Орманды қалыптастыратын негізгі

оны орман ауқымы (массив) және орман қоры
ж. т.б. құрастырады. 
Орман
– жер шарының негізгі түрлерінің
біреуі, яғни әртүрлі аралас өсімдіктердің
күрделі қарым – қатынасы, бірақта көлемі,
құрылымы, құрамы, көбеюі, көректенуі және
басқа белгілері бойынша айырмашылығы бар.
Ал өсімдіктер ішінде ағаштар басты орында.
Бірақта көп ағаштарды орман деп атауға
болмайды. Өйткені олар бір-бірінен алшақ
орналасып , қатар-қатар тұруы мүмкін,
сондықтан олар саябақ немесе демалыс бағын
құрастырады. 
Орман тек сандық белгілерімен емес,
сапалық көрсеткіштерімен
анықталады.
Орманда өскен ағаштардың өте жоғары
орналасқан бөрікбасы болады. Олар жоғарыда
қосылып жарықты, жылуды, жауын-шашынды
жерге түсірмейді. Сондықтан төменгі бұтақтар
солып қалады, ал өсетіндері діңдері. Ол
ағаштардың бағалылығы және шаруашылық
мағынасы мол көрсеткіші.
Еркін өсетін ағаштардың бұтақтары
солбырап, бөрікбасы шашыраңқы болады.
Ағаштың діңі бұтақты, қысқа болады, оларда
жақсы тауарлық түр болмайды. Ормандағы
ағаштар, еркіндегі өсетіндерге қарағанда, 10 ...
20 жыл кеш тұқым береді және дән беретін
кезеңдері болады. Ол жылдар ағаштардың
тұқымы
мен табиғи жағдайларымен
байланысты, сонымен қатар тұқым беру
ағаштардың көлемдерімен байланысты. Өте ірі
ағаштар 80% көп дәндер береді, ал нашар
өсетіндері – 0,5 % көп бермейді.
Орманда, ағаштармен қатар бұталар,
шөптер, мүктер, қыналар және т.б. өсімдіктер

өседі. Ол әсерлер жарық, көректік заттар және
су үшін бәсекелестікте.
Сонымен, орман тек көптеген ағаштар
араласы емес, ол бұталардың, шөптердің,
мүктердің, қыналардың және т.б. өсімдіктердің
қарым-қатынасы, онда ағаштар, ең бірінші
болып, қоршаған ортаға әсер етеді: жарық ,
жылу, ылғал, ауа құрамы, жел және басқа
экологиялық жағдайларға. Орман өз ортасын
құрастыра отырып, қоршаған егістіктерге,
шабындықтарға, су қоймаларына және т.б. әсер
етеді.
Орман тек өсімдіктер құрылымы емес, ол
биологиялық жүйе, оның қатарында әртүрлі
жануарлар бар, орман фаунасын құрастыратын,
сонымен қатар микроағзалар дамитын орта.
Ормандық аңдар мен құстар өздеріне жайлы
жағдай табады, өйткені олар қоректене және
көбейе алады. Ал көптеген аңдармен құстар
ағаштардың өсіп-дамуына әсер етеді, өйткені
зиянды жәндіктердің көбейюін азайтып,
орманның
санитарлық
жағадайын
жақсартады. Жер қазатын жануарлар (борсық,
көртышқан) топырақ құрамын жақсартады,
қарағай тұқымдастарының қауіпті зиянкесі
мамыр зауда қоңызының дернәсілін азайтады. 
Ормандағы топырақта көптеген құрттар
мен микроағзалар бар. Олар топырақтың
құрамын жақсартады және ағаштар мен
бұталардың қоректенуін қамтамасыз етеді,
өйткені түскен қылқандарды, жапырақтарды,
бұтақтарды, қабықтарды өңдеп пайдалы
қылдырады.
Орман шаруашылығының негізін қалаушы
Г.Ф. Морозов орманға жан-жақтық түсінік
берген, яғни орман тек ағаш өсімдіктерінің

бір-біріне әсер етумен емес, ал топырақтың
және ауаның құбылыстарымен жаңа өзгерістер
әкеледі.
В.Н. Сукачев
орманды ормандық
биогеоценоз (грек. био - өмір, гео- жер, ценоз-
жалпы) ретінде қарастырған, яғни барлық
тіршіліктің, топырақтың, жалпы дамудың
әсерімен болатын өзгерістер ретінде.

жүктеу/скачать 372,29 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: