ОҚУ-Әдістемелік кешен 5В071100 «Геодезия және картография» мамандығына
жүктеу/скачать 1,82 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.3 Растрлік ақпараттың векторлылыгы
| батырмасын басу арқылы қабаттарды басқару терезесін жабу. Карта түрін езгертуі керек. Аудандардың шекаралары мен басқа белгілеулер жогалып кетеді. rus_bord қабаты басқаларын жабады. Бұл мысал қабаттардың орналасуы маңы3Dы роль атқаратынын және таңдаусыз бола алмайтынын кореегеді. Жоғарғы қабаттар төмендегілерін жабады.
«Управление слоями» батырмасын пайдаланып «Қабатарды басқару» диалогтік терезесін ашу. rus_bord қабатын белгілеу. «Вниз» батырмасын басу арқылы осы қабатты басқалардан теменгі жерге орын ауыстыру. «ОК» батырмасын басу арқылы қабаттарды басқару терезесін жабу. Аудандардың шекаралары жәнне басқа қабаттардағы белгілеулер пайда болады. 18) «Управление слоями» батырмасьш пайдаланып «Управление слоями» диалогтік терезесін ашу. adm_cen қабатын белгілеу. Редакциялау үшін қарама-қарсы бағанада l белгісі бар жалауша қойып adm_cen қабатын жасау. «Управление слоями» диалогтік терезесін жабу. «Файл - Закрыть таблицу» командасымен adm_cen кестесінен басқа барлық кестелерді жабу. «Окно - Рядом» командасымен бір уақытта қалған карта мен кестені ашу. «Стрелка» батырмасымен картадағы объектіні белгілеу. Кестеде осы объектіге сәйкес жолды белгілеу пайда болуы керек. 24) «Информация» («Info»)  батырмасын басу. Крест символы
түрінде көрсеткіш пайда болып «Информация» қосымша терезесі ашылады. 25) Картада объектіні белгілеу. «Информация» терезесінде белгіленген объектіге сәйкес кестелік мәліметтер (2-3 бағананың жолдық злементтері) пайда болады. Айналдыру батырмаларының кемегімен осы объекті үшін әр түрлі бағаналардың ішіндегісін шығаруға болады. «Информация» терезесінде нүсқағышты жыджыта отырып бағананың ұяшығын белсендіруге және оның ішіндегісін ауыстыруға болады. Осылайша кестеге өзгерістер енгізеді. «Информация» терезесін жабу. «Файл - Закрыть все» командасымен кестені жабу. Тапсырма 2. Жұмыс жиынтығын қолдану 1) tstworl жұмыс жиынтығын ашу. Нәтижесінде 1-ші тапсырмада қолданылған: adm_cen, rus_bord, сіtу_200, railway, rus_obl сияқты кестелердің жиыны ашылады Бұл жұмыс жиынтығының артықшылықтарының бірін көрсетеді. Кестелермен жеке жұмыс істегенде істеуге тура келетін бірнеше операция бір операцияның арқасында жүзеге асады. Жұмыс жиынтыгында қандай да бір қабаттың объектісін белгілеу және өзгерту үшін осы қабатты белсенді және түзетуге келетіндей етіп жасау керек. Маустың оң жақ батырмасын басу арқылы қабаттарды басқарудың диалогтік терезесін меню арқылы шақыру. Қабаттарды басқарудың диалогтік терезесін шақыру. Қабаттарды басқару терезесін ашу. асітсеп қабатын белгілеу. 5) бағанада қабаттың атының қарама-қарсысында  бегісі бар
жалауша қою. Осылайша берілген қабаттын кестесінен жазуларды шыгару режимі белгіленеді. 6) «Подпись» батырмасын басу арқылы кестеден текстік мәліметтерді шығарудың диалогтік терезесін ашу. Терезенің жоғарғы кішкене терезесінде бағананың картадағы «Название пункта» жазуы шығарылатын атын таңдау. «ОК» батырмасын басу арқылы текстік мәліметтерді шығаратын диалогтік терезені жабу. «ОК» батырмасын басу арқылы қабаттарды басқарудың диалогтік терезесін жабу. Картада Ресей Федерациясьгаың әкімшілік орталыктарының аттары пайда болуы керек. Осылайша картаның сәйкес объектілеріне байланыстыра отырып, кестелерден кез-келген текстік ақпаратты шығаруға болады. Атаулар объектінің центроидында немесе бірнеше пикселге ыгыстырылған болып шыгарылады. Ығыстырудың багыты мен өлшемі «Подпись» диалогтік терезесінде белгіленеді. Бар жұмыс жиынтығын жаңарту арқылы жаңа жұмыс жиынтығын жасау. Жұмыс жиынтығына «gridl» (тор) жаңа қабатын қосу. Ол үшін gridl кестесін ашу. Картада белгіленген проекциясына сәйкес тор пайда болады. Тор тік бұрышты үшбұрыш түрінде болады. Бұл "Бойлық/Ендік" деп аталатын Mapinfo-ның цилиндрлік проекциясына сәйкес келеді. "Карта-Режимы-Проекция" командасының көмегімен картаның проекциясын езгерту. Нәтижесінде "Выбор проекции" диалогтік терезесі ашылады. Онда бастапқы проекцияның' аты ретінде "Бойлық/Ендік" көрсетіледі. проекцияның "Прямые конические проекции России и бывшего СССР" жаңа категориясын таңдау, ал "Проекция" диалогтік терезесінде "Равнопромежуточная (РСФСР)" проекциясының түрін тандау. «ОК» батырмасын басу арқылы барлық ашық терезелерді жабу. Карта географиялық тормен бірге түрін өзгертеді. «Файл - Сохранить рабочий набор» командасымен жаңа алынған жұмыс жиынтығын салу. Жиынтық жазбаларының диалогтік терезесі пайда болады. Ескі tstworl жиынтығының орнына жаңа tstworn жиынтығының атын енгізу. 14) «Файл - закрыть все» командасымен жұмыс жиынтығын жабу. Ескерту. Дискетаға ақпаратты кешіргенде тек қан жұмыс жиынтығын кешіріп қоймай, оньщ қүрамына кіретін барлық қосымша кестелерді де көшіру керек. Өйткені жұмыс жиынтығының файлдары картографиялық композицияны күрайтын кестелердің реті, қүрылысы және директориялары туралы ақпараттан тұрады. 