ОҚытудағы инновациялық технология – білім берудің жаңа сапасымен қамтамасыз етудің кепілі

1. Соловьев В.С. Личность. (Статья). Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона», 1890 – 1907.

2. Сухомлинский В.С. Рождение гражданина. Сб.:Педагогические чтения. Москва, Просвещение, 1971.

3. Nudari C. Autonomie und Fremdspracrhenlernen //Fremdspracrhe Deutsch. Sondernummer, 1996. В кн.: Карлинский А.Е. Избранные труды по теории языка и лингводидактике. Алматы, 2007. - 308 с.

4. Карлинский А.Е. Основы теории взаимодействия языков. Алма-Ата, 1990.

5. Мамчуева А.К. Использование элементов иннвационных технологий в школе. МОУ Средняя общеобразовательная школа. Электронный журнал.

Осы бағдарлама бойынша сабақты түрлендіріп беру арқылы, оқушының қабілетін ашу қажеттігін түсіндім. Ол үшін мұғалімдер үнемі ізденіп, жаңашыл болуға және әрдайым өз білімдерін жетілдіру курстарына барып, жаңа әдіс-тәсілдерді меңгеріп жүруді басшылыққа алып жүру керектігін түсіндім. Осы курсқа келу барысында мен өзім көп нәрсені меңгеріп, түсіну арқылы өзіме жаңаша көзқараспен қарап, оқушылармен сабақ жүргізу барысында ұққаным, жаңа әдіс – тәсілдерді тиімді пайдалана отырып, оқушының білімді игеруде өздігінен білімге ұмтылуы мен ізденуіне жол ашатынын ұғындым.

Жаңа педагогикалық әдіс-тәсілдердің негізгі бағыт- бағдары оқушылардың тек шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту арқылы оларды шынайы өмірдегі дара тұлға етіп даярлау екенін түсіндім. Осылайша сабақтарымда бағдарлама модульдерінің идеяларын ықпалдастыруға тырыстым. Осы бағдарлама идеяларын қолдану барысында оқушылардың арасында білімге деген құлшыныс пен қызығушылық және ізденушілік қасиеттерге жетелейтінін байқадым.

Сабақ барысында түрлі модульдер стратегияларын қолдана отырып, бұрынғы және жаңа білімдерін ұштастыра отырып, білу, түсіну, қолдануға дағдылана бастағандаймын. Өз іс-әрекеттерімді сыни тұрғыдан талдаудағы деңгейлік тапсырмаларды қалыптастыруға бағыттадым. Өз білімімді кеңейту кезінде және практикалық күндерде оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер бағытында жұмыс жасадым. Сыныпта сабақ құрылымын жасаған кезде менде: « Білімді оқушыға қалай меңгертемін, және олардың білім алғанын қандай тәсілдер арқылы білемін», -деген ой болды. Бағдарлама теориясының түрлі әдіс-тәсілдерін пайдалана отырып, оқушының өз бетінше игеріп, оны ортада талқылау арқылы түсінгендіктерін аңғардым.

Сындарлы оқытудың мақсаты – оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету. (МАН) 9-бет.

Оқу бағдарламасының басты ерекшелігі – оқушылар ынтымақтаса отырып, жұмыс істейді. Оқудың екінші айында практикалық зерттеу жұмысымен айналысу кезеңінде жеті модульдің бірі - сыни тұрғысынан ойлау модулін таңдадым.

1.Жеті модуль арасынан бұл тақырыпты таңдау себебім: Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беру арқылы әр оқушының сыныптағы деңгейін көтеру. Сатылай яғни төменнен жоғарыға қарай тапсырма беріп, жеңілден күрделіге қарай тапсырма беру. Сын тұрғысынан ойлаудың қалыптасқан дағдыларын басқа оқушы немесе мұғалім оларды тәжірибелік жағынан пайдалануға дайын болуы тиіс.

Себебі, оқушыларды оқытуда тиімді әдістерді пайдалану арқылы оқушының білімге деген қызығушылығын арттыруға, терең ойлау қабілетінің белсенділігін қалыптастыруға болады.Бұған дейін оқушы мұғалім мен оқулыққа ғана бағынатын тыңдаушы ғана еді, енді ол сын тұрғысынан ойланып, өз ойын дәлелдей алатын тұлғаға айналды. Әр оқушы өз деңгейлерін көрсете алатындай жағдайға жетеді деп сенемін.

Сынып оқушылары топпен, жұппен жұмыс істеу арқылы өзара пікірлесіп, ең ұтымды жауапты тауып айтуға үйренеді. Топқа берілген сұраққа тынымсыз іздене отырып, әр оқушы өз ойын еркін айтуға, оны дәлелдеп, қорғай білуге мүмкіндік алады. Сондықтан сын тұрғысынан ойлау қазіргі уақытта мұғалімдер қажет ететін басты технологиялардың бірі деп ойлаймын.

Сыни тұрғысынан ойлау модульін мектепте қолдану маңызды рөл атқарады. Сыни тұрғысынан ойлау – бақылаудың, тәжірибенің, ойлау мен талқылаудың нәтижесінде алынған ақпаратты ойлауға,бағалауға, талдауға және синтездеуге бағытталған пәндік тәсіл. Сыни тұрғыдан ойлау модульі көңіл бөлуге тұрарлықтай. Жеті модуль бойынша мұғалімдер түсініп, оқушылармен жұмыс жасау кезінде барлық пән мұғалімдері сабақ құрылымын оқушы өзі игеріп, түсіну арқылы, баланың сыни тұрғыда ойлана алатындай тапсырмалар мен әдістер пайдалану арқылы барлық баланың білім деңгейін көтеріп, тұжырымды ой айта алатын тұлға даярлап шығару екендігі қазіргі таңдағы басты мәселе. Соның ішінде деңгейлеп оқытудағы сын тұрғысынан ойлауды сабақ барысында қалай қалыптастыра аламын.Осы іс-әрекетті зерттеу барысында 7-сыныпты таңдадым.Бұл сыныпта 18 оқушы бар,оның 5-еуі ұл бала,13-і қыз бала. Оқу екпіндісі алтау,орташа деңгейде 9 бала, ал қалған 3 бала төмен деңгейде.Осыған дейін дәстүрлі стильде сабақтар өткізіп келдім. Ендігі жерде оқыту мен оқу тұрғысынан зерттейтін іс-тәжірибемде дәстүрлі сабақтың әдістерін өзгерттім,топпен жұмыс істеу әдісімді кірістірдім. Бір ай бойы алған білімді күнделікті сабақта қолдандым, оқушыларға деңгейлік тапсырмалар арқылы сын тұрғысынан ойлауды қалыптастыруға күш салдым.Әр баланың деңгейін ажырата алдым. Оқыту мен оқудағы сын тұғысынан ойлау сияқты күрделі міндеттермен қатар, бұл үдеріс анықталмаған болжамдар мен құндылықтарды, проблемаларды мойындау және оларды шешудің тиімді табуды, түрлі міндеттерді шешуде басымдақтарды белгілеудің маңызын түсінуді қамтиды. (МАН) 43-бет

Оқушылардың басым бөлігі әрбір сабақта қолданылып отыратын әдіс–тәсілдердің әрдайым жаңарып отырғаны және олардың өз ойларын еркін айтуға мүмкіндік беретін әдістердің қолданылғанын қалайтынын білдік. Бұрынғы оқушы тыңдаушы, орындаушы болса, ал қазіргі оқушы өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән беруіміз керек. Деңгейлік тапсырма беру арқылы оқушылардың өзін-өзі жоғары бағалауы, көрсете алуы. Дамуы төмен балаға қосымша ашық және жабық сұрақтар қойдым. Оқушыларға төменнен жоғары қарай тапсырма беру арқылы орындады. Блум таксономиясы бойынша даму деңгейі төмен бала біледі түсінеді қолдана алады.дамуы орта деңгейдегі бала біледі,түсінеді ,қолдана алады.Ал даму деңгейі жоғары бала сабақ барысында талдай алады, ойын тез жинақтай алады,және өзін-өзі бағалай алады.

1956 жылы Бенджамин Блумның төрағалық етуімен білім беру комитеті әзірлеген Блум токсономиясы сын тұрғысынан ойлауды қарастыруға болатын ойлау дағдыларының кеңінен қолданылатын иерархиялық моделі болып табылыды. Бұл жұмыстың мақсаты үш бағыт бойынша: танымдық, эмоционалдық және психомоторлық жағынан оқушыларды оқыту мақсаттарының тізімін жасау болатын. Блум токсономиясының мақсаты-оқытудың неғұрлым тұтас нысанын құру мақсатында педогогтерді өздерінің күші мен назарын барлық үш салаға бірдей аударуға ынталандыру. МАН 43-бет.

Осыдан кейін сыныпты зерттеу барысында Жеті модуль бойынша ықпалдастыра отырып жасадым. Сыныппен қандай жұмыс жүргізу керектігін түсіндім. Оқытудағы тәжірибеде өзгеріс енгізуді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспар құрудан бастадым. Жоспар жасағанда дәстүрлі сабақтан арылып, жаңа модуль бойынша жоспар құрдым. Орта мерзімнің жоспардың мақсаты мен нәтижесі айқын болады. Оқушылармен әңгімелесу барысында жаңаша оқытуға қарсы емес екендіктерін және түрлі әдіс–тәсілдермен өтілетін сабақтарға қызығушылық танытатындарын аңғардым.Бұрынғы «дәстүрлі» стильден бұл Бағдарламаның қандай айырмашылығы бар,мектептегі тәжірибе кезінде Нені өзгертемін? деп ой елегінен өткіздім.

Қорытындылай келе, сындарлы оқыту теориясы курсын басшылыққа ала отырып оқыту үдерісіне өзгерістердің енгізілуі, білім берудегі жаңа бастаманың жол табуының айқын көрініс табуы, алдағы уақытта әріптестерімді қызықтыра отырып, өз тәжірибемді жетілдіру жұмысында мектепке өзгерістер енгіземін деген сенімдемін. Оқушының қабілетін, біліктілігін, әлеуметтік мүмкіндіктерін көрсету үшін оларға жағдай туғызу қажет. Оқушылардың дарындылығын анықтау мақсатында кеңейтілген тапсырмалар арқылы олардың деңгейлік тапсырмалар арқылы байқауға болады. Жалпы тәжірибе барысында біршама кедергілер кездесті: пән мұғалімдерінің түсінбестік танытуы, еңбек демалысызға сәйкес келуі. Алдағы уақытта бағдарламаның қыр-сырын оқып, өз тәжірибемде пайдаланамын. Бағдарламаның теориясын меңгеріп, жаңа әдістермен жаңаша сабақ өту арқылы сыни тұрғыдан ойлауға машықтанып, өз ойларымыз бен тәжірибелерімізді талдайтын жағдайға жету. Қорытынды ойды оқушылардың оқудағы кедергілерді өз бетінше шешуіне мүмкіндік беріп, қолынан келетіндігіне сенім білдіру – ұстаз міндеті екенін түсіндірдім.Мұғалім ретінде тек әріптестеріммен бірлескен әрекет арқылы үйренуге және үйретуге талпынамын.

Әдебиеттер

1.Мұғалімдерге арналған нұсқаулық екінші (негізгі) деңгей үшінші басылым.

2. Интернет желісі «Білімділер сайты».

ЛИНГВОСТРАНОВЕДЕНИЕ КАК КУЛЬТУРНЫЙ КОНТЕНТ ПОЛИЛИНГВАЛЬНОГО ОБУЧЕНИЯ
Емрина Д.У. (Актобе)
Известно, что методика обучения иностранным языкам покоится на трех китах: общая методика (теория обучения), лингвистика и психология. Вместе с тем она не является суммой этих трех научных дисциплин. Для того, чтобы разобраться в специфике взаимодействия этих трех составляющих в процессе обучения иностранным языкам, необходимо остановиться на логической цепочке любогo учебного процесса, каковой является «принцип - метод - прием обучения» (ср. англ. «approach - method - technique»).

Наиболее важными принципами, отражающими сущностные особенности предмета (язык) и субъекта обучения (студент), являются: коммуникативный принцип, принцип опоры на родной язык учащихся и лингвострановедческий принцип.

Лингвострановедение - это область теории и практики обучения русскому языку как иностранному, состоящая в определении путей ознакомления учащихся с культурой страны, ее традициями и историей [1].

