Тұқымның жатырда дұрыс өспеуінен сақтау

Аналық малдағы өқажеттіліктерді толық ету. Буаз малдың қанын және қан-сарысуын – зат алмасуының дұрыстығын анықтау үшін тексеру.

Ең негізгі аналық буаз малдың азық мөлшеріндегі каротинді қадағалау. Сиырдың азығында 100кг салмағына есептегенде 60-80мг----20-30мг, буаз биелерге 40-50мг, буаз шошқаларға 30-40мг каротин болуы керек. Жақсы уызға сүтке қарағанда 10-100 есе артық болады.

Сүттегі каротин маусым айында көп 1:4- 1:5, қысқа қарай 1:6-1:8 азаяды. Неғұрлым витаминді қоспаны малдарға ертерек берсе, соғұрлым пайдасы зор.

Төлдердің ас қорыту жүйесінің аурулары бола қалған жағдайда олардың ішектерінің кілегей қабығы арқылы сору процесі бұзылатындықтан ратиколдың майлы ерітінділерін ет ішіне жіберген жөн.

Кальциферон ультракүлгін сәулесі әсері арқылыА3 провитамин 7-дегидрохолестединнен түзіледі. Сондықтан да ультракүлгін сәулесін толық пайдаланбаған жағдайда бұл ауру жиі кездеседі. Мал азығында белоктың жетіспеушілігі, не артық болуы, микроэлэменттердің(мыс, иод, марганец) жетіспеушілігінен не артық болуы аурудың қозуына өз сбептерін тигізеді.

Ксантиноксидазаның белсенділігі артып, дифенолоксидаза цитохромоксидаза және сульфоксидазалардікі нашарлайды. Мысалы: мал азығында мыс аз болғанда, немесе онда қорғасын қалыптан тыс болып мысты одан ығыстыратын жағдай туғанда, клеткалардағы тотығу- тотықсыздану реакциясы бұзылып, мыс азайып, өсіп келе жатқан ұрықтың нерв жүйесі мен қан тамырларының жетілмеуіне өз әсерін тигізеді. Олардағы гистохимиялық өзгерістер, әсіресе бастың миы мен жұлынның қоректенуін нашарлатады.

Саралау: Қозылардың бұлшық еттерінің ағарып ауыратын ауруынан ажырата білу керек. Бұл аурумен 1 айдан асқан қозылар және басқа да төлдер ауырады.

Алдын ала диагноз (субклиникалық түрі) қою үшін қаңға биохимиялық зерттеу жүргізіліп Ca, P тексеріледі және құйрық омыртқаларына рентгенофотометрия жүргізіледі. 16-қандағы неорганикалық фосфор сілті қоры, сілтілік фосфор таза белсенділігі, сүт қышқылдығының артуы сияқты басты көрсеткіштерді тексеру маңызы.

Профилактикасы және емі бұл ауруда бөліп қарастырылмайды. М: аурудың алдын алу мақсатында Са үшін-жоңышқа, вика, эспарцет, клевер Р-бидай кебегі.

Рацион балансы үшін-минералды қоспа, сүйек ұны, бор, дикальцийфосфат, трикальцифосфор.

Егер тағыда алиментарлы дистрофия белгісі анықталатын болса,1-2 азықтық өлшем бірлігі үшін 100 г қортылатын протеинге 7-8г кальций 5г фосфор және 40мг каротин болуы керек.

Сондай ақ белок таншылығын жою үшін рационға азықтық ашытқы, мочевина синтетикалық азотты зат.

В качестве восполняющего и средства для профилактики остеодитрофии и других нарушений белково минералного и витаминного обмена рекамендуют хлореллу в виде суелензии,пасты или сухого порошка Биомасса хлореллы содержат легкоуевоямые углеводы,полный набор аминокислот,витамины A,D,B и др.

Супензию хлореллы приготовление в соответствии с инетрукцией используют в виде не позднее 10 дней со дня приготовления вводят в реакцию постопенно,доводя до следующих договорах литров в сутки коровам 10-15,телятам старше года 7-8,телятам до года2-5, овцам2-3, свиньям взрослым 5-7,паросятам до 6мес 0.3-0,2

Корове

Rp:Phosphosani 200,0

S.Внутривенно Вводить по мг гз день в течение двух недель

Корове.Rp Sol.Calcii glucanotis 10%100,0

Storiliseturl

S. Внутривенно На 1 введение Вводишь через день в течение двух недель

Корове Rp: Tetrasani 200,0

D.in flac

S.Внутривенно На введение Вводить гз день в течение двух недель

Гиповитаминоздың жағдай вит.жет түріне жан ң биологиялық физиологиялық және жыл мезгілі ерекшеліктерін ескере отырып жүргізеді.

Гинокобальтоз- Hypocobaltosis ауру көмірсу және белоктың алмасуларының бұзылуымен

Профилактика и лечение

Болезнь можно предупредить в том случае,если выполняется комплекс игротехнических,зоотехнических и ветеринарных мероприятий направленных на создание в ? кормах оптимального содержания кобальта.

Большому молодняку при появление анемии показано параллельно ? кобальта парэнтефально назначать препараты витамины В

Эндемииялық зоб.Организмдегі йод алмасу бұзылуымен қалқанша безінің гиперплазиясының өмірлік маңызы функцияларының бұзылуымен сипатталады.

Профилактика и лечение.Эндемиялық зобқа қалайсыз аймақта стандартты йодталған тұзы қолданады 1-25мг калия йодида, что обеспечивает суточную потребность животных в йод(в среднем 3мкг-кг)

Гипокупроз-Hypocuprosis

Болезнь проявляется нарушением синтеза гемоглабина,анемией,расстройством оксиметельно востановительных процессов и тканевого дыхания поражением костней и нервной ткани.

? преимущественно крс и овцы.

Профилактика и лечениею Рационға сульфата меди премикс немесе азықпен ерітінді ретінді.

Содержание меди в реционе животных должно быть в среднем 8-10мг на 1кг сухого вещества.С лечебной целью в рацион добавляют сульфат меди в сутки:взрослому крс 250-300 мг молодняку 50-150мг овцами козам 10-20 мг свеньям 20-30мг на голову

Паракератоз-Parakeratosis.Зат алмасудың бұзылуы карбоангидроза тыныс алу ферменттін белсенділігінің төмендеуімен жетілуі кешігіп терісі зақымдалады.Терілер аурады.

Профилактика и лечение.Для профилактики заболевания вводят в рацион сульфат цинка из расчета в среднем 100мг на 1кг сухого корма.Устроняют избыточное поступление с рационом кальция.Больным поросятам и ? назначают ежедневно с кормом цинка сульфат или цинка карбокат в дозах 0,2-0,8г в сутки а течение месяца.

Пероз-Perosis.Негізінен құстар ауруы.Минерал алмасудың бұзылуы басымырақ,жілік сүйектерінің өсуі тежеледі.Расслаблением связаного аппарата.Шошқа,крса аурады.

Профилактика и лечение.Добавление в рацион сернокислого или хлористого марганца с жидким кормом из расчета:свиньям в среднем 40мг крс 20мг на 1кг сухого вещества в сутки.Рацион должен быть сбалансирован по кальцию,фосфору,холику.

Профилактика.Обеспечение рационом,сбаланмированным по протеину фосфору,кальцию,витаминам питьевую воду обогащают фтором до оптимальной концентрации (1мг-л) путем добавления фтористого или кремнефтористого натра.

Эндомический флюроз.При избытке фтора в организме происходит тормошение углеводного и жирового обмена,угнечение фермента костной фосфатозы,что проявляется нарушением оссификации костей и зубов.

Профилактика.Деофторирование питьевой воды сульфатом или хлоридом аммония гидрокисью магния или добавление их корма.

Корный энтерит.При избытка бора в организме происходит угнетение инфузорий в рубце,понижение активности протеолитических ферментов желудочно кишечного тракта,накопление в кишечнике продутов распада и гниения,что проявляется энтеритами.Қойлар аурады.

Профилактика и лечение.Окультурование ?пастбищ,посевы злаковых,не обладающих свойством концентрировать бор.Овцам задают с кормом меди сульфат в дозах 5-10мг в сутки медь антогонист бора.

При тяжелых формах болезни(энтерит,бронхоневмония)проводят соотвественно этиатропную,патогенетическую и симтоматическую терапию.
Бақылау сұрақтары:

1. 
   Остеодиетрофия-Osteodystrophia
   
2. 
   Зат алмасуы бұзылуының алдын алу шаралары. Төлдерді аурулардан сақтандыру шаралары.
   
3. 
   Төлдерде кортиколдың (А витаминінің) жетіспеушілігінің алдын алу.
   
4. 
   Аскорбин қышқылы(С витаминінің) жетіспеушілігін алдын алу.
   
5. 
   Зат алмасу бұзылыуының алдын алу шаралары
   

1. Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы. оқу құрал – Алматы, 2007. / М.А. Молдағулов, А.Н. Ермаханов, Ө.К. Есқожаев, А.З. Дюсембаева т.б.

2. Малдәрігерлік тәжірибеде ауруларды анықтау және емдеу техникалары / Қожанов, К.Н. – 2013

3. Төл ауруларын емдеу және олардан сақтандыру шаралары / Қожанов, К.Н. – 2005

4. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде / Қожанов, К.Н. – 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. // А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

2. Лабораторные исследования в ветеринарии/Под редакцией В.Я. Антонова и П.Н. Блинов.- М.: Колос, 1979

3. Сандық тасымалдағыш құрылғыдағы оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттер

4. Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары / Қожанов, К. – 2005. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_212

5. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде. // Қожанов, К.– 2006. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_92

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған мамндығының «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен»

ІІІ пәнінен №15 Дәріс
Модуль 4 Құс аурулары
Тақырыбы: Құс ауруының дамуы. Құстардың тыныс алу, тыныс алу жүйесінің аурулары. зат алмасу процесінің бұзылуы
Жоспары:

1. 
   Құстардың зат алмасуын анықтау және құс организміндегі витаминдердің маңыздылығы.
   
2. 
   Ретинол жеткіліксіздігі
   
3. 
   Кальциферольдың жеткіліксіздігі
   

Авитаминоз D (рахит) Д тобы витаминдерін емдеуге де алдын алуға да қолданады. Эргокальциферол (D2) және холекальциферол (D3) бірдей қасиеттерімен ерекшеленеді бірақ, D3 витамині құстар үшін 30-40 пайдалы болып есептеледі. Витамин негізінен сүйек тінінің жетілуіне және скорлупаның жақсы түзілуіне, қан ұюына және Р Са алмасуын реттеуге қажетті болып табылады. Бұл витаминдер ашытқыда, балық майында жеткілікті. Витамин жеткіліксіздігінен бөденелерде мешел, анемия, жетілуі кеш, сүйек деформациясы, минеральды заттар мен протеин балансының бұзылуына әкеп соқтырады. Балапандардың (жас құс) тұмсығы және тырнақ саусақтары жұмсаруы, кеуде аяқ сүйектерінің қисайып, буындары ісіп, аз қозғалуы және көбіне жата береді. Ересек құстардың жұмыртқалауы төмендеп, жұмыртқа скорлупасы азғынданып кейде онсыз түізілуі байқалады. Жұмыртқа арқылы экспрес-балауда түсінің қанықтығы жоғалады.

1 кг азықта витамин D3 3000 ИЕ, кем болмауы және витамина D2 —30 есе көп болуы қажет.

Авитаминоз Е (азықтық энцефаломаляция). Токоферол (витамин Е) өсіп-өніп көбею мүшесі функциясының қалыпты жұмыс істеуіне қажет. Витамин Е көзі болып - өнген сұлы дәні, арпа, жүгері, шөп ұны, көк шөп, бұршақ, сүт өнімдері болып табылады.

Бұл витаминнің жеткіліксіздігінен бөдене әтештердің ұрықтандыруы төмендеп жоғалуы кейде стерильдікке әкелуі, еннің (семенников) семуіне әкелуі мүмкін және бөденелер ұрықтанбаған жұмыртқа табады. Сондай-ақ, құс организміндегі май алмасудың токсиндік өнімдерін ұстап қалады. Созылмалы энцефаломаляция бұлшық ет дистрофиясына қимыл қозғалыстың бұзылуына және салдануына әкеп соқтырады. Жас құстарда бұлшық ет дистрофиясынан басқа қалшылдау, мойынының қайырылуы байқалады. Егер тиісті ем уақытылы жүргізілмесе бас, мойын және қанаттары ісіп кетеді.

Жыныстық қызметті қалпына келтіруі үшін азыққа 40 ИЕ витамин Е 1 г азыққа қосып екі апта бойы беру керек. бұл жағдайда сапасыз майдың берілмеуін қадағалау қажет, үйткені ол, Е витаминінің сіңіуіне бөгет жасайды.

Авитаминоз К Витамин К (мепадион, филлохион) дәнекер тіннің зат алмасуы және қан ұюына қажет болып табылады. әсіресе жұмыртқалайтын бөденелер үшін өте қажет және витамин сәбіз, шпинат, қызанақ, жасыл бұршақта, қалақай, жоңышқа клеверде және осы шөптер ұнында болады. Витамин жеткіліксіздігінен капиллярлар беріктігі, қан ұюы төмендейді. Бұл өз кезегінде қан талауға әкеп соқтырады әсіресе тері астында қанталау дақтары байқалады, ас қорыту жолдарында қан құйылудан нәжісте қан байқалады. Емдеу үшін 1 кг азыққа 3 г витамин (викасол немесе синковит) қосып 3—4 күн бойы беру керек.

Авитаминоз В12 Витамин В12 (цианокобаламин) қан түзу функциясын, май және көмірсу алмасу реакциясын, нуклеин және аминқышқылы синтезін; балапандардың өмірге бейімділігін және жұмыртқада жетіліп тууын және ересек құстардың жұмыртқалағыштығын қамтамасыз етеді. Витамин жануар текті азықтарда, балық ұнында болады. Витамин жеткіліксіздігінен бұлшық ет атрофиясын тудырады, қан түзу бұзылып, балапандардың өсіп-жетілуі төмендейді. Кей жағдайда аяқтары салданады. Емдеу үшін 1 кг азық қоспасына 0,05 мг цианокобаламин қосып береді.

Авитаминоз Вс (фолии жеткіліксіздігі) фолии қышқылы В12 витаминімен торшалық зат алмасуды реттейді. Витамин өсімдіктің жасыл бөлігінде күн сәулесі әсерінен түзіліп және шоғырланады. Термоөңдеу барысында бұзылады, негізінен бұршақ шротында, жасыл шөпте және көкөністе көп болады. Фолии қышқылы жеткіліксіздігінен эмбрион дамуының соңғы сатысында өлуі, балапандардың жетілуі баяулап, ас қорыту жүйесі бұзылады, мойынының қайырылуы, қанат және аяқтары әлсізденеді де иммунитет төмендейді. Аурудың алдын алу мақсатында фолии қышқылы тапшылығында 1 кг азыққа 1 мг витамин В12 қосып беру қажет.

Авитаминоз Н (биотиндік жеткіліксіздігі) Витамин Н (биотин) ішек микрофлорасы арқылы синтезделеді және терінің қоректенуі мен бауырдағы май алмасуы үшін қажет. Бұршақта болады. Витамин жеткіліксіздігінен эмбриондардың өлуі салдарынан шығын көбейеді. өлген эмбриондарда астыңғы жақ қысқа, үстіңгісі астыға қарай қайырылған, курчавость оперения, перозис белгісі байқала бастайды. Жас құстар аяғының асты дерматиттен зардап шегеді де өлі еттеніп саусақтары түсіп қалады. Емдеу үшін 1 азыққа 0,12 мг, ал ірі құстарға — 0,4 мг витамин қосып беру қажет..

Авитаминоз С Витамин С, немесе аскорбин қышқылы зат алмасудың қалыпты жүруі үшін әсіресе күйзелісте өте қажет. Бұл витамин - сәбіз, шөп ұны және жасыл азықта көп болады. С витамин жеткіліксіздігінен анемия, жұмыртқалау төмендеп, қабағының түсуі, тері астына және бұлшық етке қан құйылуы байқалады. Емдеу үшін көп шөп, аскорбин қышқылын беру бөдене бройлердің өсіп-өнуін жақсартады.

Жалпы құстардың зат алмасу аурулары негізіне азықтандыру талабының сақталмауынан бастау алады. Гиповитаминоз А. – негізінен организмдер ретиколдың жеткіліксіздігінен туындайды(көбінесе құстардың барлық түрінде)

Жалпылай авитаминоз және гиповитаминоз А. 10-15 күндікжасында пайда болады. Осы себептен жұмыртқа сапасы өзгеріп, сары уызда (желток) ретикол және каротин мөлшері азаяды.

Диф.диагноз. созылмалы инфекциялық аурулар, коньюнктивті тыныс алу аурулары (инфекциялық ларинтотрахит, мазек ауру.т.б.)

Жас құстарда жай дамиды, ақсау, аяқтары дірілдеп, бас сүйегі ұлғаяды. Остеомаляция.

Токоферол. Гип-з Е. Жас шөп (зеленые корма).

Тап: тиамин, рабофловин, пиридоксин т.б.

1. 
   Құстардың зат алмасуын анықтау
   
2. 
   Ретинол жеткіліксіздігі
   
3. 
   Кальциферолдын жеткіліксіздігі
   

1. Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы. оқу құрал – Алматы, 2007. / М.А. Молдағулов, А.Н. Ермаханов, Ө.К. Есқожаев, А.З. Дюсембаева т.б.

2. Малдәрігерлік тәжірибеде ауруларды анықтау және емдеу техникалары / Қожанов, К.Н. – 2013

3. Төл ауруларын емдеу және олардан сақтандыру шаралары / Қожанов, К.Н. – 2005

4. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде / Қожанов, К.Н. – 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. // А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

2. Лабораторные исследования в ветеринарии/Под редакцией В.Я. Антонова и П.Н. Блинов.- М.: Колос, 1979

3. Сандық тасымалдағыш құрылғыдағы оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттер

4. Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары / Қожанов, К. – 2005. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_212

5. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде. // Қожанов, К.– 2006. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_92
Б) зертханалық сабақтар:

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №1 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қоысша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Тікелей және жалпы билирубинді зерттеу кезінде алынған оптикалық тығыздық көрсеткіштерінен бақылаудың оптикалық тығыздығының көрсеткіштерін шығарып алады.

Колибрлы кесте бойынша, жалпы және тікелей билирубиннің мөлшерін тауып, (мг/ 100 мл немесе ммоль/ л) ал олардың арасындағы айырмашылықтан тікелей емес билирубиннің мөлшерін (мг/ 100мл немесе ммоль/л ) алады.

Тапсырма №2

Асқазан заттарының физикалық қасиетін анықтауды;

2. Жалпы қышқылдықты, бос және қосылған тұз қышқылын асқазан сөлінің әртүрлі патологиялық секрециясын түсіну үшін анықтауды үйрету.

