Басқа автоматтандырылған жүйелер арасында ГАЖ орны

4. Басқа автоматтандырылған жүйелер арасында ГАЖ орны.

5. АСНИ функциясының негізгі принциптер.

7. Автоматтандырылған анықтама-ақпараттық жүйесі (АААЖ)

8. ГАЖ эксперттік жүйелерін қолдану. ЭЖ сипаттамасы.

9. ГАЖ мәліметтер моделін құру жалпы принциптер.

10. Мәліметтер моделдер туралы жалпы түсініктер.

11. Тапсырмаларды жіктеу.

12. Мәліметтер моделдерді қарастыру аспекттер.

13. ГАЖ құрылымы және құрастырушы бөліктер.

14. ГАЖ мақсаты мен міндеті.

16. ГАЖ құру схемалар.

17. ГАЖ қолданылатын базалық мәліметтер моделдер.

18. Мәліметтерді еңгізу, қайта өңдеу және сақтау.

19. Инфологиялық және иерархиялық моделдер.

21. «Мәні-байланыс» модель. Тораптық моделдер.

22. Жер бетіндегі нүкте орнын анықтау.

23. Координаттық мәліметтер.

24. Топографиялық карталардың номенклатурасы және разграфкасы.

25. Атрибутивтық көрсету.

26. Координаттық және атрибуттық мәліметтердің дәлдігі.

27. Векторлық және растрлық моделдер.

28. Оверлейлік құрылым.

29. Үшөлшемдік моделдер.

30. Кеңістік мәліметтер моделдер.

31. Координаттық моделдердің негізгі түрлер.

33. Координаттық моделдер арасындағы арақатынасы.

34. Моделдеудің негізгі түрлер.

35. ГАЖ моделдеу әдістемелік негіздер.

36. ГАЖ моделдеудің ерекшелігі.

37. Жергілікті жерді сандық моделдеу.

38. Проекция және проекциялық қайта келтіру.

39. Геометриялық талдау.

40. Буферлік зоналарды құру.

41. Тораптарды талдау.

42. Бағдарламалық қамтамасыз ету жалпы жіктеу.

43. Геоақпараттық бағдарламалық қамтамасыз ету.

44. ГАЖ қосымшаларды өңдеуге арналған тілдер және кітапханалар.

45. Жерді дистанциондық зондтау мәліметтерді өңдеуге арналған бағдарламалық қамтамасыз ету.

46. Толықфункциональды ГАЖ.

48. Карталарды шығаруға арналған ГАЖ және оны мен интернетте жұмыс істеу.

49. ГАЖ қолдану.

50. Электрондық карталар.

51. Қалалық шаруашылыққа арналған ГАЖ.

52. Спутникалық позициялаудың көмегі мен кеңістік мәліметтерін жинау.

53. MapInfo туралы жалпы мәліметтер.

54. MapInfo кешеңнің негізгі функциялар.

55. MapInfo кешеңнің құрамы

56. MAPINFO жалпы сипаттамасы.

57. MAPINFO мақсаты.

58. MAPINFO басқа қолдаңьалы бағдарламалармен байланысы.

59. MAPINFO ақпараттық негізі.

60. MAPINFO рельефтің сандыық моделін құру.

61. MAPINFO көлемді есептеу.
6.3 Тесттер

$$$ 1. ГАЖ арналған:

А) мұрағаттарды автоматтандыру және кеңістік уақыттық мәліметтерді ақпараттық іздеуге;

B) кеңістік уақыттық мәліметтерді кешендік өңдеу;

С) кеңістік уақыттық мәліметтерді талдау және түзету;

D) кеңістік уақыттық мәліметтері негізінде оптимальді шешімдерді алу;

Е) кеңістік уақыттық мәліметтерді автоматтандырылған редакциялау.

$$$ 2. ГАЖ мәліметтерді интеграциялау негізі болып қызмет етеді:

А) анықтама ақпараттық жүйесі;

B) АБЖ технологиясы;

С) АААЖ мәліметтер;

D) картографиялық ақпараттар;

Е) географиялық ақпараттар.

$$$ 3. ГАЖ басқару жүйесі ретінде не үшін араналған?

