Оқу -әдістемелік кешен
Дүниетану сабақтарында ойын тәсілдерін және танымдық материалдарды пайдалану
жүктеу/скачать 1,07 Mb.
|
| Дүниетану сабақтарында ойын тәсілдерін және танымдық материалдарды пайдалану.
Төменгі кластың мектеп жасындағы кезеңде ойын және оның рөлі біртіндеп екінші кезекке қарай жылжытылады да білім жетекші қызмет атқара бастайды.Алайда бұдан ойын балаларды жетілдіруге әсер етпейді ой тумауға тиіс. К.Д.Ушинский оқытудың бастапқы сатысын мазмұн немесе формасы жөнінен қызықты етіп үйлестіру керектігін дәлелдеп берді.Сондай ақ қызығушылықты теріс пайдаланудың балаларға зиянды әсері болатынын да ескертті.Сондықтан барлығы да белгілі мөлшерде жүргізілуі қажет. Ойын балаларды оқу процесіне жұмылдырып ,оларды байқампаздыққа ,зеректікке,есте сақтай білуіне,ойлау әрекеттерін дамытуға баулиды.Оларды бұрын алынған білімді тексеруге және бекітуге,сондай ақ оны кеңейтіп,тереңдете түсуге қолдануға болады. Мұғалім табиғаттану сабақтарында сабақтың мақсатына,оның мазмұнына,оқушылардың біліміне,оқытуда қлоданылатын әдістер мен тәсілдерге байланысты ойын,жұмбақ,шарада,викторина және т.б ретінде пайдаланылады. Қызықты материалдар сабақтың барлық кезеңдерінде: сұрау кезінде,жаңа материалды оқып үйренгенде,бекіту кезінде пайдалануға болады.Табиғаттанудан алған білімді және төменгі сынып оқушыларының іскерлігін жинақтап қорыту формасында айқындау қажет болған кезде қызықты материалдарды пысықтауға пайдалану аса тиімді болады. Обьектілердің біреуінің контурын пайдалана отырып,оны ұйымдастыру оқушыларға бақылағыштықты,обьектіні басқаларының ішінен бөліп көрсетуді,қысқаша сипаттама бере білуді қалыптастырады .Мәселен мұғалім жарты шарлар картасын оқыған кезде материктер мен мұхиттарды контуры бойынша анықтауды,соңынан оларды картадан көрсетуді ұсынады. Сабақтағы атериалдарды бекіту үшін географиялық,топографиялық немесе биологиялық лотоны пайдалануға болады.Бұл үшін мұғалім бір топ оқушыларға карточкалар таратып беріп,обьектілердің біреуін атайды,оқушылар оны жауып лұрыс атап берсе,сол оқушыны жеңіп шығады.Осы ойынды тақтаға да өткізуге болады.Мұғалімнің айтуы бойынша үш оқушы обьектілерді іріктеп алып ,аттарын іледі,қалғандары оған зер сала бақылап тұрады да жолдастарының берген жауабын түзетіп толықтырады. Табиғаттану обьектілері және олардың қысқаша сипаттамасынан балалардың білімін тексеру мақсатында ойын ұйымдастыруға болады.Оған мынадай тапсырмалар беріледі коллекциядан пайдалы қазбалардың үлгілерін,гербарийден өсімдіктерді,жануарлар бейнеленген открыткаларды,овощ пен жеміс муляждарын және т.б іріктеп алу .Обьектілерді сыныпфикациялау іскерлігін тексеру үшін гербарийден егістік дақылдары,жалпақ және қылқан жапырақты ағаштардың бтақтарын,шабындық өсімдіктерді іріктеп алуды;тундрада ,тйгада ,аралас ормандарда шөлде және т.б өсетін өсімдіктерді таңдап алуды ұсыну қажет. Картаны білуіне байланысты ойындар өткізуге болады.Бұл карта бойынша саяхат жасау,сипаттамасы,фото суреттері және открыткалары бойынша Қазақстанның табиғи аймақтарын анықтау ойындары.Соған кейбір мысалдар келтірейік:Бұл жердің қысы өте ұзақ,қатал және мүлде қысқа.Жазы да ерекше:күн күндіз түні бірдей жарқырап тұрады ,сөйтіп қараңғылық болмайды.Сондықтан да күн жарқырап тұрғанда ұйқыға жатуға тура келеді.Егер қараңғы түсуін күтсең,онда екі айдан астам ұйықтамай жүруге мәжбүр боласың ғажап ел:өзендері сағасыз, ағаштары жапырақсыз,жер бетін ылғалдандырмайтын құрғақ жаңбыр жауады,көлдері ағынсыз. «Неткен кең байтақ жазира!Төбе де жоқ,орманда жоқ.Қайда көз салсаңда аспанмен шектесіп кеткен тегіс жазықтық.