2.2 Растрлік файлдармен жұмыс. Растрлік кескінді ашу мен тіркеу Зертханалық жұмыстың мақсаты: қолданылатын векторлық мәліметтер бойынша және берілген проекцияда растрлік картографиялық кескіндерді тіркеудің тэжірибелік дағдыларына үйрену. Зертханалық жұмысты орындауға тапсырма 1) Растрлік кескіндерді төменде келтірілген әдіспен келесі проекцияларда тіркеу: rastr 1.tif - топографиялық жоспар М 1:2 000 - жоспар - сұлба, метрлер; rastr 3.jpg - топографиялық карта М 1:200 000 - Гаусс - Крюгер (Пулково 1942), ОК 14 аймақ; rastr 4.jpg - Қазақстан Республикасының географиялық картасы -Бойлык/Ендік (Пулково 1942); rastr 5.jpg - Орталық Азияның географиялық картасы - Ресей мен бүрынгы КСРО - ның түзу конустық проекциялары, Ламберт - Гаусс тең қабырғалары. 2) тіркеудің баламалы әдісін қолдана отырып Mapinfo- ың «Справка» менюінде сипатталған келесі растрлік файлдарды тіркеу: rastr 2.jpg -топографиялық карта М 1:100 000 - бүрын тіркелген гаstr Ъ!}Щ файлы бойынша (тірек нүктелері - тригопункттер); rastr 6.jpg - ШҚО бөлігінің экімшілік картасы - ШҚО жиынтыгының «облыстың шекарасы» векторлық қабаты бойынша ШҚО. rar (тірек нүктелері — шекараның бүрылмалы нүктелері). Теориялық мәліметтер Растрлік кескінді (карта немесе түсірілген сурет) ашу үшін ФАЙЛ менюынан «Открыть таблицу» командасын таңдау керек, Нәтижесінде диалогтік терезе ашылады. Растр атты файлдың түрін таңдау керек, файлдың атын көрсетіп, «Открыть» батырмасын қолдана отырып оны ашу керек. Одан кейін экранда «Показать» немесе «Регистрировать» атты кескінмен жұмыс істеу режимін таңдауға мүмкіндік беретін тағы бір диалогтік терезе ашылады. Керсету - кескін координаталардың шартты жүйесінде картаньщ терезесінде көрсетіледі. Тіркеу - кескінді тіркеу үсынылады, ягни таңдалған координаталар жүйесінде кескіннің кемінде үш нүктесінің координаталарын беру. Кесісінді ашқон кезде расгрлік хсскінді тіркеу үшін «Решстрация» командасын тандау керек, немесе тіркелмеген кескінді ашып, негізгі менюда «Таблица», содан кейін «Растр», одан кейін «Регистрация» командаларын таңдау керек, Нәтижесінде «Регистрация изображения» диалогтік терезесі ашылады. Тіркеу негізінен кеңістік анализ жүргізу үшін алынған нәтижеге ақпараттың басқа қабатгарын қою үшін бір координата жүйесіндегі (мысалы, «подпиксельный координаталар жүйесі») мәліметтерді басқа координаталар жүйесіне (мысалы, бойлық/ендік) математикалық өзгерту үшін негіз болып табылады. Кескінді тіркеу үшін келесі операцияларды орындау керек: кескіндегі тірек нүктелерінің жиьштығын анықтау. Тірек нүктелері картада да, растрлік кескінде де тезірек табу үшін айқынырақ көрінетін болу керек. Тірек нүктелері ретінде координаталық тор қиылысқан жерлерін, егер ол жоқ болса, онда көшелердің қиылысы, егістік, жолдардың қиылысқан жерлерін және т.б. таңдаған жөн. одан кейін тірек нүктелері туралы ақпаратты Mapinfoға кіргізу керек, - тіркеудің ең жақсы Нәтижесіне тірек нүктелерінің саны көп болғанда және олар бүкіл растрлік кескін бойынша таралган болса жетуге болады. Растрдің бір бөлігіне көп нүкте белгілемеген жөн. Тіркеу осы белік үшін дұрыс болады да, бірақ кескіннің қалған бөлігі үшін қателік өсе береді. Егер бұндай дегенмен болып қалса, тірек нүктелерінің орнын өзгертуге және кез-келген уақытта жаңа нүктелер қосуға Mapinfo мүмкіндік береді. Растрлік кескінді тіркеген кезде меңзерді тірек нүктелеріне дәл әкелу вте маңы3Dы болып табьшады. Егер тірек нүктелері дұрыс орналастырылса, Mapinfo растрлік кескінді бүрмаламай, езгеріссіз керсетеді. Векторлық мәліметтерді салған кезде Mapinfo векторлық ақпаратты растр мен векторлық қабаттардың өзара дұрыс орналасуын қамтамасыз ету үшін тасымалдайды. Бірінші кезеңде картографиялық проекция мен өлшем бірліктер таңдалады. Содан кейін маустың меңзерімен кескіннің нүктесі көрсетіледі. Нүктенің координаталарын (картада елшенген немесе басқа кө3Dерден алынған) беретін «Добавить опорную точку» диалогтік терезесі пайда болады. Нүкте кескіннің кішкене терезесінде белгіленген болады. Картаны тіркеу үшін координаталар, ең болмағанда үш тірек нүктелерін енгізу керек; бірақ егер кескіннің проекциясы белгісіз болса, онда нүктелердің саны көбірек болуы керек. Жаңа растрлік кескінді тіркеу процесі кезінде «Регистрация изображения» диалогтік терезесінде тірек нүктелері үшін тіркеу қателіктерінің мәндері беріледі. Қателік дегеніміз кескіндегі нүктенің нақты орны мен берілген X және У координаталарының арасындағы айырмашылығы болып саналады. Қателік мәні неғұрлым төмен болғаны өте маңы3Dы. Тіркеудің қателігі үлкен болған кезде оастрліх және векторлық қабзтгарды үйлесі^ген кч3Dя зуыткутчмлыктат1 пайда болады. Тірек нүктелернің координаталарын белгілеген кезде өте үлкен цәддікке жету үшін кескінді үлкейту керек (+ батырмасы). Тіркеудің дәлдігін тірек нүктелерінің санын көбейту арқылы үлкейтуге болады. Тіркеудің қателігі тым үлкен болғанда тірек нүктелерінің координаталарына өзгертулер енгізу керек. Ол үшін «Регистрация изображения» диалогінің жоғарғы бөлігінде нүкте туралы жазба мен картадағы нүктенің баекаша орналасуын таңдайды. Растрлік кескіннің тіркеуін бір рет қана жүргізеді. Ары қарай бұл ақпарат *tab кеңейтуімен файлда сақталады.
Жаңа қабат жасау үшін косметикалық қабат қолданылады. Косметикалық қабат - басқа қабаттардың үстінде жататын бос қабат. Ол сурет салу үшін қолданылады, онда карталардың аттары, әр түрлі географиялық объектілер орналастырылады. Косметикалық қабат әрқашан картаның жоғаргы қабаты болып табылады. Оны картаның терезесінен жоғалтуға болмайды, сонымен қатар басқа қабаттарға қатысты оның орнын өзгертуге болмайды. Бірінші қабатты жасау үшін «Операции» панелінде «Управление слоями»  батырмасын таңдау керек.
