ОҚытудағы инновациялық технология – білім берудің жаңа сапасымен қамтамасыз етудің кепілі

1. ВинсенЛинн. Перевод и культура //О проблемах перевода.

2.Копыленко М.М. Основы этнолингвистики. Алматы, 1995.

3. Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Язык и Культура. Лингвострановедение

4. Карлинский А.Е. Основы теории взаимодействия языков. Алма-Ата, 1990.

5. Герд А.С. Введение в этнолингвистику, Петербург, 2001.

6. Гумбольдт В. Избранные труды по языкознанию. Перевод с немецкогоГ.В.Рамишвили. М., 1984.

7. Карлинский А.Е. Диалингвальный анализ и его применение в обучении второму языку // Лингвистические основы преподавания языка. М., 1983.

Обучение русскому языку должно держаться на методике. Главное внимание учителя должно быть сосредоточено на формировании орфографической и пунктуационной грамотности учащихся и их речевом развитии, а также на прочном усвоении тех знаний, которые являются основой для применения правил правописания и овладения речевыми нормами. Уровень грамотности учащихся средней школы - одна из острейших проблем среднего образования. Орфографическая грамотность - это составная часть общей языковой культуры, залог точности выражения мысли и взаимопонимания. Культура речи - это "одежда мысли", по которой обычно сразу (и, как правило, безошибочно) определяют уровень образованности человека.

Почему наши дети так безграмотны? Учителя и методисты настойчиво ищут причины этого неблагополучия, чтобы приниять меры по их устранению, но успехи в этой области пока скромны.

Русская орфография состоит из пяти основных разделов:

1. Передача буквами фонемного состава слов.

2. Слитные, раздельные и дефисные написания слов и их частей.

3. Употребление прописных и строчных букв.

4. Перенос части слова с одной строки на другую.

5. Графические сокращения.

Высший уровень обобщения в орфографии - понятие о ведущем принципе правописания. Непониманием основ закономерности письма, его ведущего принципа объясняют лингвисты.

Речевое развитие учащихся начинается в школе с первых же дней. На первых порах, начиная изучение предмета "Русский язык" в 3-ем классе учим наших учеников отвечать громко, четко, с соблюдением логических ударений, пауз и правильной интонации, правил произношения с учетом их графического обозначения буквами. Другой важной задачей учителя является выработка умения: слушать и понимать речь учителя и учащихся, читать с соблюдением орфоэпических норм. С годами требования речевой культуры возрастают:

- правильно и точно пользоваться языковыми средствами для оформления высказывания;

- строить высказывание в определенном стиле (разговорном, научном, публицистическом и др.) в зависимости от цели и ситуации общения (в походе в школе, на улице и т.д)

Для развития речевой культуры нам, учителям - словесникам нужно:

- больше внимания уделять формированию на всех уроках умений анализировать, сравнивать, сопоставлять изученный материал, при ответе приводить необходимые доказательства, делать выводы и обобщения;

- на уроках проводить специальную работу, направленную на полноценное восприятие учащимися учебного текста и слова учителя, которые являются не только основными источниками учебной информации, но и образцами правильно оформленной речи; в ходе этой работы учащимся целесообразно предлагать такие задания, как, например: сформулировать тему и основную мысль текста, составить план;

- шире использовать выразительное чтение вслух, как средство эмоционального и логического осмысления текста;

- настойчиво учить школьников работать с книгой, пользоваться разнообразной справочной литературой по предмету, правильно оформлять результаты самостоятелной работы с книгой, обучать составлению тезисов, конспектов.

Факт, что школьников заставляют учить огромное количество орфографических правил, не давая им путеводной нити, с помощью которой они смогли бы ориентироваться в этом лабиринте правил. Такой путеводной нитью является знание основного принципа русской орфографии.

Для того, чтобы у учащихся возникла потребность в знании правила, знакомство с ним целесообразно осуществлять в ситуации орфографического затруднения. Под ситуацией орфографического затруднения понимается такое состояние пишущего, когда он испытывает потребность узнать правило, чтобы выбрать письменный знак. Теоретическую основу этого обучения составляют опознавательные признаки орфограмм:

1. Несовпадение буквы и звука.

2. Звуки, дающие наибольшее количество несовпадений (опасные звуки). Необходимо как можно раньше научить детей замечать в словах такие "опасные" звуки (буквы), такие позиции в словах, такие пары звуков:

- гласные а, о, и, е;

- пары звонких и глухих согласных;

- сочетания: жи - ши, ча - ща, чу - щу;

- сочетания: етн, - ен, здн - зн, в которых могут встретиться непроизносимые согласные;

- согласные п,к,ф,т,с,ш, на конце слова, которые могут оказаться слабыми позициями фонем б,л,в,д,з,ж;

- повышенное внимание должно обращаться на буквы я, е, ё, ю;

- мягкие согласные (особенно л мягкое) такие относятся к числу "опасных";

- опасными позициями в слове следует считать окончание, стык приставки и корня и многое другое.

Определенные трудности возникают в правописании морфем: корня, приставки, суффикса, окончания; соединительных гласных в сложных словах; возвратной частицыся (сь), а также сочетание морфем - две приставки, два-три суффикса.

Осознав в слове разные морфемы, ученик целенаправленно ищет орфограммы, так как уже заранее знает, какие именно трудности (орфограммы) могут встретиться в приставке, корне, окончании, какие - на стыке морфем.

Решение проблемы повышения грамотности следует организовывать через системуупражнений.

В начальных классах распространен такой методический прием как списывание. Текст для переписывания представляет собой пять - шесть печатных строк, так как длительное чтение утомляет ученика и свежесть восприятия теряется. Размер букв - крупный, содержание текста - интересное. Переписывание должно быть медленным, выполняться каллиграфическим почерком.Такое переписывание может сопровождаться дополнительными заданиями типа: указать, подчеркнуть, выделить, но без деформации текста.

В основном, внимание к изучению грамматики, без которого невозможно добиться грамотного письма, привело к известному "перекосу", в результате чего все учебное время, выделяемое на изучение русского языка, приходится тратить на грамматический разбор и усвоение правил.

Учащиеся воспринимают эту лавину сведений чаще всего с трудом, поэтому на уроке пишут мало и с ошибками. Что же касается списывания, специально рассчитанного на развитие орфографических навыков, то такие упражнения вообще не предлагаются ни в одном учебнике, ни в одном учебном пособии, да к тому же время на такое списывание найти было бы нелегко. Еще раз хочу подчеркнуть, что по предшествующим программам в учебниках широко использовались упражнения со списыванием. Списывание - это универсальный и наиболее эффективный метод, позволяющий добиться усвоения орфографии наиболее рациональным путем - без изучения грамматики. Следует заметить, что в реальных условиях существует грамотность абсолютная и грамотность относительная. Абсолютная грамотность - это редкость, и достичь её невозможно без основательного знания и правил орфографии.

Если учитывать реальные условия, то следует признать, что задача школы - довести учащихся до уровня относительной грамотности, а задача учителя - отобрать наиболее рациональные способы достижения этой цели.

Помимо методического приема списывания очень результативна работа покарточкам, на которых дано несколько картинок, с изображением предметов, явлений, действий, называемых словами с трудными орфограммами. Ученик, получая карточку - задание, записывает слова на доске или в тетради и выделяет орфограмму. Оценки за ответы обычно бывают положительные.

Существенным приемом повышения орфографической грамотности является предупредительный диктант, небольшой по объему, состоящий из нескольких законченных по смыслупредложений. Сущность его заключается в том, что ученики пишут и по требованию учителя объясняют написанный вариант орфограммы или пунктуационный знак, но первоначально делается предупредительная работа, чтобы не допустить ошибок в правописании.

Работа над ошибками - еще один эффективный методический прием, который способствует более осознанному использованию орфографических правил.

Русский язык на территории Казахстана пользуется официальной поддержкой государства и обеспечивает реализацию принципов языковой политики. На основе этого оценка уровня знании русского языка будет способствовать развитию и повышению его конкурентоспособности в языковой среде и являться одним из важных государственных мероприятий по реализации задач обязательного владения официальным языком гражданами Республики Казахстан. И миссия русского языка заключается не только в обеспечении целостности народа Казахстана, но и в том, что духовное развитие каждого гражданина как личности является основой политики формирования толерантного общества.

