«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
| Көңді дайындау мен сақтаудың ерекшеліктері:
Кӛңді қолдану ҥшін оны алдын ала дайындаудың маңызы зор. Оларды дайындау кҥзгі – кӛктем айларында мал қолға қараған кезде, ал мал шаруашылығы комплектерінде маусымды жҧмыстарға қарай бҥкіл жыл бойы жҥргізіледі. Кӛңнің сапасы -мал тҥрлері мен оларға берілген жем - шӛптің қҧрамына байланысты. Малға берілген жемшӛптің рационында қҧрама жем азығы кӛп болса, кӛңде NPK соғҧрлым арта тҥседі. Ең жақсы тӛсеніш сабан шымтезек және ағаш ҥгінділері болып саналады. Тыңайтқыштын мӛлшерін әр малға есептенде 2-6 кг. дейін кӛбейткенде кӛңдегі N 30-40 % кӛп жиналады. Кӛң қоймасының негізі 2 типі – жер бетіндегі және қазан шҧңқырлы кӛң кызып, іріп - шірігенде ауыр СО 2 газы пайда болып, оттектің кіруіне және кӛңнен айтарлықтай ҧшып кетуіне кедергі жасайды. Кӛң қоймасының ҥлкендігі – салынатын кӛңнің биіктігі мен мал соңына кӛңінің жылына неше рет тасып әкетілетіне байланысты анықталады. Көң. 1 т. жас кӛңде 720кг су, 45кг N , 20кг Р 2 О 5 , 60кг К 2 О тотығы, демек 125кг негізгі қоректік заттар болады. Ал 3-5 ай сақталған 1т кӛңде 54кг N, 25кг Р 2 О 5 , 70кг К 2 О, яғни, 149кг негізгі заттар болады Мыс: 100 бас ірі қарасы бар ферма ҥшін кӛлденені 9 м, ҧзындығы 21м, тереңдігі 1 м келетін қазан шҧңқыр қажет – сондықтан кӛң қоймасын дҧрыс салып пайдалану керек. Көңді сақтаудың әр түрлі әдістері бар: 1) Кӛңді малдың астында сақтау ҥшін-30-50 см қалыңдықта сабан немесе шымтезек тӛселіп малмен тапталады. Мҧндай шарбақпен қоршалған алаңдарға жиналған кӛңді арнаулы қоймаға салудың қажеті болмайды. Кӛктемде немесе жазда бір-ақ жинап егістікке шашуға болады. 2) Тығыздап сақтау. Бҧл кезде кӛңді қатарлап шҧңқырларға жинайды да, араларына сабан тӛселіп тығыздалады. Биіктігі 2,5-3 м болғанша кӛң тӛгіледі. Кӛң анаэробты жағдайда ыдырағанда ылғал бірқалыпты сақталады. СО 2 -судың парымен қаныққандықтан, аммиактың ҧшып кетпеуіне мҥмкіншілік туады. Мҧндай қоймаларда дайындалған кӛңге 3-4 ай, ал ӛте қызған кҥйіне жеткізу ҥшін 6-7 ай қажет. 3) Қопсытып – тығыздап сақтау. Жаңадан шыққан кӛңді қопсытып, арнаулы қазылған ҧзын шҧңқырларға тӛгеді. Алғаш рет тығыздамайды 6-7 кҥн ӛткеннен кейін температура 60-70 0 кӛтерілген кезде тығыздап топырақпен жауып тастайды, температураның жоғары кӛтерілуі ауру қоздырғыш бактериялардың дамуына бӛгет жасайды. Көң садырасы – бҧл тыңайтқыш малдан бӛлінетін негізгі сҧйық заттардан тҧрады, қҧрамында 0,2-0,3% N, 0,03-0,06% Р 2 0 5 04-0,5 % К 2 О болады. Кӛң садырасы негізінен азотты- калийлі тыңайтқыштардың категориясына жатады. Бҧл тыңайтқышты мал қоралары маңындағы арнаулы орынға жинап алады. Әр малдан алынатын қи садырасының мӛлшері оны қолда баққан мерзімнің ҧзақтығына және тҥріне байланысты. Қи садырасы қҧрамында қоректік заттар тез сіңетін қалпында болады. Олардың пайдалану тімділігі 60-70 % шамасындай. Қи садырасын – жинау ҥшін мал