Осыдан кейін «Управление слоями» диалогтік терезесі пайда болады. Косметикалық қабат үшін «Рисовать» белгісінің астында жалауша орнатып, ОК батырмасын басу керек. Жасалған операциядан кейін «Пенал» панелін пайдалануға болады. Енді бірінші қабатты сала бастауға болады. Ол үшін «Пенал» панелінде инструментті (символ, эллипс, пк оұрышты үшбұрыш, тұйықталған және ашық полигон), және де оған сәйкес стиль мен түсін таңцау керек. Дұрыс емес пішінді контурды бейнелеу үшін «Полигон» инструменті қолданылады. Нұсқағышты сурет салуды бастағыңыз келген нүктеге апарып, маустың сол жағын басып, содан кейін нұсқағышты салынып отырган сызық картадағы контурмен сәйкес келетіндей етіп жылжыту керек, сызықтың бағытын өзгерту маустың сол жақ батырмасын басу арқылы бекітіледі. Қисыкты тұйықтау үшін маустың сол жақ батырмасы екі рет басылады да, одан кейін бірінші және екінші нүктелер қосылада. Нүктелік объектілер символдармен белгіленеді. «Символ» инструменті таңдалып, меңзер картаның керек жеріне орналастырыльт маустың батырмасы басылады. Осы қабат салынғаннан кейін оны сақтау керек. Ол үшін «Карта -Сохранить косметику» командасын таңдайды да, диалогтік терезе пайда болады, «Имя» кішкене терезесінде жаңа қабаттьщ атауын бере отырып «Сохранить» батырмасы арқылы оны сактайды. Келесі қабат осының алдындагы сияқты жасалынады. Жасалган қабаттарды бір картада әртүрлі ақпаратты біріктіру және мәліметтер арасындағы географиялық байланыстарды керсету үшін қолдануға болады. Қабаттарды қайта реттеуге, баптауға және алып тастауға болады. Қабаттардың ретін ауыстыру үшін «Операциялар» панелінде «Управление слоями» батырмасын таңдайды да, пайда болган диалогтік терезеде картаның қабаттарының орналасуы көрінеді. Орнын ауыстыру керек қабатты белгілеп, «Вверх» немесе «Вниз» батырмасын басады да , ОК басқаннан кейін экранда картаның езгерген кескіні пайда болады. Қабатты алып тастау немесе қосу үшін «Добавить» немесе «Удалить» батырмаларын қолданады. Жоғарыда аталган әрекеттердің Нәтижесінде бір-біріне байланыссыз кез-келген ретте жүктеу және түзетуге болатын қабаттардың арнайы кестелерінде сақталатын бөлек қабаттардан түратын векторлық картаны алады. Осылайша, түсірілген суреттің, жоспардың векторлық кескінін жасауға болады. 2.4 Атрибутивті мәліметтермен жұмыс Зертханалық жұмыстың мақсаты: ГАЖ-да атрибутивті ақпаратпен жұмыс істеудің практикалық дағдыларына үйрету. Зертханалық жұмысты орындауға тапсырма: Жұмысты орындау үшін бүрын жасалган Орталық Азияның географиялық карталары қолданылады. 1) Елдер, келдер, өзендер және қалалардың аттары туралы мәліметтер енгізу 2) Елдер мен көлдердің аудандары, өзендердің ұзындықтары мен қалалардың координаталары туралы мәліметтерді көрсету. 3) Картаға жазбалар шығару. Көлдердің атын келесі түрде жазу: Aral sea (565 sq.km). Теориялық мәліметтер Mapinfo-да кестелердің екі түрі бар. Әдеттегі кестелер - мәліметтер кестесі. Mapinfo кестелерінің көбі осы түрге жатады. Бұл түр өз кезегінде графикалық объектілері болатын (картадағы объектілермен) және болмайтын (электрондық кестелер және мәліметтердің сыртқы базалары) кестелеріне бөлінеді. Кестелердің екінші түрі - растрлік кестелер, яғни Карта терезелерінде көрсетуге болатын кескіндер. Бұл компьютерлік кескіндердің жазбалары, өрістері, индекстері болмайды. Барлық ақпарат әдеттегі кестелерге (мәліметтер кестесіне) жатады. Кестелерді, қарау және өзгерту. Кестенің күрылымына өзгертулер енгізуді тікелей Mapinfo -да жұмыс кезінде жасауға болады. Өрістерді қосуға және өшіруге, олардың реті мен аттарын, түрін, өлшемін және кез-келген өрістің индекстеу белгсін өзгертуге болады. Сонымен катар кестеде қолдыналатын проекцияны енгізуге немесе өзгертуге болады. Және кестеде графикалық объектілерді (сәйкесінше карта терезсіңде оны көрсетуді мүмкіндігін) реттеуге болады. Кестенің қүрылымын қарау немесе өзгерту үшін: 1) «Таблица - Изменить - Перестроить» командасын орындау. Кестенің қүрылымының диалогі пайдаболады. 2) Өрістердегі ақпаратты қарап отырып, кестенің қүрылымын жай қарау немесе қажетті өзгертулер енгізу. Сыртқы мәліметтер базасы негізінде жасалған кестелер үшін қүрылымды тек қана қарауға болатынын есте сақтау керек. Кестені сақтау және оның көшірмелері. Қандай да бір кестенің графикалық объектілері мен мәліметтеріне енгізілген өзгертулерді сақтау үшін осы кестені сақтау керек. Ол үшін «Файл - Сохранить таблицу» командасын орындау керек. Қай кестені сақтау керек екендігі көрсетілетін диалог пайда болады. «Создать копию» командасының көмегімен кестенің көшірмесін басқа атпен сақтауға болады. Мұнда жаңа кесте жасалады. Бұл команданы мына жағдайларда қолдану ыңғайлы: 1) Кестенің бастапқы нүсқасын жоғалтпай енгізілген өзгертулерді сақтау керек болғанда. Сұрату нәтижесін сақтау керек болганда. (Сұрату кестесі уақыTINа болып табылады және одан ары қолдану қажет болғанда оларды дискіге сақтау керек). УақыTINа бағанасы бар кестені сақтау керек болғанда (бағананы жаңартқаннан кейін). 4) Бастапқы кестеге өзгертулер енгізу алдында жана кесте жасалғанда. 5) Mapinfo - дан сыртқы мәліметгер базасьша өзгергулер енгізу керек болғанда. 6) Кестені басқа проекцияда сақтау керек болганда. Кестенің көшірмесін сақтау үшін: «Файл - Создать копию» командасын орындау. «Сохранить копию таблицы» диалогі пайда болады. Сактау керек файлды таңдап ОК басу. Файлға жаңа ат беру. Бастапқы кесте ешбір өзгертулерсіз ашық болып қалады. Жаңа кесте автоматты түрде ашық болмайды, бірақ оны «Открыть» командасының көмегімен ашуға болады. Егер сандардан басталатын жаңа кестеге ат берсе, Mapinfo кестесінің атының басына астын сызу символын қосады. Мысалы, ISTREETS.ТАВ орнына _ ISTREETS.ТАВ жаңа файлы жасалады. Кестелерді көшіру жәие атауын өзгерту. Mapinfo кестелері бірнеше файлдардан тұратындықтан (SТАТЕS.ТАВ, SТАТЕS.DАТ, SТАТЕS.МАР және т.б.), белгілі бір кестенің қүрауыш файлдары бір каталогта орналастырылуы керек. Кестені басқа каталогке ауыстыру үшін осы кестеге қатысты барлық кестелерді ауыстыру керек. Дәл осылай, барлық файлдарды сыртқы жинағыштарда кестелерді сақтаган кезде ауыстыру керек. Кез-келген кесте ең кемінде екі файлдан тұратындыктан олардың біреуінің атын гана өзгертіп қоюға болмайды. Әйтпесе Mapinfo қалған қүрауыш файлдарды қай жерде і3Dеу керектігін білмейтін болады. Сондықтан файлдардың атын өзгерту үшін DOS командаларымен пайдаланбаған жөн. Кестенің атын өзгерту үшін: 1) «Таблица - Изменить - переименовать» командасын орындау. «Переименовать таблицу» диалогі пайда болады. 