Использованная литература:

1.«Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы»

2.Гузеев «Планирование результатов образования и образовательнаятехнология».М. «Народное образование»

3. «Русский язык в казахстанской школе» 2010г.№5,2008г.№3, 2009г. .№1

Мектеп – бұл керемет мекеме, онсыз өмір қызық болмас еді. Егер білім берудің құраушылары жаңаланып, инновацияға негізделсе, білім беру жүйесі нығайланып отырады.

Білім берудегі енгізілген инновация адамның кәсіптік қызметінің бәріне тән болғандықтан, ол табиғи түрде зерттеудің, талдаудың және тәжірибеге енгізудің нысанына айналды. Инновация өздігінен пайда болмайды.Ол ғылыми ізденістердің, жекелеген мүғаімдер мен түтас ұжымның озық педагогикалық тәжірибесі. Бұл процесс стихиялы дамымайтындықтан ол басқаруды қажет етеді.

Қазіргі заманғы ғылыми - техникалық үрдістің қарқынды білім беру жүйесінің алдына жаңа міндеттер қойып отыр. Ол өз жұмыс орнында және бүкіл техникалық тізбекте технологияның үздіксіз өзгерістеріне, жаңалықтарына бейімделе алатын орындаушының тұлғасын қалыптастыру. Егеменді еліміздің болашағы білім беру жүйесі мен мектептерге байланысты. Заман талабына сай қазіргі мектептерде білім мазмұнын, оның құрылымдық жүйесін жаңарту - білім реформасының жүзеге асуының басты шарты. Осы талапқа сай оқушылардың белсенділігі мен танымдық іс-әрекеттері арқылы оқушылар шығармаларын дамыту, қажетті жағдайда айрықша шешім қабылдай алатын жеке тұлғаны дамыту,осыған орай оқытудың жаңа технологияларын енгізе отырып, білім беру мен тәрбиелеу-мұғалімдер алдындағы басты міндет.

Тұтас педагогикалық процестің инновациялық стратегиясында жаңашылдық процестерді тікелей алға апарушылар ретінде мүғалімдер, тәрбиешілер, мектеп директоры үлкен рөль атқарады. Оқыту процесінің көп түрлілігіне қарамастан дидактикалык, компьютерлік, проблемалық, модульдық және басқа жетекші педагогикалық қызметті іске асыру мүғалімнің еншісінде қалып отыр. Мұғалімнің кәсіптік қызметі арнаулы, пәндік білімдермен ғана шектелмей, педагогика мен психологияның оқыту мен тәрбие технологиясы салаларының қазіргі заманғы білімдерін де қамтитын болғандықтан мұғалімнен арнайы психологиялық-педагогикалық дайындық талап етіледі. Осы негізінде ғана педагогикалық инновацияны қабылдау, бағалау және іске асыруға дайындық қалыптасады.

Инновация – бұл жаңалық, жаңа өзгеріс деген ұғымды білдіреді. Педагогикалық процесте инновация оқыту мен тәрбиенің тәсілдері, түрлері мақсаты мен мазмүнына, мүғалім мен оқушының бірлескен қызметін ұйымдастыруға жаңалық енгізуді білдіреді.

Оқыту түрлерін, әдістері мен құралдарын одан әрі жетілдіріп, тиімді тәсілдерді нәтижелі қолданудың жолдарын іздестірулері қажет.

Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту үрдісінің нәтижесін көтеретін әдіс-тәсілдері, түрлері көбінде жаңашыл, инновациялық деп атайды.

Инновация дегеніміз білім беру, тәрбиелеу жүмысына жаңалықты енгізу, яғни жаңа әдіс - тәсілдерді, амалдарды, қүралдарды, жаңа концепцияларды жасап, оларды қолдану деп анықталған.

Қазіргі заманғы мектепте нақты педагогикалық қызметке ісқе асыруға болатын орасан зор педагогикалық тәжірибе жинақталған, бірақ олардың бәрі бірдей қолданыла бермейді, өйткені көптеген мүғалімдер мен басшыларда ол тәжірибені зерттеу және қолдану қажеттілігі қалыптаспаған, сол сияқты ол тәжірибелерді таңдау мен талдаудың дагдысы мен іскерлігі жетісе бермейді. Мұғалім қызметінің иннойациялық бағыттылыгының екінші қүрамды бөлігі –психологиялық - педагогикалық зертеулердің нәтижесін педагогикалық қызметтің практикасына ендіру.

Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының жобасында "Жоғарғы білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар даярлау сапасын арттыру, қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, жоғары оқу орындары зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың қажеттіліктерімен тығыз байланысы, білім беру және ақпараттық технологияларды жетілдіру болып табылады". Қазіргі білім беру саласындағы басты мәселе әлеуметтік-педагогикалық ұйымдастыру тұрғысынан білім мазмүнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін іздестіру мен оларды жүзеге асыра алатын болашақ мамандарды даярлау болып отыр.

Жаңа дәуір ұлттық бәсеке, мәліметтік сайыс, психологиялық өзгерістер сияқты көріністермен белең алады. Сондықтан сол кезеңге сай интелектуалды, ой - өрісі жоғары дамыған, дені сау азаматты қалыптастыру - мемлекеттің бүгінгі күнгі ең өзекті мәселесі.

Қазіргі мектеп жағдайларындағы білім берудің үлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс - тәсілдерін, инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық - педагогикалық диогностиканы қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы "баршаға білім беру" ескі сүрлеуінен тез арада арылып, жаңаша білім беру мазмұнына "әркімге таңдау бойынша білім беруге" көшуге қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашылықпен ізденушілікпен жүмыс істейтік зерттеуші болашақ мүғалімдерді даярлауды қажет етеді.

Сонымен айтатын болсақ: өмірлік тәжірибе ойды қозғайды, ой ғылымды туғызады, ол ғылымның дамуы зерттеуді талап етеді. Қазіргі нарық кезінде озат тәжірибені дұрыс басқару үшін орнымен бақылау, жоспарлау, болашақты болжау - дұрыс бағдарлама жасауға жол сілтейді. Бұның бәрі, сайып келгенде, болашақта жақсы маман даярлауға мүмкіншілік береді.

«45 жыл мұғалім болсаңда, 45 минуттық сабағыңа дайындал»,- деген ұлы ұстаз А.Байтұрсыновтың сөзін өзіме өсиет тұтып, қоғам алдындағы жауапкершілігімнің зор екенін сезініп, әр сабағыма үлкен дайындықпен келуімді ұстаздық парызым санаймын. Ол үшін жан-жақты ізденістің нәтижесінде білім беру саласында жаңа педагогикалық технологияларды игеріп, шеберлігімді шыңдауды мақсат етемін. Сөзімнің түйіндесем, адамгершілікке арналған үш сауал бар: шөлге құдық қазған бір сауап, өзенге көпір салған бір сауап, жолға ағаш екен бір сауап, мен айтар едім оқушыны білімді қылсаң бір сауап деп.

Болашақта төмендегі жоспарымды инновациялық тұрғыда іске асырамын:

• 
  осы оқушылардың бойындағы жетістік пен ынта-жігерді, ерекшеліктерді жойып алмау мақсатында одан ары ізденемін;
  
• 
  әрбір оқушылардың сыни ойлауына жағдай туғызамын;
  
• 
  оқушыларға әр сабақтың кезеңдеріндегі қойылатын сұрақтардың мәртебелі деңгейде болуын алдын-ала анықтап, оқушылардың дамуына ықпал етемін;
  
• 
  оқушылардың шығармашыл қабілетіне, бағдар беремін;
  
• 
  оқушылардың идеясымен бөлісе отырып, оларды жауапкершілікке үйретемін;
  
• 
  жұмыс түрлері мен әдіс-тәсілдердін түрлендіріп орынды,тиімді пайдалану жолдарын зерттеймін.
  
• 
  Қоғамға әлеуметтік сыртқы факторларын көрсетпеуіне баулимын.
  

1. 
   Ж. Әбиев. С. Бабаев. А. Кудиярова Педагогикалық қызметтің инновациялыкбағыттылығы.- Алматы 2004 ж.
   