Студенттерге келесілерді анықтауды үйрету:

1) Асқазан заттарының физикалық қасиетін: түсін, мөлдірлігін, иісін, консистенциясын, қосындыларын, салмағын ареометрмен анықтайды;

2) Асқазан зататрын тексеруді оның лакмус қағазымен әрекеттенуін тексеруден бастайды. Реакция қалыпты болса, онда асқазанда келесі заттар бар екенін білдіреді: а) бос тұз қышықылы; б) жалпы қышқылдық; в) қосылған тұз қышқылы.
Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   Асқазан ішіндегі заттарды алуға жануарды қалай дайындайды?
   
2. 
   Жылқының асқазан ішіндегі заттарын алу техникасын айтыңыз. Оның диагностикалық мәні қандай?
   
3. 
   Асқазан бездерінің секрецияларының патологиялық түрлері асқазанның қандай ауруларында кездеседі?
   
4. 
   Тікелей және жалпы билирубинді зерттеу.
   
5. 
   Бұзаулардағы жұқпалы емес ас қорыту жолдарының аурулары анықтау тәсілдері және арнайы ветеринариялық іс шаралар
   
6. 
   Гастроэнтериттер
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №2 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қоысша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Асқазан заттарының физикалық қасиетін анықтауды;

2. Жалпы қышқылдықты, бос және қосылған тұз қышқылын асқазан сөлінің әртүрлі патологиялық секрециясын түсіну үшін анықтауды үйрету.

Студенттерге келесілерді анықтауды үйрету:

1) Асқазан заттарының физикалық қасиетін: түсін, мөлдірлігін, иісін, консистенциясын, қосындыларын, салмағын ареометрмен анықтайды;

2) Асқазан зататрын тексеруді оның лакмус қағазымен әрекеттенуін тексеруден бастайды. Реакция қалыпты болса, онда асқазанда келесі заттар бар екенін білдіреді: а) бос тұз қышықылы; б) жалпы қышқылдық; в) қосылған тұз қышқылы.
Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   Асқазан ішіндегі заттарды алуға жануарды қалай дайындайды?
   
2. 
   Жылқының асқазан ішіндегі заттарын алу техникасын айтыңыз. Оның диагностикалық мәні қандай?
   
3. 
   Асқазан бездерінің секрецияларының патологиялық түрлері асқазанның қандай ауруларында кездеседі?
   
4. 
   Шаншу ауруларының этиологиялық ерекшелігі.
   
5. 
   Шаншу белгісімен өтетін аурулардың симптомокомплексі және классификациясы.
   
6. 
   Аурудың анықтамасы, балау және ұқсас аурулардан ажырату
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №3 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қоысша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

3. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
4. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Тікелей және жалпы билирубинді зерттеу кезінде алынған оптикалық тығыздық көрсеткіштерінен бақылаудың оптикалық тығыздығының көрсеткіштерін шығарып алады.

Колибрлы кесте бойынша, жалпы және тікелей билирубиннің мөлшерін тауып, (мг/ 100 мл немесе ммоль/ л) ал олардың арасындағы айырмашылықтан тікелей емес билирубиннің мөлшерін (мг/ 100мл немесе ммоль/л ) алады.

Тапсырма №2

Глюкоза және қандағы жалпы ақуызды (белок) анықтау.

Қажетті құралдар: Спирт, инелер, микроскоп, пробиркалар, мата.

Жануарлар: Жылқы, сиыр, қой.

Сабақтың мақсаты: Студенттерге аурулар кезінде диагнозды дұрыс қою мақсатында қан жүйесін тексеруін үйрету
Тәжірибелік сынамадағы глюкозаның құрамы мына формула бойынша есептеледі:

C_cт Е _оп

С _{оп = --------------}

Е _ст

Мұндағы С_ст-глюкозаның стандарттық концентрациясы (мг/100 мл немесе ммоль/л); Е _оп- сынаманың оптикалық тығыздығы; Е _ст- стандарттың оптикалық тығыздығы.

Сау ересек малдарда қандағы глюкоза мөлшері мынадай болады ( мг/ 100мл): ІҚМ-40-70, қойда- 35-60, шошқада –45-75, жылқыда-55-75, итте-60-80, тауықта- 80-140.

0,0555 мөлшерде глюкоза концентрациясының көбеюі СИ (ммоль/ л) бірліктегі концентрацияны алады. Глюкоза мөлшері мынадай болады: ІҚМ-2,22-3,88, қойда-2,05-3,33, шошқада-2,5-4,16, жылқыда-3,05-5,27, итте-3,33-4,44, тауықта-4,44-7, 77.

Қандағы глюкоза мөлшерінің көбеюі (гипергликемия) қант диабетінде, В₁С гиповитаминозында, бүйрек жетімсіздігінде, нефритте және т. б. байқалады.

Ал қандағы глюкозаның азаюы кетозда, ашығуда, диспепсияда, А-гиповитаминозында, лейкозда, қалқанша бездің қызметінің төмендеуінде, бүйректің қатты зақымдануы және т. б. болуы мүмкін.
Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   Күйіс қайыратын малдардың төлдерінің ас қорыту жүйесінің анатомо- физиологиялық ерекшелктері.
   
2. 
   Кейінгі гастроэнтериттер
   
3. 
   Асқазан ішіндегі заттарды алуға жануарды қалай дайындайды?
   
4. 
   Жылқының асқазан ішіндегі заттарын алу техникасын айтыңыз. Оның диагностикалық мәні қандай?
   
5. 
   Асқазан бездерінің секрецияларының патологиялық түрлері асқазанның қандай ауруларында кездеседі?
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №4 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қоысша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кіріспеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Қандағы сілті қорын анықтау. Қышқылды сілті тепе-теңдігінің көрсеткіштерін анықтау үшін Астрип әдісін ( 1956), Зиггард Андерсеннің (1963 ) модифицирлеуі бойынша РН мөлшерін, СО2-нің қысымын, сілті қорын, нағыз бикарбонатты, қалыпты бикарбонатты, буферлік негіздерді, плазманың жалпы көміртегі қышқылының мөлшерін анықтайды. Қышқылды- сілті тепе-теңдігін қан плазмасындағы сілті қорын Ван –Слайкс әдісі бойынша анықтап, соның нәтижесімен бағалайды. Немесе И. П. Кондрахин әдісі бойынша сарысудың мөлшерін белгілейді. Сарысуды вазелин майының астында сақтайды.

Сау малдардағы қан сарысуындағы сілті қорын Ван –Слайкс әдісі бойынша анықтағанда былайша болады: ІҚМ-50-62; қойда-45-54; ешкіде-48-52; жылқыда 50-65; шошқада-42-60; итте –40-60; тауықта-40-52.

Қан сарысуындағы сілті қорын Кондрахин әдісі бойынша анықтағанда 0,5 мл сарысу құяды, сұйықтықтың қалған мөлшерін пипеткамен үрлеуге болмайды, тек бетін мықтап жауып қояды.

Колбаның екінші натрий гидроокисінің 2мл 0,01 н ерітіндісін қосып бетін жабады. Содан кейін колбаның бірінші бөлігін ашып, ондағы қан сарысуына 5 пайызды 1мл күкірт қышқылының ерітіндісін қосып дереу қақпағын жабады. Айналдыра отырып, сарысумен қышқылдарды араластырады, реакция жүріп жатқан уақытта 3-4 рет араластырады.

Бақылау колбасына натрий гидроокисі ерітіндісінің 0,01н 2 мл қосып, бетін мықтап жабады. Шағылыстырылған шыны сауыттың екінші бөлігіне күкірт қышқылының 5 пайызды 1мл ерітіндісін қосып тағы да бетін жауып қояды. Жабардың алдында қақпағын дистильденген сумен ылғалдайды. Нақты нәтиже алу үшін сарысудың әрбір түрін шағылыстырылған екі шыны ыдыста зерттейді. Екі –алты сағаттан кейін (12 сағатқа шейін рұқсат етілген ) натрий гидроокисінің ерітіндісі бар шыны ыдысты ашып, фенол фталеиннің 1 пайызды спирт ерітіндісінің бір тамшысын қосып араластырады.(түсі қызылға айналады). Бұдан кейін шыны ыдыстағы сұйықтықты түссізденгенге дейін 0,01 н күкірт қышқылының ерітіндісімен титрлейді. Титрлеуді мұқият барлық шыны ыдыста бірдей жүргізу керек. Сілті қорының мөлшерін х=(а-в) х0,224х 200=(а-в) х 44, 8 формуласымен есептейді. Мұндағы а –тәжірибе жасаған шыны ыдыстағы титрлеуге шығарылған күкірт қышқылының 0,01 н ерітіндісінің мөлшері; в- бақылау шыны ыдысын титрлеуге шығындалған күкірт қышқылы 0,01 н ерітіндісінің мөлшері; 0,224-аталған реакция кезіндегі 0,01Н күкірт қышқылы ерітіндісінің СО₂-ге есептеу факторы; 200-100мл (0,5) мөлшеріндегі қан сарысуының анализге алынған мөлшерін есептеуге арналған коэффициент. Ірі малдағы қан сарысуындағы сілті қорының мөлшері Кондрахин әдісі бойынша есептегенде 45-55об пайыз СО2 –ні, ал плазмада –46-66 об пайыз СО₂ –ні құрады.

Қышқылды сілтілік тепе-теңдік бұзылған уақытта ацидоз қышқылдардың өте көп болуы немесе негіздердің жетіспеушілігі және алколиз (сілтілік заттардың көптігі) дамуы мүмкін. Егер ацидоз немесе алколиз РН –тың итеруінсіз ақса, компенсирленген, ал РН-тың итеруімен болса, компенсирленбеген деп атайды. Ацидоз бен алколиз газы (тыныс алу) және газды емес болуы мүмкін. Газды ацидоз ағзадағы көмір қышқылының өкпенің ауа алмастыруды азайтуының (ауа тамырлық астма, өкпенің эмфиземасы) нәтижесінде пйда болады. Газды алколиз өкпенің ауа алмастыруды азайтуының (Энцефаломиелит) нәтижесінде болады.