қораның ішінен және кӛң сақтайтын траншеяның жанынан тереңдігі 1,5-2м қҧдық қазып, оның тҥбі мен қабырғаларын таспен немесе кірпішпен қалап қи сыдырасын соған ағызып жинайды. Қи садырасы негізгі тыңайтқыш ретіндеде, ҥстеп қоректенудіру ҥшін де қолданылады. Негізгі тыңатқыш ретінде әр гектар егістікке 10-30т. қи садырасын шашады. Қи садырасын қолданудың негізгі шарты оны танапқа шашқанда топырақты ізінше жыртады. Құс саңғырығы - бағалы органикалық тыңайтқыш Қҧс санғырығы ӛсімдіктерге тез әсер ететін, қҧрамында біршама мӛлшерде қоректік заттары бар, аса бағалы органикалық тыңайтқыш. Оның қҧрамында 4-6% N; 3,5-5 % Р 2 О 5 , 2,5-3,5% К 2 О бар екендігі анықталған. Тауық саңғырығының қҧрамында 56%-cу, 1,6 %-азот, 1,5 % -фосфор , 0,8 %- калий тотығы және басқада ӛсімдікке керекті қоректік заттар болады. Бҧл тыңайтқыштың қҧрамы қандай қҧстардан дайындалғанына қарай ӛзгереді. Есептеулерге қарағанда бір жылда бір тауықтан 6-7 кг, ҥйректен 7-9 кг, қаздан -10-12кг саңғырық жиналғаны байқалған. Бір ерекшелігі қҧс саңғырығы қҧрамындағы азот тез бӛлініп, ауаға ҧшып кетуге бейім. Оны сақтаудың бір тәсілі кӛң ағаш ҥйінділері сияқты тӛсеніштердіі тӛсеу, азот - осындай тӛсеніштерге сіңеді де жақсы сақталынады Корда - Органикалық тыңайтқыштардың бір тҥрі. Ол ӛсімдік тектес органикалық заттардың қалдықтарын, қала, ауыл – тҧрмыс қалдықтарынан және басқада коммуналдық шаруашылық қалдықтарын жинастырып, ҥиінді жасап сақтау арқасында пайда болады. Корда жасауға негіз болатын материалдар: кӛң, қи садырасы, қҧс саңырағы, сабан, жапырақ, ӛсімдіктер сабағы, ағаш ҧнтағы, шіріген, қызған жемшӛптер, қағаз, жаңқа, шҥберектер т.б. Қорда тиімділігін арттыру ҥшін оларды минералды тыңайтқыштармен қосып жасайды. Жасыл тыңайтқыштар – (Садераттер) – деп қолдан егілетін 1- жылдық бҧршақ тҧқымдас дақылдарды ӛсіп гҥлдегенге дейінгі кезкінде, сол қалпында жырып тастауды айтады. Бҧршақ тҧқымдас дақылдардың тамырында тҥинек бактериясының арқасында оған N-қоры мол жиналады. Бҧл дақылдар ауадан азотты – жинайды. Кҥзде садератты жырту бағытында катокспен жығып оның кӛк балаусасын майдалау ҥшін дискілі сыдырғыштармен ӛңдейді. Содан кейін гектарына қажетті 5-6ц. суперфосфат және 1-1,5ц. калий қажет тыңайтқыштарын енгізгеннен кейін ғана топырақты 28-30 см тереңдікке жырту арқылы оларды топырақ қабатына сіңіреді. Органикалық тыңайтқыштардың минералды тыңайтқыштардан айырмасы – суда ерімейді, сондықтан оның қҧрамындағы қоректік заттар сумен шайылып тез ысырап болмай, топырақта ҧзақ уақыт сақталады. Топырақтағы бактериялар органикалық заттар мен қоректеніп, ӛздерінің тіршілік процестерінде оларды ыдыратып (шірітіп) отырады. Осының нәтижесінде оның қҧрамындағы қоректік заттар бірте – бірте босап, минералданып ӛсімдікке сіңімді тҥрге айналады. Топырақта органикалық заттың жеткілікті болуы – оның қҧнарлы болуының негізгі шарты жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|