2. 
   К. Бұзаубақова "Педагогикалық жаңа технологиялар зертханасы"-Қазақстанмектебі №12. 2004 ж.
   
3. 
   3. Таубаева Ш.Т., Лактинова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововведений в системе образования. -Алматы: Ғылым, 2001.- 296 с.
   
4. 
   Тәжiбаев Т. Жалпы психология. Оқу құралы. - Алматы, 1993.- 240б.
   

Адамзаттың ұлт ретінде қалыптасуы, ұлттың шығармашылық әлеуеті де әр жеке тұлғаның шығармашылық деңгейімен анықталады. Сондықтан зерттеушілер өркениетке жетудің жолын әр адамның шығармашылық қызығушылық деңгейімен, жаңашылдық болмысымен байланыстырады.

Бүгінгі таңда оқытудың мектептен тыс білім сияқты эмоциональдық күшке ие болуы аса маңызды. Білім беру үрдісінде оқытудың өзектілігі - өзіндік сана, өзіндік білім алу, өзара қарым-қатынас, өз өмірінің субьектісі сияқты сапаларды дамытумен ерекшеленеді.

Атақты ғалым Л.С. Выготский: өзінің психологиялық үрдістерін түсіну және игеру «ғылыми ұғымдардың есігі арқылы келеді» деген еді. «Ойлау үрдістерін өз бетімен ұйымдастыру ең алдымен бірлескен оқу әрекетінде пайда болады. Оқушы әрекеттің мақсаттары, құралдары мен шарттарының арасындағы қатынасты біртіндеп түсіне бастайды» деген сөзімен мен толық келісемін. Себебі, оқушылар топтық жұмыс істеу барысында ортақ шешімге келіп, әртүрлі идеяларды талқылап, яғни топтық талқылау барысында өз идеяларын нақты қажеттіліктермен толықтырып отырды. «Мүмкін сіз сәтсіздікке душар болғаныңыз үшін көңіліңіз қалған болар, бірақ одан шығуға әрекет етпесеңіз - өз өміріңізге балта шапқаныңыз» - деп Беверли Силлз айтқандай, осы кемшіліктері жоюға әрекет ету мақсатында оқушылардың қызығушылығын арттыратын әртүрлі қызықты әдіс тәсілдерді қолдануға тырысамын.

Егер әр оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасуын қамтамасыз ету қажет болса, онда баланың қабілетін түрлі әрекетті көрсеті үшін зерттеуге дайындау және оқу жетістіктерін есепке алу мақсатында портфолиосын жинақтау қажет. Зерттеу-дарынды балаларды оқыту негізі. Онсыз баланың потенцилады қабілетін ашу, дамыту мүмкін емес. Ендеше, мектепте оқушыны іздегушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға, ғылымға жетелеу арқылы өздерінің қабілеттерін ашуларына көмектесетін әдістің бірі-жобалау технологиясы.

Жоба әдісі педагогикалық тәжірибедегі жаңа әдіс емес, бірақ ХХІ-ғасырда педагогикалоық технологиялар қатарында жоғары қарқынмен өзгеріп жатқан ортаға бейімделу іскерлігін қалыптастыратын әдіс ретінде оқыту үрдісіне қайта қосылып отыр.

Жобалау әдісі – белгілі бір проблеманың шешу жолын табуға бағытталған мұғалім мен оқушының бірлескен әрекеті. Жобалау әрекетінің негізінде – оқушының танымдық қызығушылығын дамыту, өз білімін өз бетінше құрастыруға дағдыландыру, ақпарат әлемінде бағдарлана алу, сыни тұрғыдан ойлау жатыр. Жобалау технологиясын күрделі тарауларды жинақтауда, модульдік оқыту технологиясын қорытындылау бөлімінде қолдану тиімді. Қорытынды сабақта қарастырылатын жоба тақырыптары кіріспе бөлімдегі оқу модулінің құрылымымен таныстыру барысында ұсынылады. Жоба тақырыбының бірнеше нұсқалылығы оқушы таңдауына мүмкіндік туғызады және қандай түрде қорғайтыны оқушылардың өзінің қалауына қалдырылатын болғандықтан, қызығушылығын арттырады. Оқушыдан тақырып негізінде жоба тақырыбының мақсат-міндетін анықтау, болжамын қоя білу талап етіледі. Бұл оқушылардың ғылыми ізденімпаздық қабілетін арттырады, әрі шығармашылыққа баулиды. Ал жоба қорғау сабағында оқушылардың өз жұмысына және өзгенің жұмысына сараптама жасауы жауапкершіліктерін арттырады. Жобаға сарапшылар төмендегідей өлшемдер бойынша төрелік етіп, сараптама жасайды:

• 
  Тақырыпты мақсаты мен өзектілігіне сай аша білуі.
  
• 
  Болжам қоя білуі.
  
• 
  Ғылыми ізденісі, жаңалығы, шығармашылығы.
  
• 
  Талдай білуі, көрнекілік қолдануы.
  
• 
  Сөйлеу мәдениеті және шешендік қабілеті.
  

Жоба қорғау жағдаяттар негізінде жүзеге асырылады. Жағдаят –белгілі бір уақытта ұйымдастыруға тигізген әсері жоғары бағаланған, нақты фактілер жиынтығы. Ситуациялық ойлау арқылы оқушы нақты мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін қажетті әдістер мен тәсілдерді түсіне алады.

Жаңа технологияларды қолдану негізінде қол жеткізетін жаңалықтар:

• 
  ақпараттық-технологиялық құзыреттілік компонентері анықталады;
  
• 
  оқушылардың білім сапасы артады;
  
• 
  оқушының зерттеушілік мәдениеті сатылы қалыптасады;
  
• 
  оқушылардың зертеушілік, эвристикалық, әлеуметтік ұстанымдарына негізделген педагогикалық жүйе жасақталады;
  
• 
  жоғары сынып оқушыларының зерттеу мәдениетін анықтаушы өлшемдік-диагностикалық аппараты анықталады.
  

Жобалау әрекеті:

• 
  оқушыларды өз бетінше сыни ойлауға үйретуді, ақпаратпен жұмыс жасауға дағдыландыруды;
  
• 
  ғылымның фактілеріне сүйеніп ойлауға және қорытынды шығаруға үйретуді;
  
• 
  өз бетінше аргументті шешім қабылдауға үйретуді;
  
• 
  әр түрлі әлеуметтік ролдерді орындай отырып, топта жұмыс істеуге үйретуді қажет етеді.
  

Жобалау әрекеті білім берудің басқа облыстары мен әрекет түрлеріне көшіруге болатын құзыреттіліктерді қалыптастыруға мүмкіндік береді. Оқушылар алған білімдерін өзінің танымдық, ал келешекте кәсіби қызметінде қолдануға үйренеді. Жобалау әрекеті проблеманы бір жағынан даму үстінде қарауды, екінші жағынан нәтиже шығаруды көздейді. Жобалау әрекетін ұйымдастыру мұғалімнің арнайы дайындығын қажет етеді.

Жоба бойынша жұмыс жеке немесе топтық болуы мүмкін. Топты қалыптастыруда тұлғаның төмендегідей сапаларына назар аудару қажет:

1. интеллектуалдық дамудың белгілі бір деңгейі (оқушы проблеманы шешу барысында болжам жасай алуы, сонымен қатар басқа қатысушылардың болжамдарын талдау және жетілдіре алатындай болуы керек)

2. пән бойынша белгілі бір құзыреттілік деңгейі (стандартты емес есептерді шешуде білім, білік, дағдылардың өзара байланысы мен бар тәжірибесі)

3. танымдық белсенділігінің деңгейі (білуге құштарлығы, қоршаған ортаға қызығушылығы, жаңаны ашуға деген қажеттілігі).

Біріншіден, жобамен жұмыс бастауда жобалау әрекетінің негізі болып табылатын проблеманы анықтау керек. Ол оқушыларға дайын күйінде берілмей, әр түрлі әдістер мен тәсілдер, көрнекі құралдар арқылы балалардың өздерін проблеманы анықтауға және оны шешу болжамдарын ұсынуға әкелу керек.

Проблемалық жағдай-проблеманы талқылаудың проблемалық міндеттері: бұл жобалау әрекетін ұйымдастырудағы амалдар тізбегі.