2) Атауын езгерту керек кестені таңдап, ОК басу. 3) Жаңа атауды енгізіп, ОК басу. Кестенің атын осылайша өзгерткенде Mapinfo барлық қүрауыштардың файлдардың атын езгертеді. Кестенің атын өзгерту ол атап етілетін барлық Жұмыс Жиынтықтарына эсер ететіндігін есте сақтау керек. Кестенің атын өзгерткеннен кейін текстік редакторда Жұмыс Жиынтыктарының (.WOR) файлдарын кестеге жаңа ат беріп түзету керек. Жұмыс Жиынтығын сақтау алдында кестенің атын өзгертуге болады. Кестеге жазбалар қосу. «Таблица - Добавить строки в таблицу» командасы кестеге басқа кестеден жазбалар қосу үшін қолданылады. Бұл екі кестеде бірдей ретте орналасқан бірдей бағаналар болуы керек. Басқа кестеден мәліметтерді қосу үшін: 1) «Таблица - Добавить строки в таблицу» командасын орындау. Осындай атаумен диалог пайда болады. Жазбалар алынатын кестенің атын көрсету. Жазбаларды қосылатын кестені көрсетіп, ОК басу. Егер сәйкес бағаналарда мәліметтер әр түрлі болса, онда түрлерді мүмкін болатын жақсырақ түрлендіру орындалады. Егер бағаналардың реті сәйкес келмесе, «Добавить строки в таблицу» командасын орындаудың алдында «Таблица - Изменить - Перестроить» командасының кемегімен оны өзгертуге болады. Кестені алып тастау. Кестені алып тастау ТАВ файлының және басқа барлық қүрауыш файлдардың жогалуына экеледі. Кестені альіп тастау үшін: «Таблица - Изменить - Удалить» командасын орындау. Алып тасталатын керек кестені көрсетіп, ОК басу. Кесте дискіден жоғалады деген мәлімдеме пайда болады, және Бұл әрекетгі қайтаруга болмайды. ОК басылса, Mapinfo кестені жоғалтады. Кестені жинактау. Кестені жинактау операциясы кестелік файлдарды қысуға, бул дискідегі орынды үнемдеуге мүмкіндік береді. Тек қана сандық мәліметтерді немесе тек қана графикалық мәліметтерді, немесе екеуін де жинақтауға болады. Сандық мәліметтерді жинақтағанда кесте алып тасталган жазбалардан тазарады. Кестені жинақтау үшін Mapinfo дискіде өңделіп отырган файлдың қос өлшеміне тең бос орынның болуын талап етеді (қысылатын файлдың қосалқы көшірмелерін сақтау үшін). Кестені жинақтау үшін: 1) «Таблица - Изменить - Упаковать» командасын орындау. «Упаковать» диалогі пайда болады. 2) Жинақтау ету керек кестені және қай әдіспен жинақтау керектігін көрсету (сандық және/немесе графикалық мәліметтер). 3) ОК басу. Назар аударыңыз: Жұмыс жиынтыгында сақталынатын жазбаларға зақым келтіруі мүмкін. Егер жазбалармен жұмыс істеу жоспарлаиса, онда кестені жазбаларды жасау алдында жинақтау керек. Кестеге мәліметтерді қосу. Кестедегі мәліметтерді жаңарту мүмкіндігі кестелермен жұмыс істеуде маңы3Dы болып табылады. «Обновить колонку» командасы уақыTINа бағана қосуға немесе басқа кестеден алынган мәліметтердің негізінде бар бағананы жаңартуға мүмкіндік береді. Кестенің бір белігін жаңарту. Графикалық ақпаратты көрінетін бағаналарга орналастыру. Графикалық объектілер туралы ақпаратты көрінетін бағаналарда орналастыру. Графикалық объектілері бар кестелер ақпаратты жасырын түрінде сақтайды. «Обновить колонку» командасының көмегімен Бұл ақпараттың бір бөлігін тізім терезесінде көрсетілетін бағаналарда орналастыруға болады. Мысалы, тізім терезесінде ғимараттардың ауданын қарау керек. Жұмыс ҒИМАРАТТАР - бір ғана кестесінде өтсін. Егер бастапқы кестенің қүрылымын қарайтын болсақ (Таблица - Изменить - Структура), онда объектілердің ауданы бар ешқандай өрістерді көру мүмкін емес, себебі мүлдай ақпарат кестеде ерекше әдіспен сақталады. Кестенің ішіндегісін ж&нарТііаі 5^.рын кест&чі малшетгер еіігізілеші іЛгощадъ': ..оі^а бағанасын қосқан жөн. Көрсетілген өзгертулерді енгізгеннен кейін кесте барлық ашық терезелерден жогалтылады. Алайда ол бүрынгыша ашық болады. «Таблица - Обновить колонку» командасын орындап Гимараттар кестесін жаңарту керек және «Значение извлечь из» кішкене терезесін керсету керек. «Обновить колонку» кішкене терезесінде «Площадь» командасын орындау керек. «Значение» кішкене терезесінде ауданды шығару үшін қажет өрнегін көрсету керек. «Выражение» диалогін ашу ушін «Составить» батырмасын басу керек. Функциялар тізімінде «Аrеа» -ны тавдау. Мильдерді метрге түзету қажет. «Обновить колонку» диалогіне қайта оралу үшін ОК басу. Өрнек «Значение» кішкене терезесіне көшіріледі. ОК басу. Mapinfo әрбір ғимараттың ауданының мәнін есептеп, «Плошадь» бағанасына орналастырады. Ескерту: Графикалық объектілерді (демек, олардың аудандарын) өзгерткенде еңгізілген бағаналар үшін мәндерді қайта есептеген жөн. Олар автоматты түрде жаңартылмайды. Географиялық функциялар: Аrеа (obj,str) - объектінің ауданын қайтарады. Str параметрі «sq mi» және «sq km» сияқты өлшем бірліктерді енгізеді. CentroidX(obj) - центроидтың Х-координатасын қайтарады. CentroidY(obj) - центроидтың Ү-координатасын қайтарадьі. Distance (пит_х, пит_у, пит_х2, пит_у2, str) - координаталармен берілген екі нүктенің арасындағы ара қашықтықты қайтарады. Str параметрі «ті» және «кт» сияқгы елшем бірліктерді береді. ObjectLen(obj,str) - объектінің үзындыгын қайтарады. str параметрі «ті» және «кт» сияқты өлшем бірліктерді береді. «Доға», «сызық», «полисызық» типті объектілердің нольдік емес ұзындьщтары бар. Perimeter (obj,str) объектінің периметрін қайтарады. str параметрі «ті» және «кт» сияқты өлшем бірліктерді береді. «Эллипс», «аудан» және «тік бұрышты үшбұрыш» түріндегі объектілердің нольдік емес ұзындықтары бар. 2.5 Аудандастыру Зертханалық жұмыстың мақсаты: аудандастыру процесін қолданатын объектілерді динамикалық топтастыру мен оған сәйкес мәліметтерді талдауға үйрену.
«Ғимараттар» қабатында ғимараттарды түрі бойынша біріктіру, гимараттардың аудандары туралы мәліметтерді жинақтау. Жаңа аудандар жасауға, ауданға жаңа ғимараттар қосып және керексі3Dерін алып тастауды үйрену. Жаңа аудандастыру жасау, мысалы, қаланың солтүстік, шығыс, батыс және оңтустік бөліктеріне жатады. Аудандарды бейнеледің стандартты стилін өзгерту. Аудандардың атауларын алфавит катары бойынша орналастыру. Теориялық мәліметтер Аудандастыру процесі картадағы объектілерді мәліметтерін жинақтау үшін үлкен аймақ немесе аумақтарға біріктіру болып табылады. Mapinfo-да аумақтың атауы тақырыптық айнымалы шама болып табылатын жеке шамалар әдісімен тақырыптық Карта жасалады. Бұл картада аудандар - аумақтар әртүрлі түстермен белгіленген. "Список районов" атты арнайы терезе аудандар туралы мәліметтерді кестелік түрде көрсетеді. Бірақ бұл аудандастыру процесінің бір бөлігі ғана. Объектілерді бір ауданнан екіншісіне ауыстырғанда аудандар бойынша мәліметтердің езгеруін динамикалық қадағалауға болатын Аудандар терезесі шын мәнінде қуатты инструмент болып табылады. Аудандастыру кезінде картада жаңа географиялық объект кұрылмайды, және бұрыннан бар объекті стиліне өзгеріс енбейді. Аудандастыру объектілерді топтастыратын және сәйкес келетін