Прием обучения - это реализация метода достижения конкретной цели в аудиторных условиях путем выполнения различного типа упражнений в ситуациях, наиболе, близких к жизни. Это интенсивная работа на урочном уровне непосредственно с учащимися: парная и групповая работа, трансформационные упражнения, использование ТСО, деловые и ролевые игры, проектная работа и т.п. - все это только приемы.

Применение только одного из них не решает проблемы обучения изучаемому языку. Только их логически построенная совокупность, определяемая методом, который, в свою очередь, вытекает из принятых принципов обучения, представляющих собой естественную основу усвоения любого неродного человеческого языка, позволяет достичь намеченной цели [3, c.259].

Учебная деятельность преподавателя в классе носит творческий характер, т.е. допускает большую вариативность, хотя и базируется на объективных законах (принципах). Это все равно, что исполнение одной и той же роли различными артистами в одном и том же драматическом произведении. Поэтому знание принципов, методов и приемов обучения в их диалектической связи представляется нам исключительно важным.

Возможностей реализации лингвострановедческого принципа в системе теоретического и практического обучения вторым или иностранным языкам в условиях специального учебного заведения две: теоретический курс лингвострановедения и занятия по практическому развитию речи учащихся [там же, с. 268].

Курс Лингвострановедение был введен в учебные планы во второй половине 60-х годов под названием «Страноведение» и ставил своей целью ознакомление студентов с историей, географией страны изучаемого языка, а также с особенностями социальной жизни (государственное устройство, наука, искусство и т.п.). В процессе обучения со временем стало ясно, что этих сведений недостаточно, что курс «Страноведение» должен стать курсом «Лингвострановедение», что его необходимо читать на соответствующем иностранном языке, и главное - не только сообщить некоторые сведения по истории и географии страны, но показать их отражение в языке как факторе национальной культуры.[2, с.77].

Культура - это прежде всего система взглядов на мир, система эмпирических и научных (школьных) знаний,определяющих особенности национального характера носителей данного языка, их нормы поведения в стандартных ситуациях и приоритетные ценности.

Знание культуры народа изучаемого языка позволяет развивать У учащихся интегративную мотивацию, внутреннее стремление сблизиться с носителями иностранного языка, чтобы не выглядеть в их глазах чужаком. Эта мотивация (в отличие от инструментальной) действует порой сильнее, чем знание самого языка (фонетика, грамматика, лексика).

Кроме того, более близкое знакомство с чужой культурой позволяет учащемуся лучше разобраться в своей собственной, воспитывает более терпимое отношение к представителям иных культур [2, c.81].

Отсюда системный характер лингвострановедения как учебного предмета должен определяться не только изучением истории и географии, а системным описанием наиболее существенных сфер общественной жизни, хранящихся в голове любого члена данной языковой общности и регулирующих его поведение в различных жизненных ситуациях. Таких сфер (разделов) лингвострановедения можно выделить семь:

1) сфера пространства (география, города, деревня, квартира);

2) сфера времени (рождение, школьные годы, бракосочетание, труд, старость);

3) сфера материальной жизни (продукты питания, одежда, денежная система, торговля, сельское хозяйство и промышленность);

4) социальная сфера (история, государственное устройство, конституция, общественные организации, правосудие);

5) сфера духовной жизни (наука, искусство, религия, праздники, национальный характер и нравственные нормы);

6) сфера образования (школа, высшее образование, профессиональное обучение, формы обучения и воспитания);

7) сфера здравоохранения (врач, болезни, здоровый образ жизни, рациональное питание, отдых, спорт и туризм).

Вполне понятно, что все эти области жизни не могут быть рассмотрены в пределах курса лингвострановедения, да и в этом нет необходимости.

Необходимо выделить в пределах каждой сферы национально специфические знания и модели поведения, которые отсутствуют или имеют иную ценность в родной культуре. Кроме того, более детальное рассмотрение фактов иной культуры в различных сферах жизни должно предусматриваться на уроках практики речи (работа по темам и на занятиях по домашнему чтению).

Иначе говоря, курс лингвострановедения должен носить теоретико-практический характер, он должен создавать идейную основу для практической работы на уроке.

Для примера приведем один фрагмент из сферы духовной жизни США. Кто он, американец?

1) Он демократ: против привилегий, за равноправие, в США сильное феминистическое движение. Есть День матери (МоthеrsDay) и День отца (FathersDay). Имеется много клубов, обществ и объединений.

2) Он прагматик: нет своей философии, терпимость ко всему, но прежде всего он признает «полезные знания». Форд, Эдисон, Рокфеллер в большом почете, ибо они умеют "думать руками", европеец спрашивает «почему?», американец «зачем?». Деньги очень важны. Та профессия лучше, которая приносит больше денег.

Преуспевать значит иметь больше по сравнению с другими (а biggerhouse, caт, picture). «Большой» - синоним «хорошего» - а bigidea, king-sizesigarettes. Генерал спросил солдата, который был в Венеции, какой музей он там посетил. Oтвeт: thebiggestоne - «самый большой».

Американец - сторонник прогресса, верит в будущее, радуется настоящему, но несколько безразличен к истории.

3) Особенности характера: основной признак - активность, труд как форма активной деятельности. Отсюда дух соревнования, роль спорта и различных состязаний в жизни. Победитель, чемпион получает самую высокую оценку. Быть вторым, третьим - менее почетно и т.д. Такая общая характеристика очень полезна для понимания духовной и общественной жизни народа. Углубление этих знаний должно осуществляться на уроках практики речи (темы: спорт, общественные движения, денежная система и т.п.)[там же, с.87-89].

Если изучение лингвострановедческой проблематики в виде теоретического курса носит дедуктивно-информационный характер, то приобщение к ней на уроках языка и практического развития речи идет в обратном направлении и приобретает индуктивно-практические черты, т.е. познание культуры идет исключительно через словарь и фразеологию, отобранных по данной теме для данного года обучения. Это требует при методической подготовке словаря на доурочной фазе (семантическая структура слова, способы семантизации и основные виды тренировки) выявить национально-специфический компонент и связанные с ним фоновые знания. В первом приближении необходимо разграничить всю иноязычную лексику по теме на два класса: безэквивалентная и эквивалентная лексика [3, с.289].