Проблемалық жағдай берілгеннен кейін мұғалім оқушыларға проблеманың пайда болуына не себеп болғанын айтуғы мүмкіндік береді. Оқушылардың жауап нұсқалары талқыланады. Әр оқушы өзінің ұсынысын нақты деректемелерімен дәлелдеуі керек. Осындай талқылау барысында бірнеше болжам пайда болады да, соның ішінен негізгісі анықталады. Мұғалім проблеманы шешуін іздеудің барлық этаптарына қатысады, қажет болғанда консультациялар береді. Жобалау әрекеті балалардың өз бетінше әрекет етуіне негізделген.

Жалпы айтқанда, жоба әдісі дегеніміз белгілі бір проблеманы оқушылардың өздігінен немесе ұжыммен бірге отырып шешуге бағыттайтын, міндетті түрде жұмыс нәтижесін ортаға жария етуге мүмкіндік беретін оқу-танымдық тәсілдер жүйесі.

Жобалау іс-әрекетінің мақсаты: тәжірибе жинақтау, қалыптастыру, дамыту, қамсыздандыру.

Жобамен жұмыс жасаудың қызықты да маңызды кезеңі оны қорғау. Жобаға қатысушылар өз әрекетінің нәтижелерін баяндама, сызба, эскиз т.б. түрінді бере алады. Бұл жерде мұғалім координатор рөлінде болады. Дегенмен жобалау әдісі – барлық күрделі дидактикалық талаптарды бірден шеше алмайды. Ол жалпы жеке тұлғаға бағдарланған оқыту жүйесіне енуі тиіс.

Осындай жан-жақты жұмыстардың нәтижесінде баланың жеке тұлға болып қалыптасуында шығармашылық қабілетін дамыту жұмыстарының жетістігін көрудеміз.

Әдебиеттер

1.Абылкасымова А.Е. Формирование познавательной самостоятельности студентов-математиков в системе методической подготовки в университете. Дисс.д.п.н.25.09.95.-Алматы, 1995- 291 с.

2.Адильгазинов Г.З. Теоретические основы совершенствования подготовки учителя к управлению педагогическим процессом в малокомплектной школе. Дисс… д.п.н. -Алматы, 2002.- 337 с.

3.Ұзақбаева С.А. Қазақ халық педагогикасындағы эстетикалық тәрбие. Автореф.п.ғ.д. 15.09.93.-Алматы, 1993.- 46 б.

Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда. Осыған орай оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде.

Қазіргі кезде мектептегі әрбір пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны іс-әрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Мұнда оқушының әрекеті – технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс.

Бастауыш сатыда әрбір пән бойынша оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндегі деңгейлік тапсырмалар жүйесін дайындауға болады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы тиіс. Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбесін негізге ала отырып, әртүрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырма беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы бар тапсырмалар, ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.

Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік – компетенттік тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.

Мектепте оқытуды технологияландыру қазіргі нарықтық экономика жағдайында өмір талабынан туындап отыр.

Жаңа ақпараттық технологияның ерекшелігі – мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен бірлесіп, шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіншілік береді.

Мектептердің оқу үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны енгізу арқылы оқу сапасы жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, сабақ қарқыны жеделдетіліп, жеке тұлғамен жұмыс істей отырып, саралап, даралап оқытуға мүмкіндік туады. Жаңа ақпараттық технологияны шағын жинақталған мектептерде де пайдалануға болады. Онда сабақты тиімді өткізуге, оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға, әрбір оқушының өз беттерінше ізденіп білім алуларына көмектесуге болады. Жаңа технология оқушының өзіндік жұмыс атқаруына және ең бастысы – оқушының білім жетістіктерін жақсартуға ықпал етеді. Қазіргі өмір талабына сай 1-сыныпқа арналған «Математика» электрондық оқулығы (авт. Құрманалина Х.Ш., Спатаев И.) қазақ тілінде 2002 жылы (ЦПТИО) даярланып, республика мектептеріне берілді. Бұл электрондық оқулық мектеп оқушылырын ақпараттық технологияны кіші жастан меңгеруге көмектесіп, оқушылардың өз бетімен білімдерін толықтыруларына мүмкіндік береді.

Мектептің бастауыш сатысында кеңінен қолданылып жүрген оқытудың қазіргі технологиялары: дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы (П.М.Эрдниев) бір мезгілде тура және кері амалдар мен операцияларды меңгеруге көмектеседі және ірілендіру қағидасына сүйеніп құрастырылған жаттығулар жиынтығы білімді саналы да берік меңгеруге көмектеседі, математиканы оқытудың есеп шығаруға негізделген технологиясы (Р.Г.Хазанкин) есептерді шығаруда әртүрлі әдістерді қолдану және оқушылар бірін-бірі тексеру арқылы есептің дұрыстығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту технологиясы (Л.С.Выготский, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов) дамыта оқыту жүйесі жеке тұлғаны жеделдете қарқынды, барлық сапалармен сәйкестікте жан-жақты дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы (В.М.Монахов) оқу үрдісін мақсатты жобалап, құруға болады. Оқытудың компьютерлік технологиясы компьютермен жұмыс істеу техникасын меңгеру, сыныпта белсенділік көрсету, жеке жұмыс істеу, жекелеп көмек көрсету, проблемалық оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы (В.Ф.Шаталов) теория және практиканы блок түрінде топтау, тірек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялық материалдарды сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу, түсіндіре басқарып – оза оқыту (С.Н.Лысенкова) алынатын білімнің алғашқы бөлігін алдын ала оқыту, деңгейлік саралап оқыту технологиясы бірнеше деңгейде тапсырма беру және жүйелік негізде оқыту технологиясы (Ғалиев Г.Г.), шоғырландырып – қарқынды оқыту технологиясы (Әбдіғалиев Қ.А., Нұрахметов Н.Н.), блоктық-модульдық технологиясы (Жанпейісова М.) қазіргі таңда қолдау табуда.[1]

Қазіргі ғалымдану және техниканың қарқынды даму кезінде оқу-тәрбие үрдісін ізгілендіру өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Оқу-тәрбие үрдісін ізгілендіру – жеке тұлғаның еркін дамуы үшін оның бойында жалпы азаматтық құндылықтардың қалыптасуын қамтамасыз ететін дидактикалық ұстаным ретінде басшылыққа алынуы тиіс.

Мектептің бастауыш сатысында оқу-тәрбие үрдісін оқушылардың өзара іс-әрекетімен мұғалім мен оқушының өзара қарым-қатынасын дұрыс ұйымдастыру арқылы оқушының ойлау белсенділігін арттыруға, сабақта интерактивтік әдісті тиімді пайдалануға болады. Мұнда негізгі және жетекші үрдіс – іс-әрекетті оқытуды ұйымдастыру. Бұл технологияның ерекшелігі оқушылардың өздері ақпараттар жинап, өздері жаңалық ашуға ұмтылып, ізденіп жауабын тауып, өзінің көзқарасын логикалық түрде дәлелдейді. Ол өз пікірін бір-біріне, топта, сынып алдында айта алады. Мұнда жеке тұлғаның рухын тәрбиелеуге, адамның адамгершілік болмысын қалыптастыруға басты назар аударылуы тиіс. Білім мазмұнын меңгеруде оқушылардың жаңа процессуальдық біліктілігіне, ақпаратты алдын ала болжау қабілеттерін және қойылған міндетті шығармашылықпен дамытуға көңіл бөлінеді. Әрбір сабақта оқушылардың оқу біліктілігімен қатар ойлауы, іс-әрекеті, өзара қарым-қатынасы және өзінің сана-сезімі дамып, қарапайым ойлау операциялары (анализ, синтез, салыстыру, сұрыптау) және шығармашылық іс-әрекеті қалыптасады.

Қай салада болмасын, ондағы жұмыстың нәтижесі сапасымен өлшенеді. Мектептегі сан-саналы жұмыстың құйылатын арнасы да білімнің сапасында болатыны даусыз. Білім қоғамды тұрақтандыратын, рухани мұраны сақтайтын, ұрпақты ұрпаққа сабақтастыратын құрал. Сондықтан алға басқан сайын біз халқымыздың тарихи құндылықтар, ұлттық тіл қазынасын, яғни халық қазынасының бағалы жақтарын келешекке өзімізбен бірге индустриясы дамыған, толық техникаланған болашаққа ала баруымыз керек, сонда ғана біздің ұрпақ өз тілегін,өз тілін, сабаққа деген қызығушылығын, қабілетін дамытады.