Метаболикалық алколиз ағзада құсу кезінде көп мөлшерде негіздердің жиналуы, фибриноздық пневмония силикоз, кант қызылшасын артық мөлшерде жеу, пироплазмада және т.б. болады. Метаболикалық ацидоз жануарларды қышқыл және ашып кеткен жеммен, концентраттармен көп қоректендіргенде дұрыс тамақтандырмағанда, қораны дұрыс желдетпегенде, күн сәулесі аз түсіп, өте аз қозғалғанда, рахитте, сұйық құрамының бұзылуында, алдыңғы қарынның әлсіреуінде, ауа тамырларының қабынуында дене қызуының көтерілуі мен қабыну процестерінде, кетозда, туудан кейінгі жартылай салдануда, іш өтуде, жүрек қантамырлары мен тыныс алу жолдарының ауруында, сәуле ауруында, қант диабетінде, бүйрек қабынуында, талма ауруында және т. б. болады.

1. 
   Бауырдың қызметі
   
2. 
   Бауыр ауруларын зерттеудегі қысқаша тарихы мағлұматтар
   
3. 
   Бауыр ауруларының түрлері
   
4. 
   Бауыр патофизиологиясы.
   
5. 
   Бауыр қызметінің жеткіліксіздігі
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №5 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қоысша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Тауықтың қандағы гемоглобин мөлшерін, түс көрсеткішін және эритроциттегі гемоглобинің орташа мөлшерін анықтау.

Қандағы гемоглобин мөлшерін анықтау.

Гематинді және гемоглобинцианидті әдістер қолданылады.

Гематинді әдіс (Сали әдісі). Градуирленген гемометр пробиркасына (ГС-3) көз пипеткасымен «2» белгісіне дейін 0,1 н тұзды қышқыл ерітіндісін қосады. Капиллярлық пипеткамен 20 мкл (0, 02мл) қан алады, пипетканың ұшын мақтамен сүртіп, қанды мұқият түбіндегі қышқыл ерітіндісіне үрлейді, онымен 2-3 рет пипеткадағы жұққан қанды жуады. Араластырып, 5 мин. қойып қояды (тауықтардың қанын зерттегенде –15 мин.). Тұзқышқылды гематин (хлоргемин) пайда болуының нәтижесінде пробиркадағы ерітінді қоңыр түске боялады. Тамшымен дистильденген су қосып, әйнек таяқшамен пробиркадағы сұйықтық қалыпты пробиркалардың түсімен теңескенге шейін араластырады. 100 мл. қандағы грамм көлеміндегі гемоглобиннің мөлшерін пробиркадағы сұйықтықтың деңгейімен сәйкес келетін шкаланы бөлу бойынша есептейді. Гемометр шкаласындағы гемоглобиннің мөлшерін 10 коэффициентіне көбейтсе, гемоглобиннің (г/л) концентрациясын анықтауға болады.

Гемиглобинцианидті әдіс (М. Л. Пименова мен Г. В. Дервиз әдісі). Зерттеуге тәжірибелік және қалыпты сынама қолданылады.

Тәжірибелік сынама былайша жасалады. 5 мл трансформирленген ерітіндіге 20 мкл (0,02 мл) қан қосып, мұқият араластырып, 10 мин. қойып қояды да, 10мл қалыңдықтағы кюветте жасыл жарық сүзгішімен, колориметрмен өлшейді.

Қалыпты проба- бұл транформинленген ерітіндісіз тәжірибелік зерттелген гемоглобинцианидтің қалыпты ерітіндісі.

Гемоглобиннің (Нв, г/ 100 мл) мөлшерін мына формула бойынша анықтайды:

_{Е оп СК} х 0,001 Е _оп х15

Нв_______________ = _____________

Ест Ест

Мұндағы Еоп-тәжірибелік сынаманың оптикалық тығыздығы, Ест –қалыпты сынаманың оптикалық тығыздығы; С- қалыпты ерітіндідегі (59, 75 мг/100 мл) гемиглобинцианидтің концетрациясы; К-қанды (251) араластыру коэффициенті; 0,001-есептеу коэффициенті (граммен есептеу үшін формула бойынша анықталған гемоглобиннің мөлшерін 10 коэффициентіне көбейтеді).

Гемоглобиннің (г/л) мөлшері мынадай болады: ірі қара малда-100-130; қойда-90-135; ешкіде-100-150; жылқыда-80-140; шошқада-90-110; иттерде-110-170; тауықтарда-80-120.

Қандағы гемоглобин мөлшерінің көбеюі (гиперхромемия) іш өту, тершеңдік, экссудат пен трансссудат бөлінгенде, миоглобинурин бөлінгенде, өкпе эмфиземасы кезінде болады. Қан құрамындағы гемоглобин мөлшерінің азаюы (олигохромемия) әр түрлі себептен қан азайғанда байқалады.
Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   Бауыр ауруларының түрлері
   
2. 
   Бауыр патофизиологиясы.
   
3. 
   Бауыр қызметінің жеткіліксіздігі
   
4. 
   Этиологиясы мен патогенезі
   
5. 
   Гемолитикалық сарғаю.
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №6 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қосымша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Тауықтың қандағы гемоглобин мөлшерін, түс көрсеткішін және эритроциттегі гемоглобинің орташа мөлшерін анықтау.

Қандағы гемоглобин мөлшерін анықтау.

Гематинді және гемоглобинцианидті әдістер қолданылады.

Гематинді әдіс (Сали әдісі). Градуирленген гемометр пробиркасына (ГС-3) көз пипеткасымен «2» белгісіне дейін 0,1 н тұзды қышқыл ерітіндісін қосады. Капиллярлық пипеткамен 20 мкл (0, 02мл) қан алады, пипетканың ұшын мақтамен сүртіп, қанды мұқият түбіндегі қышқыл ерітіндісіне үрлейді, онымен 2-3 рет пипеткадағы жұққан қанды жуады. Араластырып, 5 мин. қойып қояды (тауықтардың қанын зерттегенде –15 мин.). Тұзқышқылды гематин (хлоргемин) пайда болуының нәтижесінде пробиркадағы ерітінді қоңыр түске боялады. Тамшымен дистильденген су қосып, әйнек таяқшамен пробиркадағы сұйықтық қалыпты пробиркалардың түсімен теңескенге шейін араластырады. 100 мл. қандағы грамм көлеміндегі гемоглобиннің мөлшерін пробиркадағы сұйықтықтың деңгейімен сәйкес келетін шкаланы бөлу бойынша есептейді. Гемометр шкаласындағы гемоглобиннің мөлшерін 10 коэффициентіне көбейтсе, гемоглобиннің (г/л) концентрациясын анықтауға болады.

Гемиглобинцианидті әдіс (М. Л. Пименова мен Г. В. Дервиз әдісі). Зерттеуге тәжірибелік және қалыпты сынама қолданылады.

Тәжірибелік сынама былайша жасалады. 5 мл трансформирленген ерітіндіге 20 мкл (0,02 мл) қан қосып, мұқият араластырып, 10 мин. қойып қояды да, 10мл қалыңдықтағы кюветте жасыл жарық сүзгішімен, колориметрмен өлшейді.

Қалыпты проба- бұл транформинленген ерітіндісіз тәжірибелік зерттелген гемоглобинцианидтің қалыпты ерітіндісі.

Гемоглобиннің (Нв, г/ 100 мл) мөлшерін мына формула бойынша анықтайды:

_{Е оп СК} х 0,001 Е _оп х15

Нв_______________ = _____________

Ест Ест

Мұндағы Еоп-тәжірибелік сынаманың оптикалық тығыздығы, Ест –қалыпты сынаманың оптикалық тығыздығы; С- қалыпты ерітіндідегі (59, 75 мг/100 мл) гемиглобинцианидтің концетрациясы; К-қанды (251) араластыру коэффициенті; 0,001-есептеу коэффициенті (граммен есептеу үшін формула бойынша анықталған гемоглобиннің мөлшерін 10 коэффициентіне көбейтеді).

Гемоглобиннің (г/л) мөлшері мынадай болады: ірі қара малда-100-130; қойда-90-135; ешкіде-100-150; жылқыда-80-140; шошқада-90-110; иттерде-110-170; тауықтарда-80-120.

Қандағы гемоглобин мөлшерінің көбеюі (гиперхромемия) іш өту, тершеңдік, экссудат пен трансссудат бөлінгенде, миоглобинурин бөлінгенде, өкпе эмфиземасы кезінде болады. Қан құрамындағы гемоглобин мөлшерінің азаюы (олигохромемия) әр түрлі себептен қан азайғанда байқалады.
Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   Бауыр ауруларының түрлері
   
2. 
   Бауыр патофизиологиясы.
   
3. 
   Бауыр қызметінің жеткіліксіздігі
   
4. 
   Этиологиясы мен патогенезі
   
5. 
   Гемолитикалық сарғаю.
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №7 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қосымша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Тауықтың қандағы гемоглобин мөлшерін, түс көрсеткішін және эритроциттегі гемоглобинің орташа мөлшерін анықтау.

Қандағы гемоглобин мөлшерін анықтау.

Гематинді және гемоглобинцианидті әдістер қолданылады.

Гематинді әдіс (Сали әдісі). Градуирленген гемометр пробиркасына (ГС-3) көз пипеткасымен «2» белгісіне дейін 0,1 н тұзды қышқыл ерітіндісін қосады. Капиллярлық пипеткамен 20 мкл (0, 02мл) қан алады, пипетканың ұшын мақтамен сүртіп, қанды мұқият түбіндегі қышқыл ерітіндісіне үрлейді, онымен 2-3 рет пипеткадағы жұққан қанды жуады. Араластырып, 5 мин. қойып қояды (тауықтардың қанын зерттегенде –15 мин.). Тұзқышқылды гематин (хлоргемин) пайда болуының нәтижесінде пробиркадағы ерітінді қоңыр түске боялады. Тамшымен дистильденген су қосып, әйнек таяқшамен пробиркадағы сұйықтық қалыпты пробиркалардың түсімен теңескенге шейін араластырады. 100 мл. қандағы грамм көлеміндегі гемоглобиннің мөлшерін пробиркадағы сұйықтықтың деңгейімен сәйкес келетін шкаланы бөлу бойынша есептейді. Гемометр шкаласындағы гемоглобиннің мөлшерін 10 коэффициентіне көбейтсе, гемоглобиннің (г/л) концентрациясын анықтауға болады.

Гемиглобинцианидті әдіс (М. Л. Пименова мен Г. В. Дервиз әдісі). Зерттеуге тәжірибелік және қалыпты сынама қолданылады.

Тәжірибелік сынама былайша жасалады. 5 мл трансформирленген ерітіндіге 20 мкл (0,02 мл) қан қосып, мұқият араластырып, 10 мин. қойып қояды да, 10мл қалыңдықтағы кюветте жасыл жарық сүзгішімен, колориметрмен өлшейді.

Қалыпты проба- бұл транформинленген ерітіндісіз тәжірибелік зерттелген гемоглобинцианидтің қалыпты ерітіндісі.

Гемоглобиннің (Нв, г/ 100 мл) мөлшерін мына формула бойынша анықтайды:

_{Е оп СК} х 0,001 Е _оп х15

Нв_______________ = _____________

Ест Ест

Мұндағы Еоп-тәжірибелік сынаманың оптикалық тығыздығы, Ест –қалыпты сынаманың оптикалық тығыздығы; С- қалыпты ерітіндідегі (59, 75 мг/100 мл) гемиглобинцианидтің концетрациясы; К-қанды (251) араластыру коэффициенті; 0,001-есептеу коэффициенті (граммен есептеу үшін формула бойынша анықталған гемоглобиннің мөлшерін 10 коэффициентіне көбейтеді).

Гемоглобиннің (г/л) мөлшері мынадай болады: ірі қара малда-100-130; қойда-90-135; ешкіде-100-150; жылқыда-80-140; шошқада-90-110; иттерде-110-170; тауықтарда-80-120.

Қандағы гемоглобин мөлшерінің көбеюі (гиперхромемия) іш өту, тершеңдік, экссудат пен трансссудат бөлінгенде, миоглобинурин бөлінгенде, өкпе эмфиземасы кезінде болады. Қан құрамындағы гемоглобин мөлшерінің азаюы (олигохромемия) әр түрлі себептен қан азайғанда байқалады.

Студенттерге аурулар кезінде диагнозды дұрыс қою мақсатында қан жүйесін тексеруін үйрету

C_cт Е _оп

С _{оп = --------------}

Е _ст

Мұндағы С_ст-глюкозаның стандарттық концентрациясы (мг/100 мл немесе ммоль/л); Е _оп- сынаманың оптикалық тығыздығы; Е _ст- стандарттың оптикалық тығыздығы.

Сау ересек малдарда қандағы глюкоза мөлшері мынадай болады ( мг/ 100мл): ІҚМ-40-70, қойда- 35-60, шошқада –45-75, жылқыда-55-75, итте-60-80, тауықта- 80-140. 0,0555 мөлшерде глюкоза концентрациясының көбеюі СИ (ммоль/ л) бірліктегі концентрацияны алады. Глюкоза мөлшері мынадай болады: ІҚМ-2,22-3,88, қойда-2,05-3,33, шошқада-2,5-4,16, жылқыда-3,05-5,27, итте-3,33-4,44, тауықта-4,44-7, 77.

Қандағы глюкоза мөлшерінің көбеюі (гипергликемия) қант диабетінде, В₁С гиповитаминозында, бүйрек жетімсіздігінде, нефритте және т. б. байқалады.

Ал қандағы глюкозаның азаюы кетозда, ашығуда, диспепсияда, А-гиповитаминозында, лейкозда, қалқанша бездің қызметінің төмендеуінде, бүйректің қатты зақымдануы және т. б. болуы мүмкін.

1. 
   Қуық және несеп шығару жолдарының аурулары
   
2. 
   - Пиелонефрит, пиелит
   
3. 
   - Несептас ауруы, уроцистит,гемотурия
   
4. 
   Жыныс мүшелерінің аурулары
   
5. 
   Аурудың этиологиясы.
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №8 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қоысша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Қан сарысуындағы билирубиннің мөлшерін анықтау. (Ендрашик, Клеггорн және Гроф бойынша) 3 пробиркаға 0,9 % хлорлы натриймен 2 рет араластырылған 0,5 мл сарысу құяды. 1-інші пробиркаға 1,75 мл кофе реактиві мен 0,25 мл 0,9 % хлорлы натрий ерітіндісін қосып, колориметрлейді, 2-інші пробиркаға (тікелей билирубин) 1,75 мл 0,9 % хлорлы натрий ерітіндісін және 0, 25 мл диазоқоспасын қосып, 5 мин. кейін колориметрлейд; үшінші пробиркаға (жалпы билирубин) 1, 75 кофе ерітіндісін құйып, 0, 25 дизоқоспасын қосып, 20 мин кейін колориметрлейді. Колориметрлеуді жасыл жарық фильтрде 5 мм кюветпен қарсы дистильденген сумен жүргізеді.

Тікелей және жалпы билирубинді зерттеу кезінде алынған оптикалық тығыздық көрсеткіштерінен бақылаудың оптикалық тығыздығының көрсеткіштерін шығарып алады.

Колибрлы кесте бойынша, жалпы және тікелей билирубиннің мөлшерін тауып, (мг/ 100 мл немесе ммоль/ л) ал олардың арасындағы айырмашылықтан тікелей емес билирубиннің мөлшерін (мг/ 100мл немесе ммоль/л ) алады.

Колибрлы кестені құру әдісі мынадай:

Өлшегіш колбаға 10мг таза билирубин салып, 10мл дейін (1мл ерітіндіде 0,1 мг билирубин болады) хлороформа қосады. Пробиркаға (мл): 0,05; 0,1; 0,15; 0,2; 0,25; 0,3 мөлшерде билирубин ерітіндісін өлшеп алады. Бұл пробиркалардағы билирубиннің мөлшері мынаған сәйкес келеді(мг): 0,05; 0,01; 0,015; 0,02; 0,025; 0,03.

Соңғы 3 пробиркадағыны ыстық сумен булау арқылы 0,1-0,15 мл дейін жеткізеді. Бұдан кейін әрбір пробиркаға 0,75 мл спирт гидрокарбонатын, 2,5 мл дейін таза этил спиртін, 0,5 мл диазоқоспасын қосып, 15 мин. кейін 2 мл кофе реактивін (жалпы көлемі 5мл) тағы қосып суға қарсы колориметрлейді.

Оптикалық тығыздық көрсеткіштерін ордината осі бойынша орналастырады, ал абсцисса осі бойынша билирубиннің мөлшерін орналастырады. Бұл көрсеткіштерді миллиграммен беру үшін (100 мл-ға) әрбір пробиркадағы билирубиннің мөлшерін анықтауға алынатын 0,5 мл сарысудан 200 есеппен көбейтеді.

Ең бірінші пробирка: 1 мг, 2-інші-2, 3-інші-3;5-інші-5; 6-ыншы-6 мг. Билирубин (100мл сарысу) немесе 17,1; 34,2; 51,3: 68,4; 85,5; 102,6 мкмоль/л сәйкес келеді. Екі реттегі таралған сарысуды есептемейді, стандартық сынаманың көлемі зерттелініп отырған сынамамен салыстырғанда 2 есе көп.

Дені сау жануарлардың сарысуындағы билирубиннің мөлшері (мг/ 100 мл) : сиырларда-жалпы билирубин 0,11-0,48, тікелей билирубин жоқ, бұзауларда 15 күнгі жасқа дейін жалпы билирубин 0,16-1,56, тікелей-0-0,72, жылқыларда жалпы билирубин-0,62-1,42, тікелей-0,04-0,058, қойдағы жалпы билирубин 0,039, тікелей-0-0,027, иттерде-жалпы билирубин 0,12-0,14; тауықтарда 0,1-0,35(Л. Шлезингер бойынша).

Миллиграммен көрсетілген СИ мкмоль/л бірлігіне есептелген билирубин концентрациясын есептеу үшін 17, 104-ке көбейтеді.

Сарысудағы жалпы билирубиннің мөлшері (мкмоль / л): сиырларда-1,88-8,21; 15 күнге дейінгі бұзаулардағы жалпы билирубин 2,74-31, 81; тікелей 0-14, 31; жылқылардағы жалпы билирубин 10, 6-24, 29; тікелей 0,68-9, 92; қойлардағы жалпы билирубин 0-6, 67; тікелей 0-4, 62; иттердегі жалпы билирубин 2, 05-2, 39; тауықтарда – 1,71-5,99 құрайды.

Сарысудағы тікелей емес билирубин мөлшерінің көбеюін қанды жұқпаға, жұқпалы ауруларға, гемолитикалық умен улану, сәйкес емес қанды енгізуге негізделген аурулар кезінде тіркейді.

Қан сарысуындағы тікелей билирубин мөлшерінің көбеюін механикалық сарыауру(өт жолдарының өт тастарымен бітелуі); 12-перстный ішектің сілекейлі қабығының қабынуы т. б. кезінде байқалады.

Сарысудағы тікелей және тікелей емес билирубин мөлшерінің көбеюі мен азаюы паренхиматоздық сарыауру (жұқпалы анемия), контагиоздық плевропневмония, инфекциялық энцефаломиелит, лептоспироз, тікелей және созылмалы гепатит, бауырдың токсинді дистрофиясы, фосформен улану және т. б.

О-толиудинмен қандағы глюкозаны анықтау. Саллоджи (мыс сульфатымен) немесе Нательсон (пероксидаза және глюкозооксидазамен) әдістерімен жалпы қант пен глюкозаны анықтайды.

Бұл әдістерге о- толуидинмен анықтау ұқсас. 0,1 мл қан мен 3 % -ті 0,9 мл үш хлорсірке қышқылының ерітіндісін пробиркаға реакция жасау үшін құяды. 3000 мин ^–1 10 мин. аралығында центрифугалайды. 4,5 мл 0-толуидин реактивін 0,5 мл түссіз центрифуготқа қосады да, пробирканы қайнаған су моншасына дәл 8 мин. ұстайды. Осы уақыт өткеннен кейін крандағы ағынды сумен пробирканы суытады және 590-650 км фотоэлектроколориметрде колориметрлейді. Стандартты сынаманы дәл тәжірибелік сынамадағыдай жасайды, бірақ бірінші сарысудың орнына 1 мл глюкозаның стандартты жұмысшы ерітіндісін алады (100мл концентрациясы 100мл-ге немесе 5, 55ммоль/ л).

Тәжірибелік сынамадағы глюкозаның құрамы мына формула бойынша есептеледі:

C_cт Е _оп

С _{оп = --------------}

Е _ст

Мұндағы С_ст-глюкозаның стандарттық концентрациясы (мг/100 мл немесе ммоль/л); Е _оп- сынаманың оптикалық тығыздығы; Е _ст- стандарттың оптикалық тығыздығы.

Сау ересек малдарда қандағы глюкоза мөлшері мынадай болады ( мг/ 100мл): ІҚМ-40-70, қойда- 35-60, шошқада –45-75, жылқыда-55-75, итте-60-80, тауықта- 80-140.

0,0555 мөлшерде глюкоза концентрациясының көбеюі СИ (ммоль/ л) бірліктегі концентрацияны алады. Глюкоза мөлшері мынадай болады: ІҚМ-2,22-3,88, қойда-2,05-3,33, шошқада-2,5-4,16, жылқыда-3,05-5,27, итте-3,33-4,44, тауықта-4,44-7, 77.

Қандағы глюкоза мөлшерінің көбеюі (гипергликемия) қант диабетінде, В₁С гиповитаминозында, бүйрек жетімсіздігінде, нефритте және т. б. байқалады.

Ал қандағы глюкозаның азаюы кетозда, ашығуда, диспепсияда, А-гиповитаминозында, лейкозда, қалқанша бездің қызметінің төмендеуінде, бүйректің қатты зақымдануы және т. б. болуы мүмкін.

Қан сарысуындағы жалпы ақуызды рефрактометр әдісімен анықтау.

Бұл үшін рефрактометрдің әртүрлі түрін қолданады (ИРФ-1, ИРФ-22, ИРФ-23, РЛУ, РЛ және т. б. ).

Рефрактометр РЛУ-мен жұмыс істеп тұрған кезінде алдымен нөлдік нүктесін тексеру үшін 1, 2 тамшы дистильденген суды өлшеу призмасының бетіне жағады; лупа шкаласы мен көру окулярының тұтқасын жөнге келтіреді, диспенсионды компенсатордың тұтқасын айналдырып, көру окуляр түтігінің дисперсиясын жоямыз;

Шкала лупасындағы сызықты 1,3333 ұзындығына, кілт арқылы визирлық сызықтың кесу нүктесін жарық кескіндеу шекарасын біріктіреді.

Құралды дайындағаннан кейін камерасын ашып, жоғарға және төменгі призманы алдымен сорғыш қағазбен, кейін жұмсақ салфеткамен сүртеді. 1-2 тамшы сарысуды төменгі призманың бетіне тамызады да, камераны жауып, айнамен жарықты оның терезесіне бағыттайдыжәне жарық кескіндеу шекарасын визирлы сызық кесу нүктесіне қойылғанша, камераны айналдырады және сарысу бөліну көрсеткішін шкала бойынша есептейді.

Сау малдардың сарысуындағы жалпы ақуыз мөлшері(г/100 мл): ӘҚМ-7,2-8,6; қойда-6-7,5; жылқыда-6,8-7,8; шошқада-6,5-8,5, итте-5,9-7,6; тауықта-4,3-5,9.

Қан сарысуындағы жалпы ақуыз концентрациясының азаюы рациондағы ақуыз мөлшері төмен болу мен аминоқышқыл тобындағы баланстың дұрыс болмауында, жіті және созылмалы қансырауда, гидремияда, жүктілікте, нефритті ісікте, паренхиматозда, гепатитте, бүрек церозында, іріңдікте, паратуберкулезде, туберкулездің терминальді формасында, сепсисте, тейлериозда, лихорадка жағдайында және т.б. болады.

Сарысудағы жалпы ақуыз концентрациясының көбеюі (гиперпротеинемия) артық азықтандырудан, протеиннің мөлшерден тыс көбеюінде, жеңіл еритін көмірсудың жетіспеуінен, дегидратацияда, құсу жағдайында, диареяның ауыр түрінде, диабетте, гепатитте, азықта каротин жетіспеуінде, кальций мен фосфор қатынасының дұрыс болмауында, Д дәруменінінің жетіспеуінде, жіті қабынуда, флегтонда, сепсисте, ауыр инфекциялық және басқа ауруларда кездеседі.
Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   Зат алмасу процестерінің бұзылуы, алдын алу.
   
2. 
   Белок, көмірсу және май алмасуының бұзылуы.
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №9 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қосымша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

C_cт Е _оп

С _{оп = --------------}

Е _ст

Мұндағы С_ст-глюкозаның стандарттық концентрациясы (мг/100 мл немесе ммоль/л); Е _оп- сынаманың оптикалық тығыздығы; Е _ст- стандарттың оптикалық тығыздығы.

Сау ересек малдарда қандағы глюкоза мөлшері мынадай болады ( мг/ 100мл): ІҚМ-40-70, қойда- 35-60, шошқада –45-75, жылқыда-55-75, итте-60-80, тауықта- 80-140.

0,0555 мөлшерде глюкоза концентрациясының көбеюі СИ (ммоль/ л) бірліктегі концентрацияны алады. Глюкоза мөлшері мынадай болады: ІҚМ-2,22-3,88, қойда-2,05-3,33, шошқада-2,5-4,16, жылқыда-3,05-5,27, итте-3,33-4,44, тауықта-4,44-7, 77.

Қандағы глюкоза мөлшерінің көбеюі (гипергликемия) қант диабетінде, В₁С гиповитаминозында, бүйрек жетімсіздігінде, нефритте және т. б. байқалады.

Ал қандағы глюкозаның азаюы кетозда, ашығуда, диспепсияда, А-гиповитаминозында, лейкозда, қалқанша бездің қызметінің төмендеуінде, бүйректің қатты зақымдануы және т. б. болуы мүмкін.
Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   Ірі қара малдың кетозы.
   
2. 
   Буаз саулықтар кетозы
   
3. 
   Алиментарлық дистрофия.
   
4. 
   Профилактика және емі.
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №10 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қосымша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

C_cт Е _оп

С _{оп = --------------}

Е _ст

Мұндағы С_ст-глюкозаның стандарттық концентрациясы (мг/100 мл немесе ммоль/л); Е _оп- сынаманың оптикалық тығыздығы; Е _ст- стандарттың оптикалық тығыздығы.

Сау ересек малдарда қандағы глюкоза мөлшері мынадай болады ( мг/ 100мл): ІҚМ-40-70, қойда- 35-60, шошқада –45-75, жылқыда-55-75, итте-60-80, тауықта- 80-140.

0,0555 мөлшерде глюкоза концентрациясының көбеюі СИ (ммоль/ л) бірліктегі концентрацияны алады. Глюкоза мөлшері мынадай болады: ІҚМ-2,22-3,88, қойда-2,05-3,33, шошқада-2,5-4,16, жылқыда-3,05-5,27, итте-3,33-4,44, тауықта-4,44-7, 77.

Қандағы глюкоза мөлшерінің көбеюі (гипергликемия) қант диабетінде, В₁С гиповитаминозында, бүйрек жетімсіздігінде, нефритте және т. б. байқалады.

Ал қандағы глюкозаның азаюы кетозда, ашығуда, диспепсияда, А-гиповитаминозында, лейкозда, қалқанша бездің қызметінің төмендеуінде, бүйректің қатты зақымдануы және т. б. болуы мүмкін.
Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   Белок, көмірсу және май алмасуының бұзылуы.
   