Лингвострановедческий принцип обучения незаменим при обучении иностранным языкам. Любой национальный язык возникает, развивается и функционирует в определенной культурноисторической среде. Соотношение языка и культуры изучает относительно молодая отрасль языкознания - этнолингвистика, причем под культурой, в широком смысле слова, понимаются особенности материальной и духовной жизни общества [4, с.132].

Лингвострановедение - это прикладной аспект этнолингвистики, изучающий связь данного конкретного языка и данной культуры в практических целях, главным образом в области методики обучения неродному языку и в переводоведении.

Особенности культуры отражаются непосредственно в номинативных единицах языка (лексика и фразеология) в виде национально-специфического компонента их семантической структуры, а также в совокупности так называемых фоновых знаний, которые не имеют вербального выражения в виде монолексемы, но известны любому носителю языка и могут быть описаны содержательно при помощи данного или другого языка [там же].

Было установлено, что для успешного общения в различных ситуациях необходимо не только знание языковых явлений (фонетика, лексика, грамматика), но и некоторое предзнание, наличие которого предполагается у собеседника. Такое предположение называетсяпресуппозицией (лат. prae-suppositio). Это такой семантический компонент высказывания (имплицитный или эксплицитный), который необходим для того, чтобы слушающий не воспринимал это высказывание (предложение) как аномальное или неуместное в данной ситуации, или вообще нелепое [5, с.45].

Вовлечение лингвострановедческих знаний непосредственно в учебный процесс на уроках языка ведется на чисто эмпирическом уровне отдельными преподавателями в зависимости от их личного опыта и знаний, почерпнутых из различных источников и прямых контактов с носителями языка. Пока еще отсутствуют программные требования по темам и курсам относительно национально-специфических единиц семантической структуры словаря и фоновых знаний, нет учебников и специальных методических разработок.

Пока еще работа по внедрению лингвострановедческого принципа в учебный процесс находится пока еще на самой начальной стадии. Однако внедрение данного принципа в практику обучения неродному или иностранному языку обеспечивает не только адекватное общение на изучаемом языке, но и способствует решению важных проблем воспитательного характера [3, с.261].

Литература

1. Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Лингвострановедческая теория слова. М., 1980.

2. Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Язык и культура. Лингвострановедение в преподавании русского языка как иностранного. М., 1983.

3. Карлинский А.Е. Место этнолингвистики в науке о языке // Психолингвистика и межкультурное взаимодействие: Тезисы докладов Х всесоюзного симпозиума. М., 1991, с.IЗ2-IЗ4.

4. Копыленко М.М. Основы этнолингвистики. Алматы, 1995.

5. Кифер Ф.О. О пресуппозициях // Новое в зарубежной лингвистике. Вып. VПI. М, 1978, с.337-369.

Ендігі басты міндет – осы бүлдіршіндердің бүгінгі заман талабына сай ұлттық білім жүйесінің қалыптасуына өз үлесін қосатын, баланың жеке тұлғалық дамуына бағыт-бағдар бере алатын, үздіксіз өз білімін жетілдіріп, жаңа оқыту технологиясымен қаруланған, шығармашылықпен айналысатын жаңашыл тәрбиешісі болуға тиіс деп ойлаймын.

Осы тұста В.Г.Белинскийдің: «Ұстаздың қолында адам өмірінің келешектегі тұтас тағдыры тұр» - деген сөзі еріксіз есіңе түседі. Өйткені ұстаз – болашақтың тұтқасы, жас ұрпақты тәрбиелеу және терең де жан-жақты білім беру ісіндегі қоғамның жұрт сенген өкілі. Ол-жас ұрпақ бойына білімді, әдетті, дүниетанымдылықты, өмірге деген мақсатын қалыптастырушы басты тұлға. Уақыт өткен сайын білім саласының әлеуметтік рөлі де нығайып келеді.

«Білім – теңіз, мектеп - кеме» - деген қанатты сөз кез келген азаматтың саналы өмірін қалыптастыратын алғашқы алтын босағасы, білім ордасы – мектептің қоғамдағы орны мен ролін айқындап тұрса, Елбасы Н.Ә.Назарбаев: «Бәрі де мектептен басталады» - деп мектептің, ұстаздың қоғамдағы орнын ерекше бағалаған.

Олай болса, мектепке дейінгі ұйымдар – үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы. Баланың жеке басының шығармашылығын, қабілетін, дарындылығын дамыту мәселесі ежелден-ақ ұлы ойшылдарымыз Әл-Фараби, Баласағұн, Абай аталарымызды ерекше толғандырған. Сондықтан олар өз еңбектерінде жеке тұлға қабілетін дамытуды үнемі көздеп отырған. Тұлға – баланың жаратылысынан бастап қоршаған орта, әр түрлі әлеуметтік факторға байланысты дамытатын күрделі процесс (В.Э.Чудновский).

Демек, МДҰ балаларының тұлғалығын тәрбиелеу үшін олардың шығармашылық қабілетін дамыту керек. Қабілет – жеке тұлғалық айырмашылық. Туа біткен қасиет емес, ол өмір сүру барысында дамитын іс-әрекет көрінісі.

Сондықтан да осы МДҰ балаларының жас деңгейіне сай дамуына ықпал етіп отыратын, шығармашылық қабілеттерін арттырудың тиімді жолдарын үнемі қарастырып отыру тәрбиешінің басты міндеті. Сондықтан тәрбиеші шығармашылықты дамыту үшін сан түрлі әдіс-тәсілдер мен жаңа технологияларды тиімді пайдаланудың маңызы ерекше. Оқу әрекетінде тәрбиеші мен бала тығыз байланыста болуы керек. Ол үшін тәрбиеші бар күш-жігерін, педагогикалық шеберлігін бала бойындағы табиғи мүмкіндіктерді ашуға, үйлесімді дамытуға бағыттауы, шығармашылық жағдай жасауы қажет.

Ал бала өз тарапынан белсенділік, дербестік көрсетуі, өзіне деген сенімділігі арқылы шығармашылық әрекетті қалыптастыра алады. Менің байқағаным, бастауыш сыныптарда шығармашылық жұмыстың қай түріне болса да бейім бала жоғарғы сыныпта да дұрыс жол таба алатын, өздігінен ой түйіп, сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай білетін бала болатыны белгілі.