Біздің басты мақсатымыз – білім сапасы. Білімнің сапалы болуы тікелей мұғалімге, оның білім дәрежесі мен іздену шеберлігіне байланысты. Мұғалім – тікелей оқыту мен тәрбиелеу үрдісіне жаңалықты енгізуші, оқушымен бірлесе жұмыс істейтін белсенді әрекет иесі. Сондықтан да, ол мектепке жаңалық енгізуде шешуші рөл атқарады.

Мектептегі оқу жұмысының сапасы мұғалімнің оқушылардың оқу әрекеті дұрыс ұйымдастыра білуіне, оның тиімділігін мейлінше жетілдіре білуіне байланысты болады. Оқушылар әрекетінің ең басты және жетекші түрі – оқу.

Ғалым педагог Л.В.Занков: «Оқыту – оқушының рухани дамуын қамтамасыз етуі қажет», - дейді. [2]

Көрнекті психолог Л.С.Выготский: «Жақсы оқыту деп, ол баланың дамуына ілгері жүретін, оны жетекке алатын оқытуды айтады», - деп тұжырымдайды. [3]

Оқушының жұмысты шығармашылықпен ойлауы, қабілетінің дамуы, білуі мен танымдық белсенділігін арттыру – қазіргі кезде барлық мұғалімдер қауымын толғандырып жүрген мәселелердің бірі. Бұл сабаққа оқыту жүйесіне жоғары талап қоюды қажет етеді.

Әр алуан оқыту әдіс-тәсілдерінің тиімді қолданылуы сабақта оқу-тәрбие мәселелерін барынша дұрыс шешуге себі тиетіндерін, оқушылардың белсенділігі мен өздігінен іс-әрекет жасауын талап ететіндерін іріктеп алуға байланысты.

Педагогикалық ғылым мен озық тәжірибенің бүгінгі даму деңгейінде болған оқыту әдіс-тәсілдерінің бәрін де еркін игеріп, әрбір нақтылы жағдайларға орай солардың бірнешеуінің жиынтығын түрлендіре үйлесімді, әрі шығармашылықпен қолдану ұстаз шеберлігінің басты белгісі болмақ.

Оқыту әдіс-тәсілдерін сапалы таңдап алуды осылайша түсіну оқытуда табысқа жетуге негіз жасап, сабақтың тиімділігі мен сапасын барынша арттыра түспек.

Оқушыларға терең білім беру үшін жаңа технологияларды қолдана отырып төмендегідей қағидаларды есте сақтаған жөн:

1. 
   мұғалім пәнді өзі жетік терең біліп, оны балаларға жай, қарапайым тілмен, өмірмен байланыстыра отырып беруі қажет.
   
2. 
   мұғалім оқушылардың жеке басының психологиясын (жан дүниесін) жете біліп, әр оқушының жүрегіне жол таба білуі қажет.
   
3. 
   мұғалім әр оқушыға, бүкіл сыныпқа талап қоя білуі керек.
   
4. 
   мұғалім әр сабақта ғылым мен техника жаңалықтарын дұрыс қолдана білуі.
   
5. 
   мүмкіндігінше, кейбір үлкен тақырыптарды топтап, жеке блоктар түрінде топтай білуі.
   
6. 
   балалардың есте сақтау қабілеттерін арттыру үшін жаңа сабақты тірек конспектілері мен жеке тірек белгілері бойынша беру.
   
7. 
   сабақта балалардың пәнге деген қызығушылығын арттыру үшін әртүрлі қызықты элементтерді пайдалану.
   
8. 
   әрбір сабақ өз дәрежесінде өтуі қажет.
   

1. 
   Ералиева М. Оқытудың қазіргі технологиялары / М. Ералиева // Бастауыш мектеп. – 2006. - №5. 3-5 бет.
   
2. 
   Абдрахманова К. Төменгі жастағыларды оқыту ерекшеліктері / К.Абдрахманова // Бастауыш мектеп. – 1989. - №9. 10 бет.
   
3. 
   Мұқанов М. Жас және педагогикалық психология / М.Мұқанов. – Алматы: Мектеп, 1982. -182 бет.
   

Баланы мектепке дайындау дегенде көптеген ата-аналар балаға әріптерді және санауды үйретумен ғана шектеледі. Әрине баланың оқуға дайындығын ақыл-ойының даярлығымен ғана шектеліп қоймай, оның оқуға психологиялық жағынан даярлауды қарастыру қажет. Мектеп бірінші күннен бастап оқушыға бірнеше талаптар қояды. Сондықтанда баланы оқу ісіне машықтануға, дағдысын қалыптастыруға үйде ата-ананың да көмегі керек. Балаға оқушы болу қиындық тудырады. Сондықтан , ата-ана оның сабаққа қызығушылығы мен ынтасын арттырып отыру керек.

Даярлық сыныбына баратын кез-келген баланың ата-анасы оның жазып, санауына ғана көңіл бөліп қоймай, заттарды салыстыра білуді де үйрету керек.

Оқушы балаңыздың мектепте жақсы оқуы, мұғалімнің үйреткенін қағып алуы оның денсаулығына да байланысты. Оның көру, есту мүшелерін, жүйке жүйесінің физиологиялық жағдайын тексеріп, дәрігердің қабылдауында әр апта сайын болып тұрған жөн. Баланың сөйлеу тілінде кемістіктің болмауы және өзіне сөйлеген сөздің мағынасын түсініп, өзінің ойын жеткізе алуы қажет. Бала өз бетімен сөйлем құрастыра алуы маңызды.

Балағы не үшін мектепке баратындығын ұқтыру қажет. Біреуі мектепте көп бала бар және ондағы көңілді болғандықтан ғана баруы мүмкін. Алайда мүндай ықыласпен мектепке келген балалар, біраз уақыттан кейін мектептің қатал тәртібіне және күнделікті оқу сабақтарына шыдай алмайды. Жалпы, бала оқу үрдісінің өзіне қызығуы қажет. Сонда ғана бұл баланың таным қызығушылықтарының дамуына жаңа білім алуына мүмкіндік жасайды. Сондықтан баланы құрдастарымен қарым-қатынас жасай алуға, бірге жұмыс істеуге дағдыландыру керек. Кейбір балалар жаңа ұжымға тез еніп, балалармен тез тіл табысып кетеді. Ал кейбіреулері көпке дейін құрбыларымен тез тіл табыса алмағандықтан, жалғыз жүреді. Бұл жерде де ата-ананың жәрдемі қажет-ақ.

Балаға бірден оқу әрекетіне ауысу біршама қиындықтар туғызады. Мектеп табалдырығын алғаш аттаған бала басқа балалармен кезіккенде мазасызданады, қорқыныш пайда болады.

Жалпы тәжірибеге сүйенетін болсақ, баланың оқығысы келмеуі мына жағдайларға байланысты болады:

1)Мектеп алдындағы қорқыныш. Бұл баланы бағындыру, әрекеттерді орындату мақсатымен қорқынышты үйде қалыптастырады;

2)Оқу үрдісінде және қарым-қатыната қиындыққа кезігуі;

3) Мектептің өміріне бейімделе алмауы т.б.

Яғни, осы кезде әрбір ата-ана өзінің баласына мектеп туралы қажетті мағлұматтарды айтып, баланың мектепке деген жағымды қатынас және сенімділік сезімін қалыптастыра отырып тәрбиелеу керек. Ең бастысы, баланы жолдастарымен қарым-қатынас жасай алуға, басқа баланың ойымен санасуға үйрету болып табылады.

Оқушы арасында келіспеушіліктер, реніштер және конфликтік жағдайлар жиі кездеседі. Әсіресе ерке балалар мұғалімнің ескертулерін ауыр қабылдайды, яғни мектепке барудан бас тартады, жылайды және т.б. әрекеттер арқылы көрінеді.

