі өз орнын таба білуге, үшіншіден, басқа мәдениетке деген құрмет сезімін қалыптастыру бағытында мақсатты жұмыс жүргізуі шарт.

Білім беру тұлғаның жалпыадамзаттық құндылықтарын қалыптастыру үрдісінде маңызды рөл атқарады. Ол оқу үрдісінде педагогтардың басшылыққа алатын әдістер мен тәсілдер жиынтығы ғана емес, адамдарға қателіктерге жол бермей, нәтижелі өмір сүруіне бағдар болатын қоғамдық тәжірибе. Қазіргі қалыптасқан полиэтникалық жағдайда Қазақстандағы білім беру жүйесі мультимәдени үрдіс ретінде қарастырылады.

Осыған сәйкес арнаулы орта және жоғары білім беру жүйесі болашақ мамандарды даярлау барысында қоғамдық пайдалы қызметтің негізгі бағыттарын есепке ала отырып ұйымдастырылады. Ол жастардың бойында болашақ мамандыққа қажетті кәсіби сапалардың: жүйелі ойлау, экологиялық, құқықтық, ақпараттық, технологиялық, коммуникативтік мәдениет пен кәсіпкерлікке деген қабілетті, өз қызметіне саналы талдау жасауды, кәсіби жауапкершілік пен өз бетінше жұмыс жасау дағдысын, кәсіби өсуге деген ынтаны дамытуды көздейді.

Білім берудің мазмұны – оқу мекемесінің болашақ маманды даярлауда жүзеге асыратын негізгі мақсаты. Ол нормативтік, ұйымдастырушылық және әдістемелік құжаттар кешенін құрайтын мемлекеттік білім беру стандарттары негізінде жүзеге асырылады.

XXI ғасыр ЮНЕСКО мамандарының талдауларына сай гуманитарлық білім ғасырына айналады. Сондықтан қазіргі ізгілендіру үрдісі «білімді адамнан мәдениетті адамға» (В.С.Библер) ұстанымына сай білім беру парадигмасын негізге алады. Бүгінгі таңда күрделі өндіріс пен техниканы меңгерген кәсіби деңгейі жоғары маман болу аздық етеді.

Қазіргі кезеңде «білім беру – адамның рухани-адамгершілік тұрғыда қалыптасуы мен дамуына ықпал ету» деген пікір өзектендірілуде.

В.С.Соловьевтың пікірінше, руханилылық ұғымы ар, ұят, қайырым ұғымдарының мағынасы негізінде толықтырылды. М.С.Каган руханилылықты субьект ретінде адамның маңызды өлшемі деп санайды. В.В. Знаков оны адамның өзін өзі дамытуы мен өзін өзі жүзеге асыруының маңызды белгісі деп санайды. Адамгершілік – еркін тұрмыс пен өзін өзі дамытуда жеке рухани тәжірибе және адамның мейірімділігі, ары мен ұяты, жеке жауапкершілігі негізінде қалыптасатын өзіндік «Менінің» бейнесі.

Қазақстандық білім беру жүйесінде рухани-адамгершілік білім берудің өзектендірілуі құптарлық жайт. Білім беру мазмұнының жаңғыруы жағдайында рухани-адамгершілік тәрбие оқыту мен тәрбиелеудің маңызды бөлігіне айналуы тиіс.

Сонымен қатар, білім мен тәрбие беру үрдісінде ұлттық ерекшеліктер мен педагогикалық құндылық бағдар түрлері, ұлттық ерекшеліктерге сай дүниетаным мен этномәдени топтардың қажеттіліктері ескерілуі тиіс.

Жаңа әлемде үлкен және кіші этностардың этносаралық және мәдениетаралық өзара қарым-қатынасы жекеленген мәдениетті жетілдіретін жалпымәдениеттің қалыптасуы арқылы анықталады. Бұл этносаралық және мәдениетаралық диалогқа қатысушылардың мәдениеттанымдық құзырлылығын қалыптастыруды талап етеді.

Педагогтар әр оқушының жеке субьектілік және мәдени сипаттамаларын ескеруі тиіс.

Көпұлтты ортада тәрбиелік қызметті жүзеге асыру – бірнеше жалпыпедагогикалық принциптерге негізделеді: әлеуметтік түрлі нәсілдік, этностық және діни топ ішінде өмір сүру және қызмет ету даярлығын қалыптастыру, жоғары рухани сапа мен адамгершілік қасиеттерді дамыту, этносаралық және мәдениетаралық тілдесім сипатына сай өзара жауапкершілікті мойындау.

Көпұлтты оқу мекемесінде полимәдени тәрбие беру мақсаттарын анықтауда ғалымдар Дж.Бэнкстің қағидасын ұстанады: полэтникалық мәдениетті тәрбиелеудің негізгі мақсаты – оқушылардың бойында өзінің этникалық мәдениеті негізінде өзге ұлттар мен этностардың мәдениетін игеруге қажетті білім, білік, дағдыны қалыптастыру. Полимәдени тәрбие беру мақсаттары кезең-кезеңмен жүзеге асырылады. Кезеңдердің реттілігін төмендегі тұрғыда сипаттауға болады: мәдени көптүрлілікке қарсылық білдірмеуге тәрбиелеу; басқа мәдениеттің қайталанбас ерекшеліктерін анықтау; мәдени көптүрлілікті түсіну; көпмәдени және көпэтникалық ортаны қабылдау; өзге мәдениетке деген қызығушылықты тәрбиелеу; мәдениетаралық өзара қарым-қатынасты қалыптастыру.

Біздің пікірімізше, полимәдени білім беру негізгі екі мақсатты көздеуі тиіс: біріншіден, түрлі этностардың білімдік қажеттіліктері мен сұранысын қанағаттандыру, екіншіден, адамдарды мультимәдени қоғамда өмір сүруге даярлау.

Аталған мақсаттар негізінде мультимәдени білім берудің негізгі міндеттеріне тоқталамыз:

• 
  оқушылардың өз халқының мәдениетін терең және жан-жақты меңгеруі;
  
• 
  оқушыларға Қазақстандағы және әлемдегі мәдениеттің көптүрлілігі туралы мағлұмат беру;
  
• 
  тұлғаның өзін-өзі жүзеге асыруының шарты болып саналатын адамзаттың дамуын қамтамасыз ететін мәдени ерекшеліктерге оң пікір қалыптастыру;
  
• 
  оқушылардың басқа халықтардың мәдениетіне кірігуіне жағдай жасау;
  
• 
  түрлі мәдениет өкілдерімен нәтижелі қарым-қатынас орнату білігі мен дағдысын дамыту;
  
• 
  оқушылардың этнотолеранттылық деңгейін жетілдіру;
  
• 
  «тарихи ескерткіштер», «тарихи мұра» негізінде және өз халқының тарихы мен туып өскен жеріне деген сүйіспеншілікті дамыта отырып, өзіндік ұлттық сана мен ар-намысты қалыптастыру;
  
• 
  оқушылардың өзге ұлттық мәдениетке деген қызығушылығын туғызу;
  
• 
  оқушылардың Қазақстандық мәдениетке және мультимәдени ортаға жағымды қарым-қатынасын туғызу, құндылық бағдарын қалыптастыру;
  
• 
  өзінің және басқа халықтардың тарихы мен мәдениетіне құрмет сезімін туғызу;
  
• 
  тұлғаның басқа мәдениет элементтерімен қатынасын орнату мақсатында этнопедагогикалық ортаны қолдану;
  
• 
  оқушылардың тұлғалық, мәдени өзін өзі анықтау қабілетін қалыптастыру.