Ондағы басты міндетім – оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін қолдану арқылы баланың дүниеге деген өзіндік көзқарасының қалыптасуына жол ашу. Сабақ барысында оқу материалдарын балаға дайын күйінде көрсетпей, онымен бірлесіп, жалпы іс-әрекетті ұйымдастыру арқылы алға қойған міндеттерді түсіндіре отырып, олардың шешу тәсілдері мен жолдарын бірге іздестіру. Осындай мақсаттарды жүзеге асыруда «Тәй-тәй» бағдарламасын, СТО бағдарламасын, Қ.Бітібаеваның конструкциялық жобалау технологиясын сабақтарымда жиі қолданамын. Сондықтан баланың табиғи тіл туралы білім алуына, дүниені көркем сөз арқылы бейнелеп қабылдауына, танымдық, тәрбиелік, дамытушылық мүмкіндік ашуда шығармашылық қабілетті дамытудың маңызы зор.

Өйткені тек қана оқылып, талданбаған шығарма бала жүрегіне жетпейді. Талдау дегеніміз – бірлескен ізденіс. Ізденіс барысында әр баланың көңіл-күйін байқауға болады. Сабақ барысында барлық баланың дамуы үшін қолайлы жағдай жасау керек. Баланы жақсы, жаман деп бөлмей, нашар оқитын баланың өз шамасы келгенше, қабілеті жеткенше еңбек етуіне ықпал ету.

Әрбір сабағымда шығармашылық қабілетін дамытуда түрлендіріп қолдануға мән беремін. Мектепке дейінгі жастағы балалардың қиялы әдеттегіден тыс, ерекше.

Олар естіген әңгімелер, ертегі желісімен өзі де оларды құрастыра алады.

Міне, осындай ерекшеліктерін сабақтағы шығармашылық қабілеттерін дамытудағы тапсырмаларды орындаудағы қабілеттерінен көріп, тануға болады. Мәтінді өз беттерімен аяқтау кезінде әрбір бала өздерінің қиялының ұшқырлығын көрсете алады. Міне, осы бағытта жұмыстана отырып балалар өз бетімен таңдай білуге, таңдаған ісін жауапкершілікпен орындауға, жан-жақты көрсете білуге, ойын, пікірін ашық айтуға, өзінің белсенділігін арттырып отыруға ат салысады.

Бала құлшынысын ұдайы дамытып, әрбір өтетін сабағын жаңаша ұйымдастырып, оқытудың озық әдіс-тәсілдерін тиімді қолдана білгенде ғана бастауыш сынып балаларының шығармашылық қабілеттері дами түседі.

Ол үшін тәрбиеші ізденімпаз болуы шарт. Бұндай кездерде өтілетін жаңа сабақтың негізгі үш мақсаты (білімділік, тәрбиелік, дамытушылық) толық шешімін таба білгенде ғана іске асырылып отырады. Осы жағдайда тәрбиеші балалардың қызығушылық қабілеттерін арттыра білуі керек. Ұстаз еңбегі – бала білімімен өлшенеді десек, ұстаз еңбегінің күрделілігі әрбір бала жүрегіне жол таба білуінде. Әрбір бала бойында қабілетті дамыту арқылы өзін, өмірді, әлемді танып білуге, қоғам алдындағы жауапкершілік қасиеттерін сезіндіре білуін де жатыр.

Ол үшін ұстаз бойында өз шәкіртінің бойындағы өзгеге ұқсамайтын қасиеттерін аша білу, ой-өрісін кең, жан-жақты білімдер, өз мамандығының шебер болуы, үздіксіз өз білімін өз бетінше шыңдай түсуі қажет.

Ал ұстаз бала бойынан мынандай қасиеттерді күтіп нәтижесін көре білуі тиіс.

1. 
   Бала ой-жүйесінің өзінің біліміне берік болуы тиіс
   
2. 
   Балада сабаққа деген құлшыныс тұрақты болуы жөн
   
3. 
   Бала білімі, талғамы барлық пәнге дұрыс көзқараста болғаны жөн
   
4. 
   Бала білімінің тереңдігі пәнаралық байланыста болғаны тиімді
   

Баланың шығармашылық қабілетінің қалыптасуы оның іс-әрекетінен айқын аңғарылады. Ең әуелі баланың іс-әрекетке деген көзқарасы өзгеріп, танымдық белсенділігі арта түседі. Бала шығармашылық қабілеті қалыптасқанда баланың бүкіл болмысы жаңа сипатқа ие болатындығы психологияда дәлелденген.

Баланың шығармашылық қабілетінің қалыптасуының мәні мынада деген тұжырым жасауға болады:

1. 
   Қоғамда болып жатқан өзгерістерді танып білуге, ғылым жаңалықтарына тұрақты қызығушылықтың пайда болуына;
   
2. 
   Оқу білімнің міндеттері мен мақсаттарын орындауға талпыну;
   
3. 
   Білімге, шығармашылық жұмыстарға тұрақты қызығушылық;
   
4. 
   Жеке тұлғаның сапалық көрсеткіші ретінде көрінетін қабілеті мен қасиеттерінің дамуына;
   
5. 
   Тұрақты ізденімпаздық шығармашылық іс-әрекетінің нәтижелі дамуына әсер етеді;
   
6. 
   Шығармашылық ой-өрісінің кеңеюі.
   

Ұлы неміс педагогы А.Дистервергтың әйгілі «Неміс мұғалімдерінің білім беру ісіне басшылық» атты еңбегінде

– Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, ал жақсы тәрбиеші баланың өзін ізденуге жетелейді, ойлауға үйретеді деген. Сондықтан да үнемі дайын нәрсені сұрап, оқытқаннан гөрі өз бетімен ізденуіне бағытталған шығармашылық тапсырмаларды орындатып отырудың мәні зор.

Қорыта айтқанда шығармашылық бағытта жұмыс істеу баланың өз ойын еркін айта алатын, өзіндік пікірі бар, қиыннан жеңілге, жеңілден қиынға бет бұруына, бала мен оқытушының арасындағы байланыс нәтижелі өтуіне негізгі тірек бола алады деуге болады.

