60-кесте Дәнді бұршақ дақылдары жапырақтарыньщ айырмашылық белгілері
Түрі
|
Жапырақтар
|
|
құрылысы
|
пішіні
|
түкші
сипаты
|
мүрттылығы
|
Жапырақ бөліктерінің саны
|
Егістік асбұршақ
|
Қос қауырсынды, ірі жапырақ серіктерімен
|
Жұмыртқа тәрізді, елсіз сопақ
|
Жалаңаш
|
Бар
|
2-3 жұп
|
Далалық асбұршақ
|
Қос қауырсынды, жапырақ серілнде кызыл дақ бар
|
Сондай
|
Сондай
|
Сондай
|
Сондай
|
Атбас бұршақ
|
Қос қауырсынды жапырақ серігі ұсақ, аратісті
|
Жұмыртқа
тәрізді әлсіз сопақ, немесе кері жұмыртқа тәрізді
|
Сондай
|
Жоқ
|
1 -3 жұп
|
Ірі тұқымды жасымық
|
Қосқауырсынды кішірек жалырақ серіктерімен
|
Сопақ, ұзынша
|
Сондай
|
Бар
|
6-12 жұп
|
Ұсақ тұқымды жасымық
|
Сондай
|
Сондай
|
Сондай
|
Сондай
|
6-12 жұп
|
Егістік ноғатық
|
Қос қауырсынды 1 жұпты кішірек жапырақ серіктерімен
|
Ланцетті, кейде ұзынша-сопақ
|
Сондай
|
Сондай
|
1- жұп
|
Мәдени ноқат
|
Дара қауырсынды
|
Жұмыртқа тәрізді, ше-ттері аратісті
|
Молынан түктелген безді талшықтар
|
Жоқ
|
15-15 жұп
|
Кәдімп бадана
|
Үштік
|
Жүрек тәрізді бұрышты
|
Жалаңаш
|
Жоқ
|
3-жұп
|
Май бұршақ
|
Сондай
|
Журек тәрізді, сопақ кейде ұзынша
|
Молынан түктелген
|
Сондай
|
Сондай
|
Жіңішке жапырақты бәрібұршақ
|
Саусақ-салалы
|
Ұзьгнша-сопақ
|
Жалаңаш
|
Сондай
|
|
Сары бәрі бұршақ
|
Сондай
|
Ұзынша-кері жұмыртқа тәрізді, кең
|
Молынан түктелген төменгі жағы
|
Сондай
|
|
Ақ бөрі бұршақ
|
Сондай
|
Кері жұмыртқа тәрізді
|
Төменгі жағы түктелген
|
Сондай
|
|
Көпжылдық бері бұршақ
|
Сондай
|
Кең-ланцетті шеттері араті-сті
|
Сондай
|
Сондай
|
|
61-кесте Дәнді бұршақ дақылдары жемістерінің айырмашылық белгілері
Түрі
|
Мөлшері
|
Пішіні
|
Түсі
|
Түктілігі
|
Егістік ас бүршақ
|
Ірі түқымды (3-11)
|
Түзу немесе орақ тәрізді иілген, кең
|
Сабанды-сары
|
Жалаңаш
|
Далалық асбүршақ
|
Ірілеу, көп тұқымды (4-6 одан көп)
|
Түзу, кеңдеу
|
Қоңыр түске боялған
|
Сондай
|
Атбас бұршақ
|
Ірі (3-4 тұқымды жөне одан көп)
|
Ұзын, қампиған
|
Қара немесе қара-қоңыр
|
Әлсіз барқытты
|
Жасымық
|
Кішірек (1-2 тұқым)
|
Ромбы тәрізді, әлсіз дөңестенген
|
Сабанды-сары
|
Жалаңаш
|
Ноғатық
|
Кішірек (2-3 тұқымды)
|
Енді, ұзынша кері қайырылған екі қанатты
|
Сабанды-сары, кейде қоңыр
|
Сондай
|
Ноқат
|
Қысқа, негізінен 2 тұқымды
|
Сопақ қампиған жоғары жағында үшкірленген
|
Сабанды-сары
|
Жиі
түктелген
|
Кәдімгі бадана
|
Ұзын, жіңішке, кеп тұқымды
|
Цилиндр, немесе қылыш тәрізді
|
Сондай
|
Жалаңаш
|
Май бұршақ
|
Кішірек 3-4 тұқымды
|
Әлсіз иілген, тұқым ұялары дәңестеліп біткен
|
Қоңыр дерлік қара
|
Жиі
түктелген
|
Ақ бөрі бұршақ
|
Ірі, көп түқымды (4-8 түқым)
|
Түзу
|
Сары-қоңыр
|
Сондай
|
АСБҰРШАҚ - ГОРОХ - РІ81М
Асбұршақ (Різшп Ь.) екі тұр тармағын егістік асбұршақ (Р. 8аіі-ушп) жөне далалық асбұршақ (Р. агуепзе) - біріктіреді.