А) ресурсты оптимальды басқару бойынша шешім қабылдауды қамтамасыз ету;

B) моделдеу үдірістер мен әдістері санын мақсимальды қолдану;

С) құжаттық қамтамасыз етуін автоматтандыруды басқару;

D) картографиялық ақпараттарды іскерлік графика деңгейінде басқару;

Е) кеңістік ақпараттарды автоматтандырылған өңдеу әдістерін басқару.

$$$ 4. ГАЖ автоматтандырылған ақпараттық жүйесі ретінде:

А) ақпаратты оптимальды басқару бойынша шешім қабылдауды қамтамасыз етеді;

B) басқа ақпараттық жүйесінің технологиясын біріктіреді;

С) автоматтандырылған басқаруды құжаттық қамтамасыз етуді қамтамасыз етеді;

D) автоматтандырылған жобалау әдістер және арнай есептерді шешуді біріктіреді;

Е) кеңістік ақпараттарды автоматтандырылған өңдеу әдістерін өзіне еңгізеді.

$$$ 5. ГАЖ геожүйесі ретінде өзіне еңгізеді:

А) САПР, АСНИ, ЗИС, АСИС;

B) СКИ, АФС, САПР, ЗИС;

С) СКИ, АСК, АФС, ЗИС, АКС;

D) АСИС, АКС, АФС, ЗИС;

Е) СКИ, АСНИ, АКС, АФС.

$$$ 6. ГАЖ ақпаратты ұсыну жүйесі ретінде болып табылады:

А) САПР технологияны толықтыруымен;

B) САПР мен АСИС қосуымен;

С) құжаттартарды қамтамасыз ететін автоматтандырылған жүйені дамытуы мен;

D) өңдеу нәтижелерін графикалық көрсету автоматтандырылған әдістерді дамытуы мен;

Е) географиялық мәліметтер базасын толықтыруы мен.

$$$ 7. ГАЖ интегрирленген жүйесі ретінде:

А) кеңістік ақпараттарды автоматтандырылған өңдеу әдістерін өзіне еңгізеді;

B) ақпараттарды оптимальды басқару бойынша шешім қабылдауды қамтамасыз етеді;

С) құжаттық қамтамасыз етуді автоматтандыру басқармасын қамтамасыз етеді;

D) автоматтандырылған жобалау әдістер мен арнай есептерді шешуді біріктіреді;

Е) әдістер мен технологияны бір кешенге біріктіреді.

$$$ 8. ГАЖ қолдаңбалы жүйесі ретінде:

А) цифралық карталарды жобалау үшін ғана қолданылады;

B) растрлық көріністерді моделдеу және талдау үшін қолданылады;

С) САПР-ға қолданылады;

D) қолданылу бойынша оған теңі жоқ (навигация, геология, экономика және т.с.с.);

Е) цифралық кескіндемелерді жобалау және моделдеуге ғана қолданылады.

$$$ 9. ГАЖ жаппай қолданылатын жүйесі ретінде:

А) картографиялық ақпараттарды іскерлік графика деңгейінде қолдануға мүмкіншілік береді;

B) көптеген модулдерді қосуға және негізгі өнімге қосымша еңгізуге мүмкіншілік береді;

С) САПР қолданылады;

D) ) қолданылу бойынша оған теңі жоқ (навигация, геология, экономика және т.с.с.);

Е) желілік ережесінде жұмыс істеуге мүмкіншілік береді.

$$$ 10. ГАЖ негізінде шешім қабылдау кезде:

А) географиялық мәліметтер жиі қолданбайды, бірақ карталар құрылады;

B) карталар жиі құрылмайды, бірақ географиялық мәліметтер жиі қолданылады;

С) картографиялық мәліметтер жиі қолданбайды, бірақ карталар құрылады;

D) карталар жиі құрылмайды, бірақ картографиялық мәліметтер жиі қолданылады;

Е) қандай жағдай да цифралық карталар құрылады.

$$$ 11. Нақты есептерді шешу немесе зерттеу үшін мәліметтерді жинау және оларға іс-әрекет жасау әдістері анықталатын:

A) даталогиялық модель;

B) физикалық модель;

C) пәндік аймақ;

D) абстракциясы;

E) классификациясы.

$$$ 12. ГАЖ даталогиялық моделдерді құру этаптары:

A) даталогиялық жобалау;

B) физикалық жобалау;

C) абстракциясы;

D) ГАЖ физикалық модель;

E) пәндік аймақ.

$$$ 13. Ақпараттарды бір алқам мен өңдеуге сәйкес келетін ақпараттық бірлігі:

A) мәліметтерді жазу;

B) физикалық жазу;

C) қисынды (логикалық) жазу;

D) мәліметтер атрибуты;

E) мәні.

$$$ 14. Жіктеу есептердің неше түрі бар?