Жалпы баласы бірінші сыныпқа барған ата-ана өте төзімді болуы керек. Алдымен баланың оқуға деген ынтасынан бұрын мектептегі көңіл-күйіне баса назар аудару керек. Ешқашан баланың кемшілігін бетіне басуға болмайды. Өз бетінше жұмыс істеп үйрету де артықтық етпейді. Тіпті сабағын да өзі қарасын,тек сіз бақылау жасап отыруды ұмытпаңыз. Бала әрқашан сіздің жылуыңызды сезіне білуі керек.Қай бала болмасын ол мектепте оқып-білуге емес,оқушы атануға асығады. Жаңа киім киюді,жаңа кітап-қалам,портфель ұстауды қызық көреді. Оқудың оңай еместігін білген соң барғысы келмей қалу-табиғи жайт. Ата-ана баласын мектепке ертерек даярлағаны абзал. Қажатті оқу құралдарын бірге жүріп сатып алған дұрыс.Көзі үйрене беру үшін мектепке ертіп барып, саяхат жасатса тіпті тамаша.Бұл сізге де керек,балаңыз оқитын мектептің жағдайынан хабардар болып жүресіз. Кейін де мектептің ішін бірге аралап,енді баланың өзіне «асханаларыңды көрсетші» деп ертіп алыңыз. Өзіне ұнайтын сабағы сыныптағы оқушылар мен ұстазы туралы сөз қозғап көріңіз. Бұдан кейін балаңызбен ашық сөйлесуге жол ашылады,қай кезде неге көңілсіз жүргенін,не ұнамай қалғанын да шамалап жүресіз. Бір ескертетін жайт ертенгілік ас мәзірін бала тәбетіне қарай өзі таңдағаны дұрыс. Бұл баланың көңіл күйіне,сабақты қабылдауына да әсер етеді.

Егер жеткіншегіңізге ұстазы ұнамай қалса,бірден басқа мектепке көшіруге асықпаңыз. Мұғалім мен оқушы арасындағы дәнекер сізсіз. Байқап көріңіз,мұғалім де сіз бен біз сияқты,бәріне бірдей ұнау мүмкін емес. Әдетте, алғашқы әсер кейінгіге жол ашады,1-2 сұраққа жақсы жауап берген бала көзге түсіп қалады да,білсе де үндемей қалғаны немесе білмесе де сөйлеп қалатындары теріс пікір туғызады. Сондықтын баланы мектеп тәртібіне үйрету де оңайға соқпайды. Қашан да оқудың қажеттілігін айтып,қандай болмасын мұғалімін мақтап отырса оқуға деген ынтасы өсе түсері анық.

Көп бала жаңа ортаға барғанда тұйықталып қалады. Үйде,аулада жүргенде батыр болып жүретін тентек сыныбында үлгерімі нашар оқушылар қатарына қосылады. Бала тез сіңісіп кету үшін не істеу керек. Сылбыр қимылдағанмен, бұндай бала бәрін ұқыпты істейді.Асықпау керек, ол түбінде өз қатарластарын басып озатын болады. Тек үйде де ойын түрінде жаттығулар жасап қайталауға тура келеді.

Егер бір жеті өткен соң да ешкіммен балаңыз достаспай, жалғыз жүретінің байқасаңыз, онда балаңызбен арнайы жұмыс жүргізу керек. Өйткені жалғыздық бала психикасына әсер етпей қоймайды, бұның аяғы неге соғарын ішіңіз сезіп отырған болар. Сыныпта кімнің ұнайтынын, қай баламен достасқысы келетінін сұрап біліңіз, сыныптасын үйге шақырып ойнауға, бірге қыдыруға көндірген жөн.

Ұяңдық баланың сабақ үлгеріміне де әсер етеді. Одан дер шағында құтылу үшін балаға алдымен бөтен адамға сұрақ қойғызып, үйретуден бастаған дұрыс. Мысалы: дүкенге бірге барсаңыз да, сатушының алдына өзін жіберіңіз. Көшеде үлкен кісілерден сағат сұратқызуға, сабақта мұғалімнен түсінбей қалған тақырыпты қайта сұрауға болатынын айтып, жаттықтырсаңыз, оң нәтиже берері сөзсіз.

Бала қабілетін, оқуға деген ынтасынарттыруға арналған мына бір ойынды жасап қолданып көріңіз. Үйде сабақ оқитын үстелінің үстін бар нәрседен тазартыңыз. Баланы үстел алдына көзін жұмып отырғызыңыз. Сосын бүгінгі өзіне ұнаған сабағында не айтқандарын есіңе түсіруді сұраңыз. Бала бірден эмоцияға беріледі. Бірінші бетін тыржитып, сосын күліп бір жайттарды есіне түсіріп отырады. Бәрін баяндап болған соң көзін аштырыңыз. Бұл кезде сіз де сол сабақтың оқулығын үстел үстіне шығарып қойыңыз. Осылайша әртүрлі сауал қойып жалғастыра беруге болады.

Жарайды, баланы психологиялық тұрғыдан дайындадық делік. Енді жетіге қараған бала нені білу керек? Соған тоқталайық. Психологтардың айтуынша, алты жасар бала 15 минут қана міз бақпай тапсырма орындап отыра алады. Бір нәрсенің көшірмесін жасап беруге, заттардың 5-6 айырмасын айыруға, үлгі бойынша берілген тапсырманы дұрыс, әрі тез орындай алуы тиіс. Ал есте сақтай қабілеті туралы айтсақ, 8-10 суретті ұмытпауға, әдеби шығарманың түсінігін айтып беруге, 3-4 сөйлемнен тұратын суретті құрастыру, суреттердегі артық кескіндіні тапқызу арқылы баланың ойлау қабілетінің қаншалықты екенін байқауға болады. Өзінің таңдауының дұрыстығын дәлелдеп бере алуы керек. Сандарды санап қана қоймай, оны теріс санап, алып-қосу амалдарын да білуі, сызғыш арқылы өлшей алатындай да болуы қажет. Дыбыстарды дұрыс айтып, сөздегі қай дыбыстың қаншасыншы болып тұрғанын біліп, жекелеген сөздерге күрделі сөйлем құрап, буынмен оқи білсе құба-құп .

Қолға қалам, қарандаш ұстап үйренгені де артық етпес. Ең ақырында, өз аты-жөнін, тұрғылықты жерін, елі мен жерінің атын да білгені жөн. Дегенмен, ең бастысы оқытамын деп артық кетпеңіз. Оқуға көңіл-күйі болмаған кезде кітапқа қарауға күш жұмсамау қажет екенін еске саламын.

Қазір мектептегі білімде де ақпарат көп. Оларды оқушы есте сақтамақ түгілі, оқып үлгермей жатады. Егер бәрін жатқа білетіндей дәрежеге жету керек болса, бірінші үлгерімі жақсы, ұяты бар балалардың психикасына кері әсер береді. Олар бәріне үлгеремін деп психологиялық ауытқуға душар болады. Сондықтан балаңыздың денсаулығын да ойлағайсыз.

МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ШЕБЕРЛІГІН ДАМЫТУ МАҚСАТЫНДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ
Досанова Б.Б., Волобуева Н.А., Рахметова Г.А. (Ақтөбе)
Білім беру жүйесі - әр елдің даму болашағын айқындайтын, әлемдік өркениетке жетудің негізгі бағыттарын көрсететін біртұтас құрылым.

Қазіргі таңдағы егеменді еліміздің болашағы дарынды, білімді, ізденімпаз жастарға байланысты.

Осыған орай бүгінгі күн мектеп алдында тұрған басты міндет - өзіндік айтар ой-пікірі бар, жоғары сапалы, белсенді азамат тәрбиелеп шығару. Қоғамдағы түбегейлі өзгерістер білім беру жүйесінің алдына жаңа адамды қалыптастыру, дамыту мақсаттарын қойып отыр.

Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, ой-пікірінің дербестігі мен еркіндігін кеңейту, олардың өз бетімен білім алуға деген ынтасын арттыру, оны өз тәжірибелерінде жаңа жағдайларға байланысты қолдана алу, яғни біліктіліктерін қалыптастыру және дамыту болып табылады.