2. 
   Остеодистрофия
   
3. 
   Гиповитаминоз түрлері
   
4. 
   Гипокобальтоз. Гипокобальтоз. Эндемический кариес. Эндемический флюороз. Борный энтерит Молибденовый токсикоз
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №11 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қосымша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Бүйрек (бүйректердің орналасқан тұсы, сезгіштігі, ауырсынуы, көмелі, пішіні, жұмсақ-қаттылығы, қозғалғыштығы)

Несеп жолы (сезгіштігі, ішкі және сыртқы сипалағандағы қалындығы)

Қуық (сезгіштігі, орналасуы, толуы, бөгде заттардын болу-болмауы, ішкі және сыртқы сипалау)

Несеп шығару каналы (өткізгіштігі, сезгіштігі, бөгде заттардың болу болмауы)

Несеп шығару (жиілігі, малдың тұрысы, ауырсынуы, несептің мөлшері)

Несеп (мөлдірлігі, түсі, иісі, қоймалжың-сұйықтығы)

Қосымша зерттеулер (тік ішек арқылы, несепті талдау, катетер арқылы, рентген сәулесі мен тағы басқалар)

Несеп шығару жүйесін зерттегенде байқалған ауру белгілірі:-----------------------------

Ауру белгілірін талдау:-----------------------------------

Қорытынды:---------------------------
Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   «Жылқының миоглобинуриялық салдануы»
   
2. 
   Дерттің патогенезі мен оның алдын алудағы ветеринариялық іс шаралар
   
3. 
   Аурудың клиникасы.
   
4. 
   Патологоанатомиялық өзгерістер және алдын алу шаралары
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №12 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қосымша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Қанның құрамын талдау _____________________________________________

/гемопрофиль, гемограмма/

Нәжістің құрамын талдау____________________________________________

__________________________________________________________________

Несептін құрамын талдау____________________________________________

__________________________________________________________________

Қарын шырыны құрамын талдау______________________________________

Рентгенография_____________________________________________________

__________________________________________________________________
Ауру малды зерттеулердің қортындысы.

Аурудың клиникалық белгілері_______________________________________

/зерттеген кездегі барлық ауру белгілері/
Аурудың жинақты белгілері ____________________________________
__________________________________________________________________

Ауру белгілерін талдау_________________________________________

/себебі, ауру белгілерінің ерекшеліктері/
Басты ауру белгілері_____________________________________________

/диагноз анықтайтын беогілер/

Диагноз __________________________________________________________

/алғашқы/

Ажырату диагнозы_________________________________________________

/ұқсас ауруларды бір-бірінен ажырату/

1. 
   Макроэлементтердің жеткіліксіздігінен туындайтын аурулар.
   
2. 
   Биогеохимиялық жағдайда байланысты аурудың дамуы
   
3. 
   Жекелеген микро, макроэлементтердің жетіспеушілігінен туындайтын аурулар.
   
4. 
   Кобальт жетіспеушілігі. Этиология және патогенез. Патологоанатомиялық өзгеріс.
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №13 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қоысша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Қандағы сілті қорын анықтау. Қышқылды сілті тепе-теңдігінің көрсеткіштерін анықтау үшін Астрип әдісін ( 1956), Зиггард Андерсеннің (1963 ) модифицирлеуі бойынша РН мөлшерін, СО2-нің қысымын, сілті қорын, нағыз бикарбонатты, қалыпты бикарбонатты, буферлік негіздерді, плазманың жалпы көміртегі қышқылының мөлшерін анықтайды. Қышқылды- сілті тепе-теңдігін қан плазмасындағы сілті қорын Ван –Слайкс әдісі бойынша анықтап, соның нәтижесімен бағалайды. Немесе И. П. Кондрахин әдісі бойынша сарысудың мөлшерін белгілейді. Сарысуды вазелин майының астында сақтайды.

Сау малдардағы қан сарысуындағы сілті қорын Ван –Слайкс әдісі бойынша анықтағанда былайша болады: ІҚМ-50-62; қойда-45-54; ешкіде-48-52; жылқыда 50-65; шошқада-42-60; итте –40-60; тауықта-40-52.

1. 
   Гипокобальтоз. Йод жетіспеушілігі
   
2. 
   Бордың артықшылығы
   
3. 
   Никелдің артықшылығы
   
4. 
   Селеннің препараттары.
   
5. 
   Молибден артықшылығы
   
6. 
   Фтордың жеткіліксіздігі мен артықшылығы
   
7. 
   Этиологиясы. Патогенез.
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №14 зертханалық сабақ

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қосымша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

1. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қоса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісіуге қажеттіліктер.
   
2. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Қан сарысуындағы билирубиннің мөлшерін анықтау. (Ендрашик, Клеггорн және Гроф бойынша) 3 пробиркаға 0,9 % хлорлы натриймен 2 рет араластырылған 0,5 мл сарысу құяды. 1-інші пробиркаға 1,75 мл кофе реактиві мен 0,25 мл 0,9 % хлорлы натрий ерітіндісін қосып, колориметрлейді, 2-інші пробиркаға (тікелей билирубин) 1,75 мл 0,9 % хлорлы натрий ерітіндісін және 0, 25 мл диазоқоспасын қосып, 5 мин. кейін колориметрлейд; үшінші пробиркаға (жалпы билирубин) 1, 75 кофе ерітіндісін құйып, 0, 25 дизоқоспасын қосып, 20 мин кейін колориметрлейді. Колориметрлеуді жасыл жарық фильтрде 5 мм кюветпен қарсы дистильденген сумен жүргізеді.

Тікелей және жалпы билирубинді зерттеу кезінде алынған оптикалық тығыздық көрсеткіштерінен бақылаудың оптикалық тығыздығының көрсеткіштерін шығарып алады.

Колибрлы кесте бойынша, жалпы және тікелей билирубиннің мөлшерін тауып, (мг/ 100 мл немесе ммоль/ л) ал олардың арасындағы айырмашылықтан тікелей емес билирубиннің мөлшерін (мг/ 100мл немесе ммоль/л ) алады.

Мазмұнды бейінелейтін негізгі кестелер, формулалар және т.б

өзін-өзі текеру үшін және зертханалық жұмыстарын қорғау сұрақтары.

1. 
   Остеодиетрофия-Osteodystrophia
   
2. 
   Зат алмасуы бұзылуының алдын алу шаралары. Төлдерді аурулардан сақтандыру шаралары.
   
3. 
   Төлдерде кортиколдың (А витаминінің) жетіспеушілігінің алдын алу.
   
4. 
   Аскорбин қышқылы(С витаминінің) жетіспеушілігін алдын алу.
   
5. 
   Зат алмасу бұзылыуының алдын алу шаралары
   

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен» ІІІ пәнінен №15 зертханалық сабақ

Аралық бақылау

Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты ауру жануарға балауды қояр алдында оның клиникалық дәйектемелеріне көз жеткізу үшін осы оқу-әдістемелік материалдарының соңында беріліп отырған әдістемеліктер негізінде қарап ауру жануарға берілген ауру тарихында көрсетілген мәліметтермен салыстыруға және қоысша өздері тараптарынан тексеруге міндетті. Сонымен қатар тақырыпқа қатысты тапсырмаларды орындау барысында үйретілетін зертханалық зерттеу әдістемеліктерімен байланыстыра бағалауды меңгеру.

5. 
   Зертханалық сабақтың тақырыбына қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізуден бұрын қауіпсіздік іс шараларының сақталуына қаса көңіл аударып, атқарылатын жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне сенімді түрде кірісеге қажеттіліктер.
   
6. 
   Жұмыстың негізгі мақсатын атқару сәтінен бастап аяқталуына дейінгі іс қимылдарды аудиторияға естірте отырып, ретімен көрсету керек және болуы мүмкін қатерлерді алдын ала ескерте отырып, сақтану белгісін айтып жеткізудің жүргізілуін мәлімдеңіз.
   

Студенттерге тақырыпқа байланысты жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен қатар оны оған ұқсас аурулардан ажырату және негізгі дәйектемелік зертханалық зерттеулерді жүргізу.

Қанның аталған жасушаларының санын есептеу үшін есептеу камералары мен электронды есептеу құралдарын пайдаланады. Эритроциттердің санын эритрогемометр және фотоэлектроколориметрлердің көмегімен есептеуге болады.

Есептеу камерасындағы эритроциттер, лейкоциттер мен тромбоциттердің санын есептеу.

Қандағы жасушалардың санын есептеу үшін әр түрлі есептеу камералары (Горяев, Предтеченский, Бюркер, Фукс- Розенталь және т.б.) пайдаланады.

Есептеу камерасы-бұл қалың заттық 3 жолағы бар әйнек. Ортаңғы қырындағы жолақ 0,1 мл жіңішкелеу және 2 бөлікке бөлінген, олардың әрқайсысында Горяев торы қашалып жасалған. Егер қырындағы жолақтарға жапқыш әйнекті қойса, ортаңғы жолақтың үстінде 1/ 10 мл саңылау кеңістік пайда болады.

Горяев торының ауданы 9 мм² (3 х3 мм), оның үстіне 225 үлкен төртбұрыштар қойылған, олардың 25-сі 16 кішкентай төртбұрыштарға бөлінген. Кіші төртбұрыштың ауданы 1/ 400 мм² (1/ 20 х 1/ 20 мм ), ал камераның көлемі 1/ 400 мм ³ (1/ 400 мм ² х 1/ 10 мм).

Эритроциттердің санын есептегенде қанды қоспа- сұйықтықпен араластырады. Жалпы, бұл жағдайда Н. М. Николаев әдісі жиі қолданылады. Егер қанды меланжерге араластырса, онда капиллярға «0,5» белгісіне дейін қан алады, капиллярдың ұшын мақтамен сүртеді де, араластырғышқа «101» белгісіне дейін араласқан сұйықтықты қосады. Араластырғышты екі жағынан қолдың ортаңғы және үлкен саусағымен жауып, 1-2 мин. шайқайды. Бұл жағдайдағы қанды араластыру 1:200 болады. Ең бірінші меланжерден мақтаға араластырылған қанның 3 тамшысын алады, ал қалған тамшыны есептеу камерасының ортаңғы жолағына жағады. Араластырылған қанның тамшысы әйнектің астындағы саңылау кеңістікке түседі де, камераны толтырады.