Егістік асбұршақ - бір жылдық шептесін өсімдік. Тамыр жүйесі кіндікті, көптеген ұсақ бүйір тамыршаларынан тұрады және 1,2-1,5 м тереңцікке дейін бойлайды.
Асбұршақтың сабағы домалақ келген, айқындалмаған төртқырлы, іші қуыс, жеңіл жапырылады, үзындығы 30-дан 150 см дейін жөне одан да жоғары.
Асбұршақтың жапырағы күрделі: сағақтан, 2-3 жүп жап-ырақшадан, тұр өзгерістеріне ұшыраған жапырақ болып табылатын дара санды мүртшалардан тұрады, соңғыларының көмегімен ас бұршақ кез келген біреуге сүйеніп тік өсе алады.
Жапырақтардың негізінде жартылай жүрек тәрізді пішіддегі ірі жапырақ серіктері орналасқан. Жапырақтар мен сабақтар балауыз тұтымен көмкерілген.
Гүлдері ірі, ақ жапырақтардың қолтығында біреуден, немесе екеуден орналасқан.
Жемісі-көп түқымды бұршаққап, түзу немесе қылыш тәрізді мұқалған ұшымен аяқталады.
Тұқымы-домалақ-бұрышты, өртүрлі шамада, көкшіл-жасыл, сарғыш-жасыл, ашық-қызғылт түсті. Асбұршақтың кейбір морфологиялық белгілері 31-суретте келтірілген.
Асбұршақтың аталған екі түр тармақтарының әрқайсысы 2 топқа бөлінеді: аршылған және қантты. Аршылған асбұршақтың бұршақ қабының жармасында қалың пергамент қабаты болады, бұл оған қаггылық береді. Қанттық асбұршақтың бұршақ қабында мұңдай пергамент қабаты болмайды. Оның жармалары жүмсақ келеді.
Асбұршақтың түр тармақтары-егістік асбүршақ және далалық ас бұршақ - бір-бірінен анық байқалған морфологиялық белгілерімен ажыратылады (62-кесте).
62-кесте Ас бұршақ түр тармақтарыныц айырмашылық белгілері
Белгілері
|
Егістік ас бұршақ (Різшп ааііуши)
|
Далалық асбұршақ (Рікит агуеше)
|
Тұқымы: пішіні
|
Шар төрізді
|
Домалақтау-бұрышты
|
беті
|
Тегіс
|
Тегіс, жиі түрде жаншылған
|
түсі
|
Ақ, сары, қызғылт, жасыл
|
Сүр, қоңыр, қара, бір реңді немесе суретпен
|
Егін көгі
|
Жасыл
|
Сағақтарында антоциан дағы бар жасыл
|
Жапырақт ары
|
Сондай
|
Жасыл, жапырақ серігінде қызыл дақтар болады
|
Гүлдері
|
Ақ
|
Қызыл-күлгін
|
33-сурет. Асбұршақ: 1-дамыған егін кегі кезеңіндегі өсімдік; 2-егістік асбұршақ өсімдігі гүлдену-жеміс түзу кезеңінде; 3-егістік асбұршақтың жапырагымен фертильді буыны; 4- далалық асбұршак өсімдігі гүлдену жеміс түзу кезеңінде; 5-далалық асбұршақтың фертильді буыны.
Достарыңызбен бөлісу: |