Еңбек құқығы әдісінің алғашқы белгісі еңбек қатынастарын жасасудың, өзгертудің және тоқтатудың шарттық тәртібіне негізделген

Еңбек құқығы әдісінің алғашқы белгісі еңбек қатынастарын жасасудың, өзгертудің және тоқтатудың шарттық тәртібіне негізделген.

• Еңбек құқығы әдісінің алғашқы белгісі еңбек қатынастарын жасасудың, өзгертудің және тоқтатудың шарттық тәртібіне негізделген.

Оның мәні ерекше заңды формалардан тұрады, олардың көмегімен:

а) жеке кәсіпорын (ұйым) мен тұтастай қоғам шегінде жұмыс күшін іріктеу, бөлу және қайта бөлу, экономика салаларының жұмыс күшіне қажеттілігін қанағаттандыру мәселелерін шешу;

б) азаматтардың еңбек бостандығына, қызмет түрі мен кәсіптерін еркін таңдауға конституциялық құқығын іске асыру қамтамасыз етіледі. Ерекше жағдайда мәжбүрлі еңбекке жол беріледі, бірақ тек сот үкімі бойынша не төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында.

Еңбек қатынастарын реттеудің құқықтық формасына келетін болсақ, ол осы қатынастардың мазмұнын қамтиды, Тараптардың еңбек құқығын және олардың мүдделерін іске асыру кепілдіктерін анықтайды.

• Еңбек қатынастарын реттеудің құқықтық формасына келетін болсақ, ол осы қатынастардың мазмұнын қамтиды, Тараптардың еңбек құқығын және олардың мүдделерін іске асыру кепілдіктерін анықтайды.
• Осыған байланысты Еңбек құқығы әдісі
• императивті,
• рұқсат етілген
• ұсыныс нормаларының әсер ету механизмі арқылы қосымша сипаттама алады.

Императивті нормалар тікелей тыйым түрінде көрсетіледі. Осылайша, он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерді мерзімнен тыс жұмыстарға тартуға жол берілмейді. 77-б. 3-т.); он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерді ауыр дене жұмыстарына және еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстарға (кжққ) қабылдау. 2) ҚР ЕК-нің 26-бабының 1-тармағы) және т.б. мұндай нормалар өз сипаты бойынша кепілдік болып табылады және тараптардың келісімі бойынша өзгертілмейді.

Рұқсат етілген нормалар еңбек қатынастарының тараптарына еңбек жағдайларын өз қалауы бойынша анықтауға мүмкіндік береді. Бұл еңбек шартының мерзімін, жұмысқа қабылдау кезіндегі сынақтарды, қызметкердің еңбек міндеттерін және т.б. белгілеу мәселелеріне қатысты болуы мүмкін. Нарықтық қатынастар жағдайында рұқсат етілген нормаларды қолдану кең таралған. Рұқсат етілген нормалар еңбек жағдайларын белгілеудің шарттық әдісіне негізделген. Еңбек шартын жасасу кезінде тараптардың тең жағдайы қызметкердің өзара мүдделерін, біліктілігі мен қабілеттерін, сондай-ақ өндіріс ерекшелігін ескеруге мүмкіндік береді. Сондықтан еңбек қатынастарын реттеудің ұжымдық-шарттық әдісімен қатар еңбек жағдайларын белгілеудің жеке шарттық әдісі маңызды бола түсуде. Осы тәсілдерді қолданудың заңды кепілдігі ретінде еңбек туралы шарттардың талаптары қолданыстағы заңнамамен салыстырғанда қызметкердің жағдайын нашарлатпауы туралы талап болып табылады (ҚР ЕК-нің 10-бабының 2-тармағы, 153-бабының 7-тармағы, 157-бабының 3-тармағы).

• Рұқсат етілген нормалар еңбек қатынастарының тараптарына еңбек жағдайларын өз қалауы бойынша анықтауға мүмкіндік береді. Бұл еңбек шартының мерзімін, жұмысқа қабылдау кезіндегі сынақтарды, қызметкердің еңбек міндеттерін және т.б. белгілеу мәселелеріне қатысты болуы мүмкін. Нарықтық қатынастар жағдайында рұқсат етілген нормаларды қолдану кең таралған. Рұқсат етілген нормалар еңбек жағдайларын белгілеудің шарттық әдісіне негізделген. Еңбек шартын жасасу кезінде тараптардың тең жағдайы қызметкердің өзара мүдделерін, біліктілігі мен қабілеттерін, сондай-ақ өндіріс ерекшелігін ескеруге мүмкіндік береді. Сондықтан еңбек қатынастарын реттеудің ұжымдық-шарттық әдісімен қатар еңбек жағдайларын белгілеудің жеке шарттық әдісі маңызды бола түсуде. Осы тәсілдерді қолданудың заңды кепілдігі ретінде еңбек туралы шарттардың талаптары қолданыстағы заңнамамен салыстырғанда қызметкердің жағдайын нашарлатпауы туралы талап болып табылады (ҚР ЕК-нің 10-бабының 2-тармағы, 153-бабының 7-тармағы, 157-бабының 3-тармағы).
• Ұсыныс нормалары заң шығарушының көзқарасы бойынша еңбек қолдану саласында қажет болатын мінез-құлық үлгілерін қамтиды. Жергілікті құқықтық актілерде бекітілгеннен кейін мұндай нормалар еңбек қатынастарының тараптары үшін міндетті сипатқа ие болады. Бұл еңбек және ұжымдық шарттар жасасу, еңбекке ынталандыру, еңбек дауларын қарау және т. б. мәселелерге қатысты болуы мүмкін.