Егер қанды пробиркада араластырса, Флоринский пробиркасына хлорлы натрийдің 4 мл 0, 85% немесе 3 % ерітіндісін алады да, Сали гемометріндегі 0,02 қанды пипеткамен алып, араластырады. Пастер пипеткасымен араластырылған қанды алып, есеп камерасын зарядтайды. 2-3 мин. тосып, эритроциттерді микроскоппен х8 объектісі, х 15 окулярымен есептейді. Бұдан кейін тордың диагоналі бойынша 4 үлкен төртбұрыштан есептейді. Үлкен төртбұрыштағы жасушалардың санын сол жақтағы жоғарғы кіші төртбұрыштан есептеуді бастайды, бұдан кейін 2-інші, 3-інші және 4-інші төртбұрышқа көшеді. Жоғарғы қатардан кейін төменгі қатардағы эритроциттерді 1-інші оң жақтағы төртбұрыштан бастап есептейді. Ішкі, кіші төртбұрыштағы және сол жағындағы эритроциттерді есептейді, ал төменгі және оң жақтағы эритроциттерді есептемейді.

Эритроциттердің санын (х, 1мл қандағы) мына формула бойынша анықтайды:

АБ 450х4000х200

Х= ------ = 10000 х А= ---------------- = 4500000

ВГ 80

1л қандағы эритроциттердің санын х=А х10¹⁰ формуласы бойынша есептейді. Меланжерге лейкоциттер есептеу үшін лейкоциттерге «0,5» белгісіне дейін қан сорып алады, «11» белгісіне дейін Тюрк сұйықтығын алады. ( 3 % сірке қышқылының ерітіндісі-100 мл, 1% көк генциан ерітіндісі немесе көк метиленді ерітінді –1 мл 1-2 мин. шайқайды.

Сірке қышқылы эритроциттерді бөліп жібереді де, ал көк гециан лейкоциттерді бояйды. 1:20 араласқан қан алады. Алғашқы үш тамшыны мақтаға түсіреді, ал қалған тамшыларымен есептеу камерасын толтырады.

Пробиркаға қан араластыру үшін 0,4 мл Тюрк сұйықтығын және 0,02 мл қанды пипеткамен гемометр Салиден алады. 2-3 мин. өткеннен кейін камераның түбіне лейкоциттер шөккен соң, қосымша сызықтары жоқ Горяев торына төртбұрыш болып топпен орналасқан объективі х8 және окуляры х 15 100 үлкен төртбұрышта микроскоппен жасушалардың санын есептейді. Лейкоциттердің санын мына формула бойынша есептейді.

Х= ---- = 50 х А= --------------- = ------- = 7400

ВГ 1600 2
Мұндағы, А-100 үлкен төртбұрышпен есептелген лейкоциттердің саны; Б- қанды (20) араластыру деңгейі; в- 100 үлкен төртбұрыштағы (100 х 16=1600) кіші төртбұрыштар саны; Г- кіші квадраттың үстіндегі (1/ мкл) есептеу камерасының көлемі;

1 литр қандағы лейкоциттердің санын есептеу үшін х= а х 5 х 10 ^–7 формуласын пайдаланады.

Тромбоциттердің санын есептеу үшін 1 мл шприцпен 0,5 мл 1% трилон ерітіндісін Б және 0,5 мл венозды қанын алып, араластырады да, бірден силиконды пробиркаға ауыстырып, бетін жауып қояды.

Пробиркадағы қан есептегеннен кейін бірнеше сағат тұруға болады. Есептеудің алдында қандағы пробирканы араластырып, лейкоциттрдің меланжеріне «1» белгісіне дейін қан алап, «11» белгісіне дейін 1 % аммоний оксалатын сорады. Араластырып, меланжерді 20 мин. қояды (эритроциттердің гемолизі жүреді). Меланжерді 2-3 мин. шайқап, мақтаға 3 тамшы қоспаны құяды. Ал қалған тамшылармен есептеу камерасын зарядтайды. Бұл есептеу камерасын тромбоциттер түбіне шөгу үшін (1 Петри табақшасы ылғалды мақтамен ) 10 мин. ылғалды камераға қояды. Тромбоциттерді объективі х40, окуляры х7 көгілдір жарық сүзгішімен 16 кіші төртбұрыштарға бөлінген үлкен 5 төртбұрышпен есептейді.

Тромбоциттердің санын (х, 1 мкл қандағы) мына формула бойынша есептейді.
АБ 440 х400 х20

Х= ----- = 1000 х А= ---------------- = 440000

ВГ 80

1 литр қандағы тромбоцитердің санын х=а х10⁹ формуласымен анықтайды.

1. 
   Құстардың зат алмасуын анықтау
   
2. 
   Ретинол жеткіліксіздігі
   
3. 
   Кальциферолдын жеткіліксіздігі
   

Білім алушының 8-ші семестрге арналған өздік жұмыстары:

2 Гастроэнтероколит. Тимпания. Мес қарының атония және гипотониясы

3 Жылқының гастриті.

4 Төлдердің бұлшық еттерінің ағарып ауруы

5Төлдердің ішек-қарын қабығының қабынуы, ішектер тамырларының тромбоэмболикалық ауруы, диспепсия, ішектің қабынуын (энтеритті)

6 Нефроз, холецистит Өт жолдары мен өт қабының аурулары. Билирубин, глюкоза және қандағы жалпы ақуызды (белок) анықтау

7Остеодистрофия. Минералдар жетіспегенін анықтайтын рентгенодиагностикалық тәсілдер мен рентгенология белгілері.

8 Эндемиялық зоб, кобальттың жоқтығынан (акобальтоз)

9 Буаз саулықтардың кетозы" Қосымша зерттеу әдістері.

10 Қан аурулары. Алиментарлық анемия. Гемолитикалық анемия. Постгеморагиялық анемия

11Торайлардың бауырының токсикалық гепатодистрофиясы. Бауырды және көк бауырды тексеру.

12 Ірі қара малдың созылмалы гематуриясы. Қан жұғындысын тексеру. Лейкограмманы есептеп шығару.

13 Несептас ауруы. Қосымша тәсілдермен зәр шығару мүшелерін зерттеу.

14 Ми және ми қабықтарының қабынуы. Рентгенография. Рентгенограмманы интерпретациялау.

15 Лейкопрофильге клиникалық баға беру.


ҚОСЫМША: Студенттер сабақ барысында тексерілетін және емдік іс шара көрсетілетін әртүрлі жануарларға төменде көрсетілгендей ауру тарихын толтырып, ол дәйектемелерді пәннің тақырыбын игеру барысында және курстық жұмыс, дипломдық жобалармен ғылыми-зерттеу жұмыстарындағы зерттеу нысандарын талқылау барысында қолдануға және әрдайым көмекші құрал ретінде пайдалануы қажет.

А У Р У Т А Р И Х Ы

Тақырыбы: Клиникалық зерттеудің желісі

Зерттеудің басталған күні: _________________________________________
Зерттеудің аяқталған күні: ________________________________________

Орындаған: ___________________________________________________

Тексерген: ____________________________________________________

Ауру тарихы

/ малдың түрі, жынысы, лақап аты, ретік саны №/

Орындаушы:----------------------------

Жетекшісі:------------------------Семей қаласы – 2016

Ауру тарихы

Басталды__________________________________________________

1.малдың түр____________________Жынысы________________

Жасы ____________ Түсі мен ерекшеліктері____________________________

2. Мал иесінің мекен-жайы _________________________________________

3. Емханаға түске күні _______________________________________________

4. Диагнозы: алғашқы _______________________________________________

соңғы__________________________________________________

Мал туралы мағлуматтар /анамнез/

а) малдың ауыра бастаған кезінен кейінгі мағлуматтары:

__________________________________________________________________

/ мал қашан және қандай жағдайларда __________________________________________________________________

ауырды, аурудын белгілері, кім, қашан емдеді, __________________________________________________________________

қандай малдәрігерлік емдеуден өтті, қашан өткізді/.

________________________________________________________________

/малдың шыққан тегі, тіршілігі, күтіп-бағуы, жемдеуі, __________________________________________________________________

суаруы және басқалары/

__________________________________________________________________

Малдың емханаға түскен кезіндегі анықтамалары.

Дене қызуы____________Тамырдың соғысы_____________________________

Тыныс алу қозғалысы________________________________________________

Қарын қыртысының жиырылуы_______________________________________

қондылығы________________________________________________________

/ жоғыры, орта, ортадан төмен, арық/

Кеңістікте өзін-өзі үстау қабілеті____________________________________________________________

/табиғи, еріксіз жатып-тұрып қалуы/

Дене бітімі ________________________________________________________

/сөлекет, нәзік, тығыз, болбыр/

сезгіштік__________________________________________________________

/сезімтал, әлсіз/

дене құрылымы_____________________________________________________

/күшті, орташа, әлжуаз/

__________________________________________________________________

Мінезі_____________________________________________________________

/жайлы, жайсыз, агрессивті/

__________________________________________________________________

түгі_______________________________________________________________

/шаш, қанат, қыл, қылшық: қалыңдығы, біркелкілігі, бұлғануы,

__________________________________________________________________

жылтырлығы, ұсталуы, түсуі, жал-құлақтардың жалпы жағдайы/

тері_______________________________________________________________

/түсі, ылғалдылығы, иісі, қызуы, серпінділігі, патологиялық өзгерістері/

тері асты клетчатка_________________________________