Менің де алға қойған мақсатым – балаларға сапалы білім, саналы тәрбие беру арқылы баланың алған білімі мен тәрбиесі болашақта қажетіне жарап, шығармашыл жеке тұлғаның қалыптасуына үлес қосу деп түсінемін. Сол үшін менің үнемі ізденіс те болуым, білім біліктілігімді толықтырып, шеберлігімді жетілдіре түсуім білім сапасының кепілі болмақ.

Әдебиеттер

1. 
   Сластенин В.А. и др. Педагогика: Учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений / В. А. Сластенин, И. Ф. Исаев, Е. Н. Шиянов; Под ред. В.А. Сластенина. – М.: Издательский центр "Академия", 2002.
   
2. 
   Чепель Т.Л. Психологическое просвещение как путь к развитию креативности педагогов и их готовности к инновационной деятельности.
   
3. 
   Ресурсы: Интернет.
   

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі әлемдік білім беру модельдерінің деңгейіне жету барысында оқытудың жаңаша озық техналогияларын білім беру үрдісіне енгізуде.

Педагогикада білім берудің мазмұны кеңейіп, жаңа педагогикалық технологиялар қадам басып келуде. Жас ұрпаққа ұлттық мәдениетімізді насихаттай отырып, заман талабына сай жаңа педагогикалық технологияларды қолдану-кәсіби мамандардың негізгі мақсаты болып табылады.

Өскелең ұрпақты Отансүйгіштікке, ұлтжандылыққа тәрбиелеп, халқымыздың ұлттық музыкасы арқылы олардың бойына өз елінің жетістіктері мен табыстарына, музыкалық мәдениетіне деген мақтаныштарын, сүйіспеншіліктерін, қызығушылық сезімдерін қалыптастыруымыз керек. Бұл бізді оқытудың жаңа инновациялық әдістері мен пәнге байланысты жаңа технологияларды пайдалануға итермелейді.

«Инновация» терминi латын тілінен алынған, ол - «жаңару, өзгеру» дегендi бiлдiредi.Ол – білім беруге және өздігінен білім алуға негізделген қабілетті дамытады. Қазіргі таңда оқушы- ақпаратпен қаруланған, жан-жақты дамыған тұлға. Оның білімдік қабілеттерін дамыту үшін мұғалімдер жан-жақты қаруланған болуы керек.

Жалпы білім беретін мектептердегі өнер пәнінің бірі - музыка сабағы. Музыка - мектеп оқушыларының жалпы музыкалық білімі мен мәдениетін қалыптастырады. Мектеп оқушылары музыка өнерінің түрлі жанрларымен танысып, ән орындау, музыкалық шығарманы тыңдауға үйренеді.

Музыка пәнінде жаңа әдістерді пайдалану арқылы мектептегі сабақтарды жаңаша ұйымдастыру, мұғалімнің рөлі мен қызметінің артуына жағдай жасау, теориялық, ғылыми – педагогикалық және психологиялық зерттеулерге сүйене отырып, оқушылардың құзыреттілігін қалыптастыру, ақпараттық технологиялар мен инновациялық оқыту әдістері арқылы оқушыларды ізгілікке, елжандылыққа, саналыққа, адамгершілікке, имандылыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеуге негіз болады.

Музыка сабақтарының тақырыптары еліміздің музыка өнерінің түрлі бағыттағы дамыған бай мұрасын оқушыға үйретуге бағытталған. Қазақ халқының халықтық музыкасы яғни аспаптық музыкасы, әні мен күйі туралы алғашқы мағлұматтар мен білімдерін, оқушылар мектеп музыка сабағында үйренеді. Музыка сабағы мектеп оқушыларын өз халқының музыкасын сүюге, мақтаныш етуге, сол арқылы оқушыны ұлтжандылыққа, отан сүйгіштікке тәрбиелейді. Музыка сабағында оқушылар қазақ аспаптық музыкасымен таныса отыра домбыра аспабының қазақ халқының өміріндегі ерекше орны туралы танып біледі.

Оқушыларға теориялық білімді игерту мен жаңғырту және жаңа жағдайға іс жүзінде лайықтап қолдануға үйреткенде ғана алған білімімен біліктілігі шынайы нақтылы қалыптасады. Осындай жолмен қалыптасқан білім мен біліктіліктің танымдық маңызы да зор болмақ.

Содықтан да оқушы белсенділігін арттырып, білім сапасын көтеретін, ойлауға үйрететін ол жаңа инновациялық әдіс- тәсілдері болып табылады. Бұл-мұғаліммен оқушыға арасындағы қарым-қатынас, сабақты жақсы оқитын, музыкаға деген бейім оқушылармен белсенді жұмыс істеп қана қоймай, барлық баланың дамуы үшін қолайлы жақсы ойлар туғызып қабілеті жеткен жерге дейін еңбек етуін ойластыру болып табылады. Барлық оқушы өз қызыметін ең төменгі жеңіл тапсармалады орындаудан бастайды да, оларды міндетті түрде толық орындап болғаннан кейін ғана, келесі күрделі деңгейдегі тапсырмаларды орындауға көшіп отырады. Бұл оқушылар арсында бәсекелестікті және әр оқушының өз қабілетіне, қызыметіне сәйкес жоғары деңгейге көтерілуіне толық жағдай жасайды. Өтілетін тақырыптарға байланысты интерактивтік тақтамен жұмыс , мультимедиялық көрініспен, жаңаша тапсырмалар арқылы сабақты түрлендіре отырып өткізу,қызықты сергіту ойындарын ойнату да сабақ сапасын арттыруға ықпал етеді.

Сондай – ақ музыка пәнінің басқа пәндерге қарағанда көптеген ерекшеліктері бар. Мұнда негізінен оқушының қабілеті, бейімділігі басты назарда болуы керек. Дегенмен, оқушыларды бейімдеу, қабілетін дамыту, музыкаға деген қызығушылығын арттыру, жақсы ұйымдастрылған сабаққа байланысты. Сондықтан, оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру мақсатында сабақта тақырыпқа байланысты, музыка түрлерінің шығу тарихы, музыка түрлері дамыған елдерде, музыканың әр саласындағы белгілі компазиторлар өмірімен Қазақстандағы, әлем елдеріндегі компазиторлармен музыка жұлдыздары туралы толық мәліметтер беріліп отырады. Сонымен бірге оқушыларға бұқаралық ақпарат құралдары, журналдардың тағы басқа, әлем елдеріндегі атақты компазиторлары және мәдени жаңалықтарға шолу жасап отырған жөн. Осылай оқушылар атақты компазиторлардың жетістіктерге жетудегі еңбектерімен таныса отырып, өздеріде, сабақта әр тапсырманы ыждағаттылықпен, белсенділікпен орындауғаұмтылады. Оқушылардың қызығушылығы белсенділігі артқасын, білім сапасының арттатыны да сөзсіз.

Міне, осындай бағытта сабақты түрлендіре отырып өткізсек, оқытумен тәрбиелеудің ой елігінен өтетін әдіс - тәсілдерін жаңашыл педагогикалық технологияларды біліп қана қоймай, оны әркім өз мүмкіндігінше күнделікті сабақта пайдаланса, сабақ нәтижелі болмақ.

Қорыта айтқанда, пән мұғалім музыка сабақтарының өтуіне немқұрайлы қарамай,жаңа инновациялық технологиялармен, жаңа жоспарлармен жұмыс жасайтын болса, кәсіби шеберлікті іс жүзінде дәлелдей алады. Музыка сабақтарын жаңартылған үлгіде жоспарлап,әр сабақты қызықты етіп өткізуге тырысатын мұғалім балаға музыкалық тәрбие беруде үлкен жетістіктерге жетері сөзсіз.

Әдебиеттер

1.Жұбанов А.Қ. Ән-күй сапары. Алматы, Ғылым.

2.П.Момынұлы. Музыкалы – эстетикалық тәрбие, Алматы қ.

3.Р.Қ.Дүйсембінова «Музыкалық білім беру педагогикасы»,

4.Х.Тастанов «Домбырадан сабақ беру әдістемесі» Алматы қ.

ОҚЫТУДЫҢ ЖАҢА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІН МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ҚОЛДАНУ
Жанабергенова С.С.(Ақтөбе)
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беру жүйесі қоғаммен бірге дамып, онымен бірге үнемі өзгеріп отыратын құбылыс екені баршаға мәлім. Қай кезеңдеде жалпы білімнің атқаратын қызметі-жас ұрпақтың танымдық дүниесін байытып, дамуын қамтамасыз ету.

Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: «Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі-білім беру бағдарламаларын меңгерту үшін жағдайлар жасау»- деп көрсетілген.

Оқушыларға қазіргі заманға сай білім беру аса күрделі мәселелердің бірі, ол үшін ең алдымен пән мұғалімдері қазіргі оқытудың тиімді инновациялық әдіс-тәсілдерін, жетістіктерін пайдаланып, сабақ сапасын, ғылымилылығын арттырып, оқушылардың өзіндік ойлау қабілетін дамытуға бағытталған жұмыстар атқаруы қажет. Сондай-ақ мұғалім өзінің теориялық және әдістемелік білімін ұдайы толықтырып, үздіксіз ізденуі, өз мамандығын барынша жетілдіруі және психология мен педагогика ғылымдары жайындағы жаңалықтар мен озық тәжірибелерді үнемі пайдаланып отыруы тиіс.

Қазіргі заман математика ғылымының өте кең, жан-жақты тараған кезеңі. Математика күрделі ғылым саласы. Ол ең алдымен оқушылардың дұрыс ойлау мәдениетін қалыптастырып, дамытып, шыңдай түседі. Дегенмен, оқушыларға терең де, тиянақты білім беру мұғалімнің басты мақсаты. Бұл мақсатты жүзеге асыру мұғалімнің шеберлігіне, түрлі инновациялық әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалануына байланысты. Оқушылардың математика пәнінен білімін көтерудің бірден-бір шарты-олардың пәнге деген ынтасын, қызығушылығын арттыру. Пәнге деген қызығушылығы болса ғана оқушы оған көңіл қойып тыңдап, тереңдете оқып үйрене бастайды.

Менің оқыту жүйем алдымен менің оқушылармен бар күш жігеріммен менімен бірге сабақта жұмыс істеулеріне бағытталған. Оқу, үйрену процесінде оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, оқу материалдарын игерудің тиімділігін жоғарылату мақсатында мен жаңа материалды баяндауда барлық жаңа және оригинал формалар, әдістер және жобалар әрқашан қызықтырады. Сондай-ақ қазіргі ақпараттық технологиялар мұғалімге оқытуды жоғарғы деңгейіне жетуіне мүмкіндік береді.

Мен қазіргі таңда пәндерді оқытуда оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға бағдарланған жаңа технологияларды, заманауи дәрістерді қолдану қажет деп санаймын. Солардың бірі білім беруді ақпараттандыру барысында дидактикалық және оқыту құралы болып табылатын компьютер[1;7-9]. Бүгінгі мектепке келіп жатқан техникалық жаңалықтардың ішіндегі айрықша орын алатыны интерактивті тақталар-педагогикалық оқыту әдісін көрнекі, анық етеді, сондай-ақ, кері байланысты сапалы жүзеге асырады.

Бағдарламашыл-ақпараттық жиынтық «Интерактивті тақта» дегеніміз бұл дәстүрлі мектеп тақтасының барлық сапасына ие. Интерактивті тақтаны пайдалану сабақты жаңаша әдіспен түсіндірумен оқушылардың назарын аударады, жалпы пәнге деген қызығушылығын арттырады. Оқушылар сабаққа дайындалуға белсенді түрде кіріседі, бұл олардың оқу-зертеу жұмыстарын да шығармашылықпен жұмыс жасауға дағдысын дамытады, тек математика пәнін оқытуда ғана емес, информаитка және мультимедиялық білім алуда жоғарғы жетістіктерге жетуге мүмкіндік береді. Интерактивті тақтаның көмегімен бір мезгілде кластың барлық оқушыларының істеген жұмысына сараптама жүргізуге және тексеруге мүмкіндік туғызады, оқытуға жаңа құлшыныстың алғышартын дайындауды, ҰБТ-ке байланысты интернет желісіндегі жаңалықтардың қажеттісін қолданамыз, тест тапсырмалары бойынша басқа мектептермен пікір аламаса аламыз.

Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, өз бетінше жұмыс жасауға дағдыландыру барысында өз іс-тәжірибемде Ж.Қаратаевтың деңгейлеп, саралап оқыту технологиясын және Шаталовтың тірек-сызбалар технологиясын зерттеп, сабаққа пайдаланамын.