Педагогикалық үрдістің тиімділігінің артуына мүмкіндік беретін білім беру мен тәрбие бірлігін сақтай отырып, оқушыға берілетін білімнің үйлесімділігімен қатар, әрбір жеке тұлғаның ерекшелігін ескере отырып, білімділігіне сәйкес бағдар беру, танымдық ізденімпаздығын дамытудағы оқытудың прогрессивтік қадамының бірі – модульдік оқыту.

Модульдік оқыту технологиясының тиімділігі:

1) қысқаша сызбалар арқылы түсіндірілуі;

2) оқушылардың әрбір сабақта іс-әрекетін бағалау үшін диалогтық қарым-қатынас негізінде танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру,

3) барлық тақырыптар бойынша тест, сынақ жүргізу.

Негізінен химия сабағында өтілген тақырыптарды сәйкестендіре, сабақтастыра отырып, жақсы нәтижелерге жетуге болады. Бұдан біріншіден, оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артты. Екіншіден, әр оқушы өзіне тән қарқынмен, өз білімінің деңгейінде жұмыс жүргізе отырып, сабақта қойылған мақсатқа жету үшін қажетті қабілеттерін, білік – дағдыларын қалыптастырады..

Оқушылар өзінің түсінігін өзіндік зерттеулері мен әлеуметтік өзара байланысқа сәйкес құратын белсенді білім алушылар болып табылады. Мысалы модульдік оқытудағы сөйлесу бөлімін басты назарға алсақ ,оның негізінде оқушылар мен мұғалім арасында өзіндік ой - пікірді жүйелеу амалы қарастырылады. Диалог, яғни сөйлесу бөлімінде оқытудың белсенді және ойын формаларын кеңінен қолдану оқушылардың оқу материалына бірнеше рет қайта оралып, жұмыс істеуіне мүмкіндік береді.

Сын тұрғысынан ойлаустратегияларын пайдалану оқытудың әртүрлі формаларын қолдана отырып, оқушылардың бір - бірін тыңдай білуге, өз ойларын анық жеткізуге, өз бетімен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіруді, ізденіске баулып, естіп, көріп, білгенін түйіндеп, пайдалана білуге үйретуді көздейді. Әр уақытта сабақта оқушылардың сыни ойлауын дамыту мен сындарлы көзқарасын қалыптастыруды басшылыққа алынады.

Сыни ойлауды дамыту технологиясының дәстүрлі оқытудан басты айырмашылығы - білімнің дайын күйінде берілмеуі.

Нақты жағдайда «мынаны былай жасау керек» деп көрсетпей, оқушының өзінің шығармашылық ойлауының орын алуына мүмкіндік беру, шешім қабылдауға үйрету, жауапкершілігін арттыру.

Осы тұрғыда оқушылардың арасынан дарынды оқушылар анықтала бастайды. Дарынды оқушылар топта өзіндік пікірлерімен ғана емес, көшбасшылық қасиетімен таныла бастады. Олар топтық жұмыста белсенділік танытып, қасындағы серіктесіне бағыт беріп, кей жағдайда «үнсіз оқушылардың» ашылуына да көп көмегін тигізеді.

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау – білім сапасының нәтижесі, яғни көрсеткіші. Мұғалімдер мен балалар үшін өздерінің қандай мақсатқа жетуді көздейтінін, мақсатқа жету өлшемдерін түсіну не үшін керек екенін білу маңызды.

Осыған байланысты бағдарлама критерийлі бағалау тәсілдерін де қарастырады. Қалыптастырушы бағалаудың нақты түрлері жоқ, сондықтан қалай түрлендіремін десе де, ол – мұғалімнің өз шеберлігі.

Мысалы оқушыларды бір - бірін «Екі жұлдыз, бір тілек» арқылы бағалауын ұсынуға болады. Бұл бағалауды негізгі мақсат - өзгені бағалау арқылы өзінде жоқты табу немесе өзгенің жетістігі арқылы өз кемшілігін тауып, оны түзетуге бағыттау. Бұл - оқушылардың алға жылжуы үшін жасалатын алғашқы қадам.

Сабақ барысында оқушылардың айтқан пікірі мұғалім үшін құнды. Ал оның сондай құнды екендігін ұғындыру және қолдау көрсету мақсатында үш шапалақ тәсілін де тиімді қолдануға болады. Бұл – оқушыларды ынталандыратын бірден - бір тәсілі. Бұл оқушының жетістігін қолдау оның өзіңе деген сенімділігін арттыра түседі.

Кері байланыс жасау – оқушының оқуын жақсарту үшін қажет нәрсе. Сондықтан әр сабақта өтілген сабақ бойынша оқушылардың не үйренгенін, оған қалай қол жеткізгенін, нені дамыту қажет екендігін, қандай сұрағы бар екенін стикерге жазуын дағдыға айналдыруға болады. ББҮ (Білемін Білгім келеді Үйрендім) сызбасын оқушылардың толтыруын ұсынылады. Осы арқылы олардың не білетіндерін анықтай келе, білгісі келген нәрсесін бүгінгі сабақтан ала алды ма деген сұраққа баса назар аударылады.

Жалпы қорыта айтқанда, аталған тәсілдерді сабақта тиімді қолданысқа енгізу арқылы баланың танымдық белсенділігін арттыруға, өз бетінше білім алуға, шығармашылығын қалыптастыруға ықпал етеді, оқушылар оқудың қызықты жеңіл өтетіндігін, ұжымда бірлесіп жұмыс жасауға үйрететіндігін, білімнің тереңдігі, әрі тиянақтылығы артатындығын баяндайды.

Яғни, оқушы өз ой – пікірін ашық еркін айтады, бір - бірін тыңдауға үйренеді. Сондықтан олар басқа пәндердің де осындай оқыту формасымен оқытылса, тиімді болатындығын айтуға болады.

1. 
   К. Аханбаев «Химия».Алматы «Ана тілі» баспасы. 1993ж
   
2. 
   Х.Д. Молдағалиев «Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған химия оқу құралы».Алматы «Мектеп» баспасы.1991 ж
   
3. 
   Ю.Д. Третьяков «Химия. Справочное материалы». Москва. «Просвещение».1998г
   
4. 
   В.М. Потапов, Г.П. Химченко. «Химия». Москва. «Высшая школа». 1985г
   
5. 
   А.В. Белоцветов. «Химическая технология». Москва. «Просвещение». 1971г
   
6. 
   Ж.Жұбауова, А.Ерназарова. «Оқушылардың танымдық қабілеттерін дамытудағы дидактикалық тапсырмалардың маңызы». Алматы. «Тарих тағылымы». 2010ж
   

А как философская категория личность - это внутреннее определение единичного существа в его самостоятельности, как обладающего разумом, волей и своеобразным характером, при единстве самосознания. Так как разум и воля суть (в возможности) формы бесконечного содержания (ибо мы можем все полнее и полнее понимать истину и стремиться к осуществлению все более и более совершенного блага), то личность человеческая имеет, в принципе, безусловное достоинство, на чем основаны ее неотъемлемые права, все более и более за ней признаваемые по мере исторического прогресса. Бесконечное содержание, потенциально заключающееся в личности, действительно осуществляется в обществе, которое есть расширенная, или восполненная, личность, так же как личность есть сосредоточенное или сжатое общество.

Когда личность чувствует данное общественное состояние в его консерватизме как внешнее ограничение своих положительных стремлений, тогда она становится носительницей высшего общественного сознания, которое рано или поздно упраздняет данные ограничения и воплощается в новых формах жизни, более ему соответствующих [1].

Значит, личность являя собой фрактал общества, как живого организма, по сути является носителем всех общественных состояний, осознанной сути своего бытия.

В истории гуманистической педагогики известно немало примеров когда строился сам принципом построения учебно-познавательной деятельности исходя из индивидуальных, личностных характеристик учащихся.

Ключевой фигурой образовательного процесса, безусловно, является педагог: он и важнейшее условие, и существенный фактор, влияющий на многие другие условия развития, обучения и воспитания ребенка.

Талантливый учитель стремится именно пробудить и закрепить эту тягу к знаниям, показывает своим ученикам, как можно получать удовлетворение от самого процесса познания. Гуманизация школьного образования немыслима без педагогического творчества, право на которое отстаивал еще талантливый советский педагог Сухомлинский В.А.: "Все наши замыслы, все поиски и построения превращаются в прах, если у ученика нет желания учиться»... Как преодолеть равнодушное отношение к познанию, ко всему новому? Что делать, чтобы победить реакцию: «Не хочу!..» ... Интерес к учению проявляется только тогда, когда есть вдохновение, рождающееся от успеха…" [2]

В гуманистической педагогике образовательный процесс поворачивается к учителю разными сторонами, ставит перед ним задачи, решение которых требует творческой активности, напряжения всех сил, проявления его индивидуальности.

Сегодня проблемы образования решаются в современной педагогике на основе философских концепций человека, социально-психологических и психофизиологических исследований.

Однако современные условия жизни общества диктуют педагогической общественности такое стратегическое направление развития системы образования, которое ориентировано на личность, а именно - на решение про­блемы личностно-ориентированного образования, в котором личность учащегося находится в центре внимания педагога, психолога, а учение - как познавательная деятельность, а не просто пре­подавание, была бы ведущей в тандеме учитель-ученик. основополагающей парадигмой образования при этом не традиционная - учитель-учебник-ученик, а новая - ученик - учебник - учитель.

Главный, коммуникативный принцип обучения неродному языку обусловлен тем, что основной функцией языка как орудия человеческого общения изначально была и остается коммуникативная функция. Речь человека может быть монологической (односторонний дискурс) и диалогической (двусторонний дискурс).

Односторонний дискурс - это индивидуальный акт речи "погруженный в жизнь", это спонтанная, связная речь индивида в совокупности с экстралингвистическими факторами: кинесика (жест и мимика), социокультурные (лингвострановедческие) факторы в определенной ситуации общения. Совокупность актов речи со сменой ролей "говорящий - слушающий" в определенной жизненной ситуации представляет собой двусторонний дискурс, реальный процесс обмена информацией в условиях совместной деятельности. Диалогическая речь (двусторонний дискурс) и есть процесс реальной коммуникации при помощи языка как.

Инструмента общения. Есть все основания предполагать, что двусторонний дискурс является первичным и основным фактором становления человека и языка, монологическая речь - вторична, она отражает НОВЫЙ этап развития первобытного человека, наличие социальной дифференциации в ситуации "говорящий -слушающий", но уже без трансформации ролей. Из данных рассуждений следует, что монологическая речь не представляет собой процесс коммуникации, процесс обмена мыслями, а только акт передачи информации другим. Отсюда чтение лекции, слушание радио или телепередачи (односторонний дискурс) нелъзя считать актом коммуникации. Еще в меньшей степени сюда относится заучивание наизусть стихотворений, разыгрывание диалогов, ибо здесь отсутствует реальный обмен мыслями.

Следовательно, те задачи, которые фигурировали в старых программах по практике иностранных языков, а именно "обучение студентов устной речи", фактически игнорировали коммуникативный принцип обучения. Именно оттуда идут такие упражнения, как заучивание стихотворений и диалогов, пересказ содержания текста и т.п. Конечно, обучение коммуникации, "погружение в естественную жизнь" двустороннего дискурса в искусственных условиях учебного заведения связано со значительными трудностями. Использование деловых игр, дискуссии, обмена мнениями, проектных заданий, парной и групповой беседы в наибольшей степени способны реализовать коммуникативный принцип. Вместе с тем игнорирование личности учащегося как участника процесса - коммуникации значительно уменьшает пользу коммуникативных упражнений. Наряду с требованием максимального приближения речевой деятельности учащихся к реальной жизни сейчас выдвигается требование автономной учебы.

История методики как науки свидетельствует о пренебрежении к личности учащегося. Основное внимание концентрируется на учебном материале, приемах обучения и контроле. Сейчас человеческий фактор выдвигается на первый план, а развитие речевой деятельности на неродном языке рассматривается как часть развития личности.

Личность - человек, индивидум как субъект социальных отношений и сознательной созидательной деятельности; совокупность свойств, присущих определенному человеку и составляющих его индивидуальность; отдельное человеческое "я".

Научное понимание личности опирается на восприятие человека в качестве биосоциального существа , сущность которого составляет совокупность общественных отношений. Личность - человек как "преломление" социального в индивиде. Каждый отдельный человек - личность постольку, поскольку социальное стало стороной, моментом, свойством этого индивида. Широта и глубина развития индивида как личности - это широта и глубина усвоения им социального и вместе с тем превращение социального в форму деятельности индивида, а значит, и изменение, созидание самого социального [3].

«Каждый человек – отдельная определенная личность, которой вторично не будет. Люди различаются по самой сущности души; их сходство только внешнее. Чем больше становится кто сам собою, тем глубже начинает понимать себя, – яснее проступают его самобытные черты». Эти слова принадлежат русскому поэту Серебряного века Брюсову В.Я. Человек – уникальная личность и именно это является одним из основных постулатов личностно-ориентированного обучения. Главными компонентами этого подхода являются признание уникальности каждого учащегося и его индивидуальной учебной деятельности. Здесь роль учителя состоит не в передаче знаний, умений и навыков, а в организации такой образовательной среды, которая позволяет ученику опираться на свой потенциал и соответствующую технологию обучения. Учитель и ученик создают совместную образовательную деятельность, которая направлена на индивидуальную самореализацию учащегося и развитие его личностных качеств.

В личностно-ориентированном обучении выделяются следующие принципы:

1. Учитель признает уникальность каждого ученика. При этом подходе должно учитываться то, что все учащиеся имеют разную предрасположенность к обучению. Она реализуются в форме его индивидуального отношения к образовательной деятельности и результатам этой деятельности.

2. Каждый ученик и учитель должны понимать уникальность любого другого человека. Все учащиеся обязаны признавать существование индивидуальной ценности любого другого ученика. Учитель уважает мнение и мысли учеников, ученики соответственно относятся друг к другу и к учителю. Осознание уникальной ценности человека – залог личностно-ориентированного обучения.

3. Каждый ученик должен уметь взаимодействовать с другими учениками на основе гуманных отношений. Основной чертой коммуникации между учащимися должна быть толерантность. Ученик должен стремиться понять и, возможно, даже принять для себя другую точку зрения или мотивы деятельности другого ученика. Таким образом, он реализует свою социальную роль. Взаимодействие учащихся предполагает наличие, сохранение или изменение его первоначальной позиции. Коммуникативная деятельность обеспечивает развитие личности ученика, осознание им новых образовательных результатов, полученных при диалоге с другими учениками.

4. Личная или коллективно создаваемая образовательная продукция ученика не отрицается, а сопоставляется с культурно-историческими достижениями. Знакомство и выстраивание учеником отношений с общечеловеческими достижениями происходит только после того, как он сам осознал сущность изучаемого явления, процесса или вещи. Взаимодействие ученика с культурно-историческими аналогами происходит аналогично тому, как происходит коммуникация с другими учениками.

5. Получаемые учеником образовательные результаты оцениваются им самим и учителем по отношению к индивидуально формулируемым целям ученика, которые должны соотноситься с общеобразовательными целями.

В современных условиях учитель должен избавиться от комплекса «главного звена» в передаче знаний. Знание как идеальное образование не может быть непосредственно передано одним субъектом другому – оно может быть выработано субъектом в результате собственной активности. Деятельность учителя, прежде всего, направлена на развитие ценностных ориентаций субъекта, его целей и мотивов, на творческое применение накопленных знаний, способностей и т.д. []

Главенствующим принципом обучения языку всегда был и будет принцип коммуникативного обучения.

Принцип коммуникативного обучения требует от учащихся инициативы, самостоятельности, контактности и межличностной солидарности, а также самоанализа (эволюции) и метакогнитивных знаний, когда учащийся не только при обретает знания, умения и навыки, но и анализирует, как протекают эти процессы: что дается ему легко, что трудно, что нужно сделать, чтобы преодолеть эти трудности.

Знание учащимся этих проблем и составляет его индивидуальную (автономную) стратегию учебы [4].

Подводя итогы отметим, что результатом личностно-ориентированного обучения должно быть личностное приращение ученика к внешним образовательным стандартам. Личностно-ориентированный смысл образования может быть заложен в любом типе обучения и вобучению любому предмету, в том числе и гуманитарным и языковым дисциплинам [5].