мәліметтерді талдайтын динамикалық инструмент болып табылады. Егер аудандастьфу нәтижесін жеке кесте түрінде сактасақ, объектілердің езгерісін байқауға болады. Аудандастыруды кұрамында нүкте, сызық және аудан түріндегі графикалық объектісі бар кез-келген кесте үшін орындауға болады. Әртүрлі аудан әртүрлі штрихпен, сызық немесе символ түрінде белгіленеді. Әрбір кесте үшін аудан саны 30-ден артпауы керек. Аудандастыру - өтім аумағын саралау мен құру, сайлау округін, апаттық қызмет белімшелерінің қызмет керсету аумақтарын, жеткізу маршрутын керсету, ресурстарды белуді талдау сияқты тапсырмаларды орындауда қажет. Аудандар тізімі. Аудандар тізімі территория шекарасын құру мен езгертудегі негізгі элемент болып табылады. Аудандар тізімі Маріпй тізіміндегі қарапайым терезелерге үқсас болғанымен, бұл терезенің ерекшелігі кез-келген езгеріс енгізгеннен кейін де аудан үшін жалпы магынасы есептелінетін динамикалық терезеге жатады. Аудан тізімінде берілген кестеде қүрылған барлық аудан, әрбір аудандағы объект саны (жазумен), аудан үшін есептеліп шыгарылған жалпылама мәлімет беретін бағаналар көрсетіледі. Бұл бағаналар аудандастырумен жұмыс басталғанда «Новое районирование» диалогында сипатталады. Өзгерілетін аудан бұл аудан тізімінде тандалган жол болып табылады. Уақыттың әр кезенінде лсоддың бір^уі гана озгереііи ііолады. Озгеретія аудаңцы келссі әдісгермен таңдауға болады: - аудан Тізіміндегі жазбаны тандау, Карта терезесіндегі объектіні таңдау, аудандар Тізімін белсенді ету және «Районирование - Выбрать rastr изменемый район на карте» командасын орындау. Картадағы таңдалған объектіге қатысты аудан өзгертілетін болады; - Картада объектіні таңдау, аудандардың Тізімі терезесін белсенді ету, «Выбрать изменяемый район на карте» командасына сәйкес келетін батырманы басу. Аудандар Тізімінде өзгертілетін аудан таңдалған жазба түрінде көрсетіледі. Өзгертілетін аудан туралы мәлімет экранның сол жақ төменгі бұрышындағы хаттама жолында көрсетіледі. Картада объект таңдалған кезде МарІnfo ағымдагы өзгертілетін ауданды уақыTINа меншіктеп, және барлық аудан үшін жалпы мәліметтерді санайды. Бұл өзгерулерді Аудандар Тізімінде көруге болады. Аудандастыру: «Окно-Районирование» командасын орындау. Кесте мен «Новое районирование» диалогындагы бағананың атауын көрсету керек. MapInfo әр түрлі түспен боялған картаны және аудан Тізімін көрсетеді. Қажет жағдайда өзгертілетін ауданды таңдау керек. Өзгертілетін ауданға қосылатын объектілерді картадан таңдау. Аудандар Тізіміндегі мәндер қалай өзгергенін көру. Объектілерді өзгертілетін ауданға қосу. Жаңа аудан кұру. Алдымен аудан аты сақталатын кесте дайындау керек. Ол үшін кестеге бос бағана қосу керек. Бұны «Таблица-Изменить-Перестроить» командасымен жүзеге асыруға болады. Одан кейін «Окно -Районирование» командасын орындау керек. «Жаңа аудандастыру» диалогі пайда болады. Тізімнен кесте атауын және аудан аттары бар бағана атын таңдау. Аудандастырудың негізгі ерекшелігі - әр кестедегі әр түрлі керсеткіш мәндерінің қосындысын есептеу мүмкіндігінің болуы. Аудан терезесімен жұмыс істеген кезде таңдалған кестедегі кез-келген өрістің жалпылама қосындысын немесе пайы3Dық қатынасын анықтауға болады. «Доступные поля» терезешесі таңдап алынған мәліметтер бойынша есептеуге мүмкін болатын тізімді құрайды. Тізімнен керекті жерін таңдап «Добавить» батырмасын басса, таңдап алынған мән «Поля в Списке» терезешесіне көшеді. «Поля в Списке» тізіміндегі мәндер ғана аудан тізімінен көрінеді. Өрістің ілесу тәртібін «Вверх» және «Вниз» батырмаларын басу арқылы өзгертуге болады, өзгерген қалпы бойынша аудан тізіміне түседі. Керекті анықтамаларды енгізгеннен кейін, ОК басамыз. МарІnfо аудандастыру процесін бастайды. МарІnfо бір түспен боялған карта мен құрамында атауы жоқ бір ауданы бар аудандар Тізімін көрсетеді. Себебі, МарInfо аудандарды кестенің бос бағанасы негізінде уақыTINа құрады. Жаңа ауданды қосу үшін аудандар Тізімік белсенді етіп қою керек. Бұл кезде «Районирование» менюі жұмыс істейді. «Районирование—Новый район» командасын орындау керек. Аудандар Тізімінде кезекті номері N «Nауданы» стандартты атауымен жаңа аудан пайда болады. Қанша аудан қажет болса, сонша қосу керек. Тізім көлемін керегінше үлкейтіп, жана аудандарды керуге болады. Ескерту: Әрбір жаңа аудан кезекті номері N стандартты «Nауданы» атауына ие болады. Бұны «N» орнына басқа сөз теріп өзгертуге болады. Аудандарға объектілерді қосуды бастау үшін олардың біреуін өзгеретіндей ету керек. Содан кейін оған Картадан таңдап объектілер қоса беруге болады. Аудан үшін жалпы мәндердің өзгеруіне талдау жасау керек. Бұл кезеңде объектілер уақыTINа тек кейбір ауданға қосылады. Аудандар бойынша объектілердің осы кезеңде таралуын бекіту үшін Аудан Тізімін белсенді етіп және «Районирование-Добавить объекты к району» командасын орындау керек, немесе «Операции» инстументалды панелінде «Добавить объекты к району» батырмасын басу керек. Ағымдағы ауданмен жұмысты аяқтамай жаңа аудан жасауға болмайды. Ескерту: ағымдағы аудандастыруды сақтау үшін аудандастыру процесіні аяқтағаннан соң кестені сақтаған жөн. Аудандастыруды баптау. «Районирование-Настройки» командасымен аудандар Тізімінде аудандардың орналасу ретін реттеуге болады. Ол «Аудандарды көрсету» диалогімен бірге жүреді. Аудандарды сұрыптау әдістерінің бірін таңдаңыз: соңғы өзгертілетін, алфавит бойынша немесе реттеусіз болады. Сонымен қатар аудандар Тізімінде бөлгіш тордың бейнелеуін реттеуге және өзінің баптауларын стандартты түрде сақтауға болады. «Показывать изменяемый» сұрыптау режимі аудандар Тізімі терезесінде топтар көп болған жағдайда өте қажет болуы мүмкін. Егер Картада аудандар Тізімінде осы кезде көрінбейтін ауданға жататын объект тандалса, МарInfо керек аудан терезеде бірінші болатындай етіп жасайды. Бұл бақылаушы көрсеткіштерді қарау мен аудандарды қайта жоспарлағанда өзгертілетін жаңа ауданды таңдауды жеңілдетеді. Ауданның көріну стилін өзгерту үшін аудандар Тізімінде аудан үшін стиль өрісіне нұсқау керек. Берілген аудан үшін ауданның, сызықтың немесе белгінің жаңа стилін таңдауға болатын "Стиль области", "Стиль линии" немесе "Стиль символа" диалогі пайда болады. Стильдердің өзгертулерін сақтау үшін Жұмыс Жиынтығында аудандарды қайта жоспарлау нәтижелерін сақтаған жөн. «Файл -Сохранить таблицу» командасы аудандардың стилизациясын сақтамайды, тек объектілердің аудандар бойынша таралуын ғана сақтайды. Стильдер кестеге емес, картаның тақырыптық қабатына жатады. Жаңа аудандарды сақтау. Жаңа аудандарды жасағанда енгізілген өзгертуді сақтау үшін «Файл - Сохранить» командасын орындау керек. Жаңа ауданмен салыстырылатын объектілер аудандар бағанасында жаңа мәнімен сақталады. Жаңа аудандарды жасағанда ауданның "NАуданы" стандартты атын кестені сактау алдында өзгертуге болады. Аудандастырумен жұмысты аяқтау. Аудандастырумен жұмысты аяқтау үшін аудандар Тізімі терезесін жабу керек. Карта терезесінен сәйкес тақырыптық қабаттар жоғалады. Ескерту: Жаңа кесте үшін аудандастыруды бастау алдында алдыңғы кесте үшін аудандар Тізімі терезесін жабу керек. 