Тірек-сызбалар оқушылардың есте сақтау қабілетін дамытуға игі әсерін тигізеді, сонымен қатар өзіндік жұмысын ұйымдастырып өткізуге көмегін тигізеді. Оқушылар өзіндік жұмысын орындап, білімін мониторингтік жүйе арқылы өздері бағалап, диагностикалауға қол жеткізді. Тірек-сызба сабақтарының өн бойында тақта шетінде ілініп тұрса, сөз бен іс теория мен тәжірибе кіріктіріліп, жаңа ұғымдар бала есінде ұзақ сақталуына жағдай жасайды[2;78-79].

Соның бір мысалы ретінде математика пәні бойынша «Деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы» даму картасын ұсынамын. Класқа бірдей тапсырмалар беріледі. Оқушы бір деңгейден екінші деңгейге, одан үшіншіге, оны орындаса төртіншіге көшеді.

І деңгейде- жеңіл тапсырмалар

ІІ деңгейде-тест тапсырмалары

ІІІ деңгейде – тірек-сызбалар, блок схемалар

ІУ деңгей – ойындар, ребустар, тарихи мәліметтер

Осылайша сәйкес иллюстрациялар тақтада немесе суреттермен көрсетіледі. Тақтада бейнеленетін графиктер көбінесе сапасыз болады және көп уақыт алады, ал дайын суреттер жағдайында оқушылар графиктің түрлену процесін бақылай алмайды. Берілген сабақта оқушы іс-әрекетінде репродуктивті сипат, төменгі белсенділік орын алады. Компьютерді зерттеу құралы ретінде пайдалана отырып А параметрі өзгергенде функциясының графигі қалай өзгеретіндігін анықтауға көмектеседі. Оқушылардың дайындығына сәйкес олар болжамды бірден немесе бірнеше рет байқап көруден кейін қалыптастырады. Содан кейін А-ға әртүрлі мән енгізе отырып және экрандағы графиктің өзгеріс процесін бақылай отырып, алға қойған болжамды тексеріп көруге болады. Қорытындысында оқушылар түйін жасап, талдап қорытады, оның дұрыстығын тексеретін (1-сурет).y=sinx функциясының графигін тұрғызады [3;17].

Математиканы оқыту үрдісінде оқушылардың қызығуын және саналы көзқарасын қалыптастыруда ойын тәсілдерімен тапсырмалар көп қолданылады. Әр мұғалімнің негізгі мақсаты-сабақ сапасын көтеру, оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру, олардың ізденімін, танымын қалыптастыру. Деңгейлік оқытудың ерекшелігі-оқушылардың сабақ барысында бірнеше деңгейде жұмыс жасай алатындығында. Деңгейлік тапсырмалар мен жұмыс жасау арқылы оқушылардың өзіндік жеке жолы, темпі, даму динамикасы, ынтасы, ойлауы, есте сақтауы, оқу сапасы арта түсіп, ой-өрісі кеңейеді. Дегенмен барлық баланың ойлау қабілетінің бірдей емес екендігін ескергеніміз жөн. Сонда да сабақ кезінде әрқайсысының жұмыс деңгейіне қарай жұмыстың түрін таңдап, сол тақырыпты игеру көзделсе, өте пайдалы.

Математика сабағында оқушылардың қызығушылығын тудырту үшін ойындар ұйымдасчтырамыз. Сабақта ойын элементтерін пайдалану сабақтың мақсатын түсіндіруде, оқушылардың тез ойлану қабілетін арттыруға дидактикалық ойындар, қазақтың ұлттық ойындары, логикалық ойлауға бағыттайтын ойындар орны ерекше [4;49]. Ойындар ұйымдастыруда оқушыларды қызықтыратын нәрселерді таңдай білу әрине мұғалімнен үлкен шеберлікті талап ететіні белгілі. Ойын сабақтарда берілетін тапсырмалар қарапайымнан басталып, біртіндеп қиындап оқушылардың танымдық қызметін белсендіруге назар аударылады. Осылардың айғағы ретінде өз іс тәжірибемнен өткен сабақты назарларыңызға ұсынамын. Сабақтың тақырыбы «Жай бөлшектің негізгі қасиеті». Класы 5 класс. Әдіс-тәсілі математиканы оқытудың есеп шығаруға негізделген технологиясы. Сабақ оқушыларды пәнге деген сүйіспеншілігін арттыру мақсатында тренинг түрінде өткізіледі. Мұндағы тренинг – дегеніміз белгілі бір тақырыпта өткізілетін жеке сабақтың түрі. Ерекшелігі оқушылардың сабаққа өз еркімен белсене қатысуы, оқушылардың есептерді бірігіп, талдап шешу жолдарын іздестіру; оқушылардың топпен жұмыс істеуі; оқушылардың логикалық ойлау қабілетінің дамуы.

Сабақ саяхат сабақ түрінде «2050 жылға сапар» ойыны түрінде жүргізіліп, сабақтың барысында «Тапсырма», «Білім», «Амалдар» станциялары арқылы жедел пойызбен жүріп өтеді. Аталмыш әр станцияда оқушылар өздеріне берілген тапсырмаларды түрліше орындау арқылы жүріп өтеді[5;10].

Оқушылардың математикалық білімін байыту олардың математикаға деген сүйіспеншілігін тудыру дұрыс ұйымдастырылған жұмыстарға тікелей байланысты екені белгілі. Мен өз мақаламда жоғарыда айтылғандай математика пәнінен тиянақты білім беруде түрлі инновациялық технологиялардың оқушылардың сабақ үлгерімін көтеріп қана қоймай, олардың шығармашылық қабілетін дамытып, ой-өрісін кеңейтетін формаларын көрсеттім. Мен өзім сабақ беретін кластарда оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, ойлау қабілетін дамыту және математиканың сауаттылығын қалыптастыру үшін осы аталған педагогикалық технологиялардың озық түрлерін қолданып жүрмін. Дегенмен, сабақ мұғалімнің шығармашылық еңбегінің нәтижесі екенін ұмытпағанымыз жөн. Оның өз мәнінде өтуі әр ұстаздың біліміне, ұйымдастыру қабілетіне, шеберлігіне байланысты.