Тіпті шекте,шетте жоқ тәрізді!Кез келген тұсқа қарай жүре бер ,жүре бер!Салт атпен шапқыла ,автомобильмен заулат,самолетпен қалықта алдыңнан зәулім аспан көтеріліп,жаңа кеңістік үсті үстіне айқындала түседі...қаншама гүлдер!Алуан түрлілігін қайтерсің :алқызыл қалампырда,ақшыл көк шальфейді шашақ гүлі де,алтындай қызыл реңде тағы тағы толып жатыр...(Дала) Бұл үзінділердің оқушылардың білімін бекіту және жинақтап қорыту үшін (мұндай жағдайда оқушылардың жаңа материалға қызықтауын арттыратын тамаша байланыстырушы болады) біздің Отанымыздың табиғатын оқып үйренуге байланысты сабақтардың басында(мұндай жағдайда оқушылар өзі қайтарған жауаптарын талдап түсініп ,сол территорияны картадан көрсетеді) пайдалануға болады. Әр түрлі табиғат аймақтарын оқып үйрену кезінде «Табиғат зоналарын сөзге шақыру» ойынын пайдаланған жөн,балалар ол кезде мұғалімнің жәрдемімен өтілген материалды бекітіп,өз білімін қызықты және ойын түрінде тексеруге мүмкіндік беретін әр түрлі тапсырмаларды іріктеп алады,әрбір звено еліміздің табиғи зоналарының біреуінен материал дайындайды. Бастауыш сыныпта тапқырлығын дамыту үшін жұмбақтар пайдаланылады.Жұмбақ нәрселердің немесе құбылыстардың біреуін толық болмасада өте дәл сипаттап береді.Адамды қоршаған таьиғат өсімдіктер,жануарлар,жеке табиғат құбылыстары туралы жұмбақтар жасауға өте зор мүмкіндік береді.Мұғалім жұмбақтарды сабақтың қай кезінде жақсы пайдалануға болатынын ойластыру керек.Мұнымен сабақты қызықты етіп бастауға болады(мысалы, «көктемде гүлдеп,жазда жеміс беремін,күзде солмаймын,қыста тіршілігімді жоймаймын» - оқушылар заттық сабақта қылқан жапырақты ағаштар туралы әңгімелесу кезінде олармен танысқанда бұл жұмбақты түсіндіре алатын болады ). Кейде жұмбақ бекітуші сұрақтар ретінде «көктемде жайраңдап,жазда сая болады,күзде нәрленіп ,қыста әленеді.»(ағаш) «Шошытқан жан болмасада, қалтырауын қоймайды» (көктерек), «қыста да, жазда да, тек бір түсті болады» (шырша ) жалпақ жапырақты және қылқан жапырақты ағашар туралы әңгімелесу соңынан пайдаланылады.Жеке табиғат құбылыстарымен танысу үшін мынадай жұмбақтарды ұсынуға болады: «жасыл далада күміс дәнек жатыр шық» (шық), «өзі ұзын өзі нәзік шөпке қонса –көзге көрінбейді (жаңбыр) , «мұрынды жыбырлатса қолға ілінбейді» (жел) ұйқас жұмбақтар адамды құлшындырып ,шаршатпайды оларды сабақтарда қолдануға болады.Мәселен ,күгі табиғат құбылыстарын оқып үйренгенде оқушыларға жеуге жарамды және улы саңырауқұлақтарды таныстыра отырып мынадай жұмбақтар келтіруге болады: «жеңіл себет ішінен патшадай боп ,басын көкке көкжейтіп ,беріп бұйрық .Жуан аяқ саңырауқұлақ тұр торсиып, өйткені ол (қозықұйрық)» . Көптеген қызықты сұрақтар балалардан материалды білуді, тапқырлықты, талдай білуді іскерлігін, себеп – салдарлық байланысты түсіндірілулі талап етеді, мысалы сұр қарлығаштар неге қарлығаштан бұрын ұша кетеді ? (Сұр қарлығаштарға жем тамыздан –ақ жеткіліксіздік жасайды, ал қарлығаштардың қыркүйек те тамағы тоқ болады .) қай ағаштың жапырағы жасыл қалпында түседі? (Бақта – сиреннің жапырағы, орманда – қандыағаштың жапырағы.) Жыл құстары неге көктемде ұя салуға асығады, ал күзде аштық оларды оңтүстікке қуады.) Жаңғақ ағаштың көктемде, жөкенің жазда гүлдейтіні неліктен? (Жаңғақ ағашы жел тозаңдандырады, ал жөкенің гүлі аралар арқылы тозанданады.) Көктемгі гүлдердің қайсысы түсін төрт рет өзгертеді? (Балшықтардың гүлі. Ол гүлін қызғылт түспен ашып, бірнеше күннен соң қан қызыл болады да, соңынан күлгін тартып, гүлдеп біткенде күлте жапырақшылары көк түске айналады.) жүктеу/скачать 1,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|