2.6 Таңдамалар мен сұратулар Зертханалык жұмыстың мақсаты: операторлар мен функциялардың барлық түрлерін қолдана отырып, таңдамалар мен сұратуларды жасауды үйрену. Зертханалық жұмысты орындауға тапсырма: Жұмысты орындаған кезде Ресей Федерациясының векторлық қабаттар жинағы қолданылады. RUS_OBL кестесінен 1995 жылғы ең көп және ең аз қала тұрғындары бар ауданды таңдау. Adm_cent кестесінен 1000 жылға дейін пайда болған қалаларды таңдау. Сіtу_200 кестесінен 1943 жылы пайда болған калаларды таңдау. RUS_OBL кестесінен ерлері әйелдерінен кеп аудандарды таңдау. Операторлардың әр тобына екі SQL сұратуларын құрастыру Барлық • негізгі сө3Dер мен шамаларды қолдана отырып, SQL сұратулар немесе таңдамалар құрастыру. Математиклық функцияларды, күн мен уақыт функцияларын, жолдық функцияларды қолдана отырып, екі SQL сұратулары немесе таңдамаларын құрастыру. Барлық географиялық функцияларды қолдана отырып, SQL сұратулары немесе таңдамаларын құрастыру. MapInfo Анықтамасын қолдана отырып, объектілерді қайтаратын функцияларды қолдану. Теориялық мәліметтер «Выбрать» командасы. «Выбрать» командасы сұратуларды кестеге енгізуге мүмкіндік береді. Оның көмегімен жазбаларды және олармен салыстырылатын аттрибуттарының мәндері бойынша графикалық объектілерді таңдауға болады. Осылайша, Карта немесе Тізім терезесінде талаптарды қанағаттандыратын объектілерді белгілеуге болады. Сұратулар нәтижелерін кесте түрінде сақтауға, Тізім, Карта және График терезелерінде қарауға болады. Тізім терезесімен жұмыс істегенде МарInfo сұратуда талапты қанағаттандыратын жазбаларды (Тізім жолдары) белгілейді. Карта терезесімен жұмыс істегенде Бұл жазбаларға сәйкес келетін графикалық объектілерді белгілейді. Егер терезенің екі түрімен де жұмыс істелініп жатса, жазбапар да графикалық объектілер де белгіленеді Барлык жағдайларда МарInfo сұратуды өндеу нәтижелері бар «Selection» (немесе «Выборка») атты жұмыс кестесін автоматты түрде жасайды. Бұл кестені кез-келген басқа кестені сияқты Тізім, Карта немесе График терезесінде қарауға болады. Сонымен қатар оны «Создать копию» командасымен басқа атпен сақтауға болады. Өрнектерді жасаудың екі әдісі бар. Біріншіден, өрнекті тура енгізуге болады. Бұл әдіс әдетте жай өрнектерді енгізгенде тезірек болады. Екінші әдісте «Выбрать» диалогінде «Составить» батырмасын басуға және «Выражение» диалогінде терезешелердің көмегімен өрнекті жасауға болады. «Выражение» диалогінде тізімнің үш кішкене терезесі бар, оның көмегімен мына өрнектерді құрастыруға болады: «Колонки», «Операторы» және «Функции». «Колонки» - кестенің барлық бағаналарының тізімін құрайтын терезе. Егер кесте алдыңғы сұраныс бойынша есептелген бағаналарды құраса, онда осы бағаналарда да саналып шығарылады. «Операторы» - бұл терезе математикалық және логикалық операторлардың тізімінен кұралады. «Функции» - бұл терезе бір және одан көп параметрлерден және олардың мәндерін қайтаратын математикалық функциялардан тұрады. Бұл функциялар кейбір бағаналардың берілгендерінен қарапайым функциялардың мәнін алу үшін қолданылады. «Выбрать» командасын орындау кезеңдері: «Выбрать» командасының көмегімен объектілерді таңдау процесі жалпылама төмендегідей жүзеге асады: «Запрос» менюынан «Выбрать» командасын орындаймыз. Жазбаларды таңдауға қажетті кесте атауын таңдаймыз. Жазба таңдау кезіндегі шарт ретінде қолданылатын логикалық өрнекті құрау керек. Сұранысты өңдеу нәтижелерін сұрыптайтын бағананы таңдаймыз (бұл міндетті емес). Стандартты режим сұрыптаусыз жүргізіледі. «Список» терезесіндегі таңдалған жазбаларды көру үшін «Результат в список» жалаушасын орнату керек. МарInfoда құрылған таңдаманың уақыTINа кестесі үшін «Спиок» терезесі ашылады. МарInfoда «Запрос1», «Запрос2» және тағы басқа таңдамалар үшін уақыTINа кестедерді атайды. «Выбрать» және «SQL запрос» командаларының көмегімен жазбаларды таңдау кезінде стандарттың орнына таңдама кестесінің өз атауын беруге болады. Бұл атау «Поместить в таблицу» терезесіне енгізіледі. Сұраныстың кестесін дискіге «Создать копию» командасымен басқа атаумен сақтауға болады. «SQL запрос» командасы. «Выбрать» командасы едәуір күрделі сұраныстарды түжырымдауга жағдай жасаса, ал «SQL запрос» командасы одан да күштірек. «Выбрать» командасымен құрылған сұраныстар кестесіндегі жазбаларда алғашқы кестемен салыстырғанда ешқандай қосымша ақпараттар болмайды. Бұл шын мәнісінде сол жазбалар, олар тек бірге қосылған. «SQL запрос» командасының көмегімен алғашқы кестелерде кезікпейтін мәліметтерден тұратын сұраныстар кестесін кұрауға болады.
1. Операторлар Математикалық операторлар + қосу А+В - азайту А-В (алу) - А (теріс сан) * кебейту А*В /бөлу А/В ˄дәрежеге алу А˄В Жолдық операторлар: + «жапсырылу» - жолдық өрнектер немесе жолдарды қосу. Салыстыру операторлары: = «тең» < > «тең емес» > «үлкен» < «кіші» >= «үлкен немесе тең» <= «кіші немесе тең» Логикалық операторлар: Аnd - «истина» мәнін егер екі оның аргументі (логикалық өрнектер) шынайы болған жағдайда ғана қабылдайды. Басқа сөзбен айтқанда, жазба таңдамаға кіру үшін қос шартты қанағаттандыру қажет. Оr - «истина» мәнін, аргументтерінің біреуі «истина» мәніне ие болса ғана қабылдайды. Басқа сөзбен айтқанда, жазба таңдамаға кіру үшін шарттың біреуін қанағаттандыру қажет. Not - егер аргумент «ложь» мәніне ие болса «истина» мәнін қабылдайды және керісінше. Басқа сөзбен айтқанда, жазба тандамаға кіру үшін шартты қанағаттандырмау керек. 2) Өрнектердегі маңы3Dы сө3Dер МарInfoның кейбір диалогтарында бағаналардағы мәндерді есептеудің математикалық өрнектерін құрау үшін «Выражение» диалогын шақыруға мүмкіндік болады. МарInfoда «аnу» (жиын элементтерінің кез-келгенін таңдау), «аll» (барлық мәндер) және «between» (анықталған мәндер арасындағы) маңы3Dы сө3Dер қолданылады. Өрнектерді беру кезінде бұл маңы3Dы сө3Dерді пернеде теру керек. 3)Функциялар Математикалық функциялар: Аbs (num) - санның (модуль) абсалютті мәнін қайтарады. Cos (num) - радиандағы санның косинусын қайтарады. Int. (num) - санның бүтін бөлігін қайтарады. Maximum (num, num) еқ ^лкен сзъды қяіЬ драды Minimum (num, num) - ең кіші санды қайтарады. Round (num1, num2) - жақын еселікке (num2) дейін дөңгелектенген(num1) санды қайтарады.
Wеекdау (date) - аптаның күніін қайтарады (1-ден 7-ге дейін), 1 жексенбіге сэйкес келеді. Үеаr (datе) - күннің компоненті - жылды қайтарады. Жолдық функциялар: Сһr $(пит) - кодпен берілген белгіні қайтарады (мысалы Сһr $ (65) «А»-ға тең). Deformat Number $ (str) - Fоrmat Number$ функциясына кері әсер етеді, жолдагы мыңдық бөлгіштерді жояды. Fоrmat$ (пит str) - санның жолдық көрінісін қайтарады. Мысалы: Fоrmat $ (12345.678, «$,#.##») «$12.345.68» қайтарады. Fоrmat Number $ (пит) - форматталған жолды көрсететін жолды қайтарады. Бұл функция ҒогтаІ$ функциясына қарағанда қарапайым, бірақ икемділігі аз (мысалы, әрқашан мыңдық бөлгішті қояды). Instr (пит. str, str2) - жолдағы ішкі жолақтьщ бірінші белгісінің қалпын қайтарады. LCase$ (str) - төменгі регистрде жазылған жолды қайтарады. Left $ (str. пит) - str жолындағы бірінші пит таңбаларын қайтарады. Len(str) - жол таңбаларыньщ санын қайтарады. LTtrim$ (str) - Жолдың басындағы барлықбос аралықты жояды. Міd$ (str, питі, пит2)- нөмірі пит1 параметрімен анықтапған таңбадан бастап, 5/г-дан пит2 белгілерін қайтарады. Рrореr$ (str) - араласқан регистрде жазылған жолды қайтару (эрбір сө3Dің бірінші таңбасы бас эріптен басталады). Right$ (str. пит) - str жолының соңғы пит таңбаларын қайтарады. RTrim$ (str) — жолдьщ басындағы барлық бос аралықты жояды. Str$ (ехрr) - өрнектің жолдық көрінісін қайтарады. Ucases$ (str)- жоғары регастрде жазьшған жолды қайтарады. Val (str) -жолдағы санды қайтарады, мысалы Val («18») 18-ге тең. Географиялық функциялар: Аrеа (оbj, str) - объектінің ауданын қайтарады. str параметрі «sq ті» және «sq кт» сияқты өлшем бірліктерін береді. CentroidX(obj) - центроидтың Х-координатын қайтарады. CentroidY (оbj) - центроидтың Ү-координатын қайтарады. Distance (пит х. пит у. пит х2. пит у2, str) - координаттармен берілген екі нүкте арасындағы қашықтықты қайтарады. str паріметрі «ті» және «кт» сияқты өлшем бірліктерін береді. ObjectLen (оbj,str) - объектінің үзындығын қайтарады. str параметрі «ті» және «кт» сияқты өлшем бірліктерін береді. Тек «доға», «сызык» және «көпсызық» түріндегі объектілер нөлдік емес ұзындыққа ие болады. Perimeter (оbjstr) - объектінің периметрін қайтарады. Str параметрі «mi» және «кт» сиякты өлшем бірліктерін береді. Тек «эллипс»,» «аймақ» және «тікбұрыш» объектілері нөлдік емес ұзындыққа тең болады. Объектілерді қайтаратын функциялар: Buffer (оbl, пит res, пит width, str) - буферлік аймақты қайтарады. Num res параметрі келісім береді, пит width - буфер радиусы, str - өлшем бірлігінің атауы. Сеntroid (оbj) – obj объектісінің центроид орнындағы нүктелік объектіні қайтарады. СreateСіrclе (пит х, пит у. пит radius) - «эллипс», «шеңбер» түріндегі объектіні қайтарады. Nит radius параметрі радиусты мильмен өлшетеді. СreateLine (пит х, пит у, пит х2, пит у2) - сызықты қайтарады. СreatеРоіпt (пит х, пит у) - нүтелік объектіні қайтарады. 2.7 Географиялық операторлар мен жинақтау операторлары Зертханалық жұмыстың мақсаты: Географиялық операторлар мен жинақтау операторларын қолдана отырып, сұраныс пен таңцаманы құрып үйрену. Зертханалық жұмысты орындауға арналган тапсырмалар: Жұмысты орындаган кезде Ресей Федерациясының катрасының векторлық қабатьіның жиынтығы қолданылады. 1 нұсқа: Ауданы 100 мың шаршы метрден көп емес және де ауыл тұрғындары қала халқынан аспайтын аймақты табыңыз. Мәліметтерді альфавит бойынша қойыңыз. Қорытынды кестеде аймақтың атауы, ауыл және қала халқының саны және аудан туралы маглұматтар болу керек. 1-ші тапсырмада таңцап алынған аймақтардың жалпы саны мен олардың жалпы ауданын, ең үлкен және ең аз аудандары бар айиақтар мен олардың орташа ауданын анықтау керек. 1989 ж халқының тығы3Dығы ең аз болған аймақты табыңыз. Қорытынды кестеде атырап атауы мен халық тығы3Dығын келтіріңіз. 2 нұсқа: Ер адам саны эйел тұрғындардан, ал ауданы 500 мың шаршы метрден аспайтын аймақты табыңыз, мәліметтерді алфабит бойынша келтіру керек. Қорытынды кестеде аймақ атауы, ер және әйел адамдардың саны мен аудан туралы мағлұматтар болу керек. 1-ші тапсырмада таңдап алынған аймақтардың жалпы саны мен олардың жалпы ауданын, ең үлкен және ең аз аудандары бар айиақтар мен олардың орташа ауданын анықтау керек. Барлық мәліметтер бір кестеде орналасу^қажет. 3) 1989ж халқының тығы3Dығы ең аз болган аймақты табыңыз. Қорытынды кестеде атырап атауы, халық тыгы3Dығы болу керек. Теориялық мәліметтер: МарInfo ақпараттық құрылымы реляциондық мәліметтер базасымен МБ ұқсас. Кез-келген СУМБ сұранысына МарInfoда ұқсас кестелерге сұраныстар орындауға да болады. Сұраныстарды географиялық операторлармен толықтырылган SQL, синтаксисі қолданылады. Бұл операторларды егжей-тегжейлі қарастырайық: - Сontains («Содержит») операторы - А объектісі В рбъектісін
- Сontains entire («Полностью содержит») операторы - В объектісінің шекарасы А объектісі шекарасының ішінде орналақанда, А объектісі В объектісін толықтай құрайды; Within («Внутри) операторы - егер центроид В объектісініц шекарасында орналасса, А объектісі В объектісінің ішінде жатады; Еntirely within («Полностью внутри») операторы - егер А объектісінің шекарасы В объектісінің шекарасының ішінде датса, А объектісі В объектісінің ішінде толықтай орналасады; - Іntersects ( «Пересекает») операторы - А объектісі В объсктісімеи қиылысады, яғни олар бір жалпы нүктеге ие болады. МарInfo сұраныстар тілі жиынтық операторлар Count (мөлшер), Sum (қосынды), Міn (ең кіші мән), Мах (ең үлкен мән), Avg (орташа) жәңе. WtAvg-ты (орташа өлшенген мән) қолдануға мүмкіндік береді. 2.8 Графиктерді салу
Он жазбаға дейін құраған, 2-3 кестеден таңдама жасау. Алынган тандамалардан графиктің барлық түрін сызып және барлық Тақырыптарды дұрыс баптау. Өз үлгіңді сақтау керек. Теориялық мәліметтер Графикті салып болғаннан кейін кестеден объектінің эр түрлі сипаттамаларының мәнін көрнекі салыстыруға болады. МарInfo үшөлшемдіден бастап ең қарапайымға дейін түрлі графиктерді құруга мүмкіндік береді. Графиктердің эрбір түрі өзінің баптауымен ерекшеленеді және белгілі бір мақсат пен міндеттерге пайдаланылады. Форматталудың Бұл ерекшелігі мен қосымша мүмкіндіктері графиктің сырт пішіні мен мазмұнына толық бақылау жасайды. Графиктерді салу үшін қажетті командалар: «Окно - Новый график» командасын орындау. Графиктер мастерінің бірінші қадамы ашылады. График түрі мен үлгіні тандау. «Далее» батырмасын басу керек. Графиктер мастерінің екінші қадамы ашылады. Графикті салуды қажет ететін кестенің атын таңцау, «ОК» батырмасын басу қажет. Көрсетілген кестедегі мәліметтер бағаналық график түрінде көрсетіледі. Бұдан басқа, басты менюда График менюы пайда болады. Бұл