A) 1;

B) 2;

D) 4;

$$$ 15. Қайта өңдеу процедураның жіктеу мен талдауды орындайтын есептер:

A) айыру есептер (3-ші түрдегі есептер);

B) құрылым-аналитикалық (5-ші түрдегі есептер);

C) рәсімдік (процедуралық) (4-ші түрдегі есептер);

D) топтық ;

E) тәжірибелі.

$$$ 16. Мәліметтер моделдерін қарастыру аспектілер (қатені жойыңыз):

A) симеотикасы;

B) процедурасы;

C) типтеу;

D) агрегациясы

E) дұрыс жауабы жоқ.

$$$ 17. Уақытқа салыстырғанда инварианттық болатын моделдері:

A) динамикалық;

B) типтеңген;

C) қатты типтеңген;

D) статикалық;

E) нашар типтеңген.

$$$ 18. Уақыттағы моделдер және үдірістердің өзгерісті көрсету үшін қызмет ететін, уақыттағы құрылым мен шамашарттарға өзгеріс еңгізуге рұқсат беретін моделдер:

A) динамикалық;

B) типтеңген;

C) қатты типтеңген;

D) статикалық;

E) нашар типтеңген.

$$$ 19. Мәліметтер моделдерін қарастыру аспект кезінде оның құрылымын қандай моделдердің бөлек бөлшектері құрастырады?

A) агрегация (өзі ара байланыс)

B) типтеу;

C) симеотика;

D) топтастыру;

E) мамандандыру.

$$$ 20. Агрегация (өзі ара байланыс) кезінде қандай ұсыныс моделдер түрлер бөлінеді?

A) физикалық;

B) логикалық;

C) кестелік және графикалық;

D) инфологиялық;

E) даталогиялық және физикалық.

$$$ 21. ГАЖ мәліметтердің кіру және шығу жиынтығы қандай үш топтағы тәуелсіз технологиялық жиынтық түрінде көрсетілуі мүмкін:

А) жинау, моделдеу және сақтау, усыну;

B) сығу, конверсиялау және анықтау;

С) өзгерту, қысу, бақылау;

D) құрылым, декомпо­зициялау, унификациялау;

E) унификациялау, өзгерту, бақылау;

$$$ 22. УСО дегеніміз не?

A) моделдеудің жүйелік деңгей, ақпараттарды сақтау және жаңарту;

B) ақпараттарды жинау және бастапқы өңдеу жүйелік деңгей;

C) мәліметтерді ұсыну жүйелік деңгей:

D) мәліметтерді жаңарту жүйелік деңгей;

Е) дұрыс жауабы жоқ.

$$$ 23. Ақпараттарды моделдеу, сақтау және жаңарту жүйелік деңгейі:

A) УП;

B) УСО;

D) УМХ;

$$$ 24. ГАЖ ақпараттарды еңгізу қалай іске асырылады?

A) электрондық регистратордан және Sokkia, Nikon, Geodimeter, Leica, Topson, Zeiss, УОМЗ форматтағы электрондық тахеометрлерден;

B) әртүрлі форматтағы мәтіндік файлдардан;

C) қолымен;

D) барлық жазылғандардан;

E) дұрыс жауабы жоқ.

$$$ 25. ГАЖ кіру мәліметтердің негізгі қайсысы болып келеді?

A) бастапқы координаталар мен пункттің биіктігі;

B) дирекциондық бұрышы;

C) дала өлшемдер нәтижесі, жазықтық және тік бұрыштар, арттыруы;

D) түсірілетін топографиялық обьекті туралы ақпараттар;

E) барлық жазылғандардан.

$$$ 26. ГАЖ үшін мәліметтер көзі не болып табылады? Дұрыс еместі шығарыңыз.

A) электрондық аспаптардан тікелей алыңған мәліметтер;

B) келтіретін үлгілер бойынша импортталатын координаттар немесе өлшемдері бар мәтіндік файлдар;

C) мәліметтер кестелік редактордың клавиатура мен еңгізілетін дала журналдар мен ведомосттар;

D) мәліметтер кестелік редактордың клавиатура мен еңгізілетін каталоктар;

E) қолдан жасалған абристар, сызулар-схемалар.

$$$ 27. Әдеттегі «қолмен» жасалатын әдістер мен салыстырғанда ГАЖ ақпараттарды өңдеу және сақтаудың қандай артықшылығы бар?

A) ақпараттарды өңдеу уақытын елеуілі қысқартады;

B) ГАЖ бағдарламалық қамтамасыз етуімен байланысты жұмысты автоматтандыру;

C) өңдеу, моделдеу және ұсыну үдірістерді интеракттау;

D) басқа форматтарды конвенсиялау, ақпараттарды сақтау ыңғайлығы;

E) барлық жазылғандардан.

$$$ 28. Құжаттарды бір форматтан басқа форматқа ауыстыру бағдарламаны қалай атайды?

A) корректорлар;

B) графикалық редакторлар;

C) конверторлар;

D) эксперттік жүйелер;

E) ауыстырушылар.

$$$ 29. Көптеген мәліметтерді соңғы көлемге мәлімдеуге қолданатын, талдау мен басқаруға оңай келетін тәсілдер:

A) апробация және тіркеу;

B) генерализация және абстракция;

C) коррекция және өлшеу;

D) визуализация;

E) бақылау.

$$$ 30. ГАЖ қолданылатын объектінің дәл көрінісін беретін мәліметтер моделдер:

A) реляциондық;

B) квадратомикалық ағаш;

C) инфологиялық;

D) "мәні-байланыс"моделі;

E) тораптық моделі.

$$$ 31. 1969-1970 жылдар Коддпен математикалық қатынас теория негізінде, олардың ішіндегі ең маңызды кесте, қатынас, жол, бағана, бастапқы кілт, ішкі кілт, домен (domain) жүйе түсінігіне тірелген қандай мәліметтер модель өңделген?

A) тораптық модель;

B) "мәні-байланыс"моделі;

C) квадратомиялық ағаш;

D) реляциондық;

E) инфологиялық.

$$$ 32. ГАЖ объектілер моделдерді қандай ең қарапайым бөліктер құрайды?

А) қасиеттер моделдер;

В) ақпараттар моделдер;

С) мәліметтер моделдер;

D) функциональдық моделдер;

Е) қолданылу моделдер.

$$$ 33. Жалпы терім және құрылым бойынша біріктірілген моделдер немесе объектілердің жиынтығы не?

А) белгі;

В) түрі;

D) модель;

Е) әліпбе.

$$$ 34. Көптеген белгілердің бір түрдегі ара қатынас процедурасы:

А) топтастыру;

В) экземпляция;

С) агрегация;

D) интенсионал;

Е) экстенсионал.

$$$ 35. ГАЖ қабылдаңған Кендалла топтастыруы бойынша есептер неше түрге бөлінеді?

А) 4;

В) 5;

D) 6;

$$$ 36. ГАЖ қандай 2 түрдегі моделдерді айырады?

А) электрондық және статикалық;

В) электрондық және динамикалық;

C) шектік және электрондық;

D) статикалық және динамикалық;

E) шектік және статикалық.

$$$ 37. Тура және жанама аналогы моделдерге бөлінетін моделдер:

А) аналогтік;

В) дискреттік;

С) тура;

D) жанама;

Е) дұрыс жауабы жоқ.

$$$ 38. ГАЖ қолданылатын мәліметтер моделдер:

A) базолық;

B) мифологиялық;

C) дискреттік;

D) аналогтік;

E) барлық жоғарыда аталғандар.

$$$ 39. Реляциондық мәліметтер моделді кім өңдеген?

А) Фишер;

B) Кодд;

D) Уайт;

$$$ 40. «Мәні-байланыс» моделді кім өңдеген?

А) Чен;

В) Красовский;

D) Кодд;

$$$ 41. ГАЖ мәліметтерді ұйымдастыру ерекшелігіне не қатынасты болады?

А) оларға сақталатын көп көлемдегі ақпараттары бар болу;

В) ұйымдастыру ерекшелігі;

С) құрылымдық мәліметтер моделдер;

D) графикалық мәліметтердің әртүрлілігі;

Е) барлық жоғарыда аталғандар.

$$$ 42. ГАЖ қандай топтағы жүйеге кіреді?

А) моделденген;

В) интегрирленген;

С) жобаланатын;

D) дифференцирленген;

Е) жан-жақты.

$$$ 43. Жүйеліктердің түрлер:

А) таратылған және толық емес;

В) толық және толық емес;

С) локальді және толық;

D) локальді және таратылған;

Е) дұрыс жауабы жоқ.

$$$ 44. Автоматтандырылған жүйесінің схемасы өзіне еңгізеді:

А) 5 этаптарды;

В) 7 этаптарды;

С) 6 этаптарды;

D) 8 этаптарды;

Е) 9 этаптарды.

$$$ 45. ESRI ArcGIS өнімдердің қандай өнімі базалық болып келеді?

А) ArcGIS, ArcView;

В) ArcIMS;

С) ArcSDE;

D) ArcGIS 3D Analist;

Е) барлық жоғарыда аталғандар.

$$$ 46. ESRI ArcGIS қандай базалық өнімі кеңістік мәліметтерді сақтауға мүмкіншілігі береді?

А) ArcInfo;

В) ArcView;

C) ArcIMS;

D) ArcSDE;

E) ArcGIS Publisher.

$$$ 47. Мәліметтердің қандай форматы MapInfo қолдануға мүмкіншілік береді?

А) PSD, BMP, PCX;

В) DXF, DWG;

С) JPEG, GIF, TIFF;

D) GRA, GRD;

Е) барлық жоғарыда аталғандар.

$$$ 48. MapInfo орнатылған сұраныс тілі:

A) Oracle;

B) HTML;

D) Lotus;

E) ODBC.

$$$ 49. MapInfo мәліметтерді ұсыну неше тәсілдері бар?

А) 6;

B) 3;

D) 4;

$$$ 50. Дүниежүзінде ЦММ-ді алғашқы кім құрды?

А) Джефферсон;

В) Красовский;

С) Миллер;

D) Гаусс;

Е) Крюгер.

$$$ 51. Форматтарды бір жүйесінен басқаға ауыстыратын үдірісі:

А) конвертирлеу;

В) топтастыру;

С) мамандандыру;

D) моделдеу;

Е) өңдеу.

$$$ 52. ГАЖ даталогиялық моделдерді құру этаптар:

A) даталогиялық жобалау;

B) физикалық жобалау;

C) абстракция;

D) ГАЖ физикалық модель;

E) пәндік аймағы.

$$$ 53. Ақпараттарды өңдеу бір қадамына сәйкес келетін ақпараттық бірлігі:

A) мәліметтерді жазба;

B) физикалық жазба;

C) логикалық жазба;

D) мәліметтер атрибут;

E) мәні.

$$$ 54. Топтастырылған есептердің неше түрі бар?

A) 1;

B) 2;

D) 4;

$$$ 55. Қайта келтіру процедураны топтастыру және талдауы орындалатын есептері:

A) бөлу есепте (3 түрдегі есептер);

B) құрылымдық аналитикалық (5 түрдегі есептер);

C) процедуралық (4 түрдегі есептер)

D) топтық;

E) тәжірибелік.

$$$ 56.Мәліметтер моделін қарастыру аспектілер (дұрыс еместі алып тастаңыз):

A) симеотика;

B) процедура;

C) типтеу;

D) агрегация;

E) дұрыс жауабы жоқ.

$$$ 57. Уақытқа қатысты инварианттық моделдер:

A) динамикалық;

B) типтелген;

C) қатты типтелген;

D) статикалық;

E) нашар типтелген.

$$$ 58. Уақыттағы моделдер және үдірістерді өзгерту үшін қызмет ететін уақыттағы құрылым және шамашарттарды өзгертуге рұқсат ететін моделдер:

A) динамикалық;

B) типтелген;

C) қатты типтелген;

D) статикалық;

E) нашар типтелген.
4 ӘДЕБИЕТ

4.1. Негізгі әдебиеттер тізімі

1 Кошкарев А.В., Тикунов В.С. Геоинформатика. - М.:
Картгеоцентр. - Геои3Dат, 1993. - 213 с.

2. 
   Трубина Л.К. Геоинформационные системы. Конспект лекций. -Новосибирск: ЦИТ СГТА, 2007.
   
3. 
   Геоинформатика. Толковый словарь основных терминов / Ю.Б. Баранов, А.М. Берлянт, Е.Г. Капралов и др. - М.: ГИС Ассоциация, 1999. -204 с.
   
4. 
   ГОСТ РФ 50828-95. Геоинформационное картографирование. Пространственные данные, цифровые и электронные карты. Общие требования.
   

6 Федоров А.И., Панпшн Е.И., Голдырев Л.Т. Геоинформационные

7. 
   Документация для программы МарInfo Professional 6.0.
   
8. 
   Цветков В.Я. Основы работы с МарInfo. 4.1. Начальный этап работы: Метод. указания / В.Я. Цветков. - М., 1998 - 56с.
   
9. 
   Ерунова М.Г. Географические и земельно-информационные системы. 4.2. Картографирование средствами инструментальной ГИС МарInfo.: Метод. указания / М.Г. Ерунова, А.А. Гостева; Краснояр. гос. аграр. ун-т. - Красноярск, 2004. - 84с.
   
10. 
    Маликов Б.Н., Пошивайло Я.Г. Составление и подготовка к и3Dанию карт и атласов с использованием компьютерных
    
11. 
    Д.М.Василь-ков. Подготовка растровых изображений в программе TRANSFORM для их дальнейшего использования в качестве подложек в комплексе CREDO и геоинформационных системах. Минск: НПО «КРЕДО‑ДИАЛОГ», 2001.- технологий: Монография. - Новосибирск: СГГА, 2002. - 89с.
    
12. 
    Цветков В.Я. Геоинформационные системы и технологии.–М.:СИНТЕГ.Интерфейс ПРЕСС, 1996. – 226 с.
    
13. 
    Королев Ю.К. Общая геоақпарат. Часть 1.Теоретическая геоақпарат. – М.: СП ООО Дага +, 1998. - 118 с.
    
14. 
    Тикунов В.С., Капралов Е.Г., Заварзин А.В. и др. Сборник задач и упражнений по геоинформатике - М.: Издательский центр « Академия», 2005.-560 с.
    
15. 
    Капралов Е.Г., Кошкарев А.В., Тикунов В.С. Геоинформатка- М.: Издательский центр «Академия», 2005.- 480 с.
    

2. 
   Қосымша әдебиеттер тізімі
   

1. 
   Журнал «ГИС-обозрение».
   
2. 
   ГИС-ассоциация: Информационный бюллетень.
   
3. 
   Журнал «Геодезия и картография».
   
4. 
   Еазу Тгасе. Руководство пользователя. - М.: Еазу Тгасе Огоре, 1998.-250 с.
   
5. 
   МарInfo РгоГекзіопаІ. Руководство пользователя. Русск. Версия. Москва ООО «ЭСТИ-МАР». 2000г.
   
6. 
   Введение в АгсУіе\ү ОІ8. - Рязань: РИНФО, 1999.
   
7. 
   Нормативно-правовая база, программно-аппаратурное обеспечение, пространственные данные и услуги на рынке геоинформатики в России. Выпуск 4. – М.: ГИС Ассоциация, 1999.-309 с.
   

8. 
   Гайфуллин Б.Н., Антипина Г.С. Современные информационные технологии. Обучение и консалдинг. – М.: СИНТЕГ. Интерфейс- ПРЕСС, 2000. – 176 с.
   
9. 
   Берлянт A.M.Геоинформационное картографирование.-М.,1997,64 с.
   
10. 
    Кошкарев А.В., Тикунов B.C. Геоақпарат.- М., Картгеоцентр-Геодезиздат. 1993, 213с.
    
11. 
    Коновалова Н.В., Капралов Е.Г. Введение в ГИС.- М., 1997, 160 с.
    
12. 
    Лурье И.К. Геоақпарат. Учебные геоинформационные системы. -М., изд.МГУ, 1997, 115с.
    
13. 
    Тикунов B.C. Моделирование в картографии. - М., изд.МГУ, 1996.
    
14. 
    Семенов В.И,, Солцева О..И., Тикунов B.C. Геоақпарат: понятия, этапы развития. - Геодезия и картография, 1991, № 5, с. 35-37.