менюдың командалары арқылы график түрін баптау, атап айтканда оның түрі, көрсету стилі, шрифт және тақырыптарын өзгертуге болады. Және График менюындағы X және У осьтерінің түрін реттеуге болады. График терезесі енді Query 1 деп аталады. Бұл сұраныстар тізбектеліп Query 1, Query 2 және тагы сол сияқты) немірленеді. МарInfo Графиктердің 10 нұсқасын ұсынады. Графиктің эрбір түрі ең аз дегенде графикті салуга қолданылатын бір үлгіден түрады. Деректер қатары - графикті салуға негі3Dелген деректердің тізбегі. График объектісі - таңдап алуға болатын графиктегі элемент. График қатарлары - біртұтас керкемделумен бірлескен графиктегі объектілердің тізбекшесі. Графиктердің ЗD бөлімі әр түрлі үшөлшемді графиктерді кұруға мүмкіндік береді. Үшөлшемді графиктердің көптеген үлгілері бағаналық графиктерге негі3Dелген. Үлгілер төменде жазылған - олардан ең лайықты нухқаны таңцап алуға болады. Негізгі графикті қүрғаннан кейін график кескінінің өте мұқият баптауға келтірілуі үшін көптеген мүмкіндіктер болады, мысалы, ЗD графикіндегі көз бұрышының өзгеруі, оның айналуы және басқалар. 3D бағаналар - Бұл көлемдік бағаналы график. ЗD қалқымалы кубтар - Әрбір өлшенген шама (мысалы, тұрғындар) куб ретінде бейнеленеді. Тәуелді шама графиктегі кубтың орнын анықтайды. Ең үлкен мәнге ие кубтар калқымалы болып бейнеленеді. ЗD қалқымалы сфералар - бұл график қалқымалы куіларіа ұқсас, бірақ кубтардың орнына сфералар қолданылады. 3D сызықтар - Әрбір жеке категория (мысалы, елдер немесе қалалар) үшін өлшенген барлық мәндер шамасына байланысты үшелшемді кеңістікте пішіні өзгеретін сызықтармен қосылады. 3D пирамидалар - Әрбір өлшенген мән үшөлшемді пирамида түрінде келтіріледі. Бұл график бағаналық графикке ұқсас, яғни мәні үлкен болған сайын, пирамида биіктей береді. ЗD Деңгелек бағандар - бұл график ЗD бағаналарга ұқсас, бірақ айырмашылыгы оның мәндері цилиндрлер түрінде келтірілген. Аудандық графиктер деректер қатарын аудандар түрінде бейнелеуге мүмкіндік береді, яғни X осінен қатар сызығьша дейінгі аудан көк түспен боялады немесе пприхпен толтырылады. Таңдауға болатын үлгілер: Кластер - кластер ретіндегі график аймақтарын деректердің қатарлары арасындагы абсалюттік ара қатынасты көрсету үшін аудандық фигураларды жауып керсетеді. Пайы3Dық - пайы3Dар түріндегі график аймагы - бұл деңгелек диафамманың нұсқасы. Әрбір топ үшін эр серияға арналган жиынтық мәнінде үлесі қосылган оның пайызы есептеледі. Осьтің мәндерін 0-ден 100-ке дейін қабылдайды. Табандық - аудандық пішіндер бірі бірінің үстіне екіншісі орналасады.Ось барлық топтарға арналған жалпы қосынды мәндерге сәйкес келеді. Бағаналық графиктер: Кластер - Кластер түріндегі бағаналық графиктер - бұл келесі бірінен соң бірі болып орналасқан бағаналар тобы. Бұл екі елшемді бағаналық графиктер үшін стандарт болып табылады. Пайы3Dық - пайы3Dар түріндегі бағаналық график. Жалпы қосындыдагы кез-келген категорияның үлесін бейнелейді. Әрбір топ үшін әр серияга арналған жиынтық мәніндегі үлесі қосылған оның пайызы есептеледі.Осьтің мәндерін 0-ден 100-ке дейін қабылдайды. Табандық - Бағаналар топтар бойынша және де эрбір топтағы бір фигура екінші фигураның үстіне орналасады. Осылайша топта қатардагы барлық деректер орналасады.Ось барлық топтарга арналған мәндердің жалпы қосындысына сәйкес келеді. Кепіршік графиктер: Кепіршік графиктер деректерді X және У осьтері бойынша кескіндеп және үшінші құрауыш Z-ті графиктегі фигура шамасына сай бейнелеуге мүмкіндік береді. Көпіршік графиктерде нұсқалған ретте эрбір жазбаға Х,У және Z мәндері салынады. Басқа сезбен айтқанда, бұл Z параметріне тәуелді болатын, X және У осьтері бойынша құрылған екі өлшемді график. Бағандар: Кластер- Бағандардың әрбір тобы бір категория үшін біріге топталады. Пайы3Dық Пайыз түріндегі бағандардың графигі цеңгелек диафаммага ұқсас болып келеді. Әрбір топ үшін әр серияға арналған жиынтық мәндеріне үлес қосылған оның пайызы есептеледі.Осьтің мәндерін 0- ден 100 % -ке дейін қабылдаймыз. Табандық - Табандық бағандардың графигі табан бойынша орналасқан бағандар тобын керсетеді. Әрбір табан топтағы барлық серияларды біріктіреді, олардың қосындысы топтағы жиынтық мәнге тең болады. Осы барлық топтарга арналған мәндердің жалпы қосындысына тең. Гистограммалар: Гистограммалар ауқымдар бойынша мәндердің таратылуын көрсетеді. Графиктің Бұл түрі мәндерге негі3Dелген ауқымдардағы мәндерді топтастырады. Әрбір ауқымдағы деректер санын өлшейді. Нәтиже бағаналар түрінде кескінделеді. Үлгілердің 2 нұсқасы болады: Көлденең - бағаналардың көлденең бағдары Тік- бағаналардың тік бағдары. Сызықты графиктер: Кластер- кластер түріндегі сызықты графиктерде сызықтар деректер сериясының арасындағы абсолюттік арақатынасты көрсете бірінің үстіне бірі кескінделеді. Пайы3Dық- эрбір топтар үшін әр серияға арналған жиынтық мәндеріне үлес қосылған оның пайызы есептеледі.Осьтің мәндері 0-ден 100%-ке дейін қабылданады. Табандық - сызықтық графиктерде сызықтар бірінің үстіне бірі табан ретінде орналасады.Ось барлық топтар үшін мәндерінің жалпы қосындысына сәйкес. Дөңгелек диаграммалар: Деңгелек- дөңгелек диаграмма жекелеген мәндердің пайы3Dық үлесін көрсетеді. Сақиналы- сақиналы дөңгелек диаграмма дөңгелекке үқсас болып келеді, бірақ онда деректердің бірнеше қатарын бейнелеуге болады. Барлық сегменттердің жиынтық мәні сақинаның ортасында орын алады. Нүктелік- Бұл біз әдеттенген Х-У графигі. Нұсқалған реттегі эрбір жазба үшін екі X және У мәні талап етіледі. Беттік графиктер: Бет - Бұл графикте барлық нүктелер ү3Dіксіз бет пен толқын түрінде кескінделеді. Шеттік бет - беттегі тік шеттері көрсетілген беттің эдеттегі графиктік нүсқасы. Соттық бет- Ара соты түріндегі беттің әдеттегі графигінің нұсқасы. Каталог: ebook -> umkd umkd -> Мамандығына арналған Сұлтанмахмұттану ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені umkd -> Қазақстан Республикасының umkd -> Қазақстан Республикасының umkd -> Студенттерге арналған оқу әдістемелік кешені umkd -> ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған «Ұлы отан соғысы және соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ әдебиетінің тарихы (1941-1960)» пәнінен ОҚытушыға арналған пән бағдарламасы umkd -> «Балалар әдебиеті» пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар 2013 жылғы №3 басылым 5 в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» umkd -> ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешенінің umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті umkd -> «Филология: қазақ тілі» мамандығына арналған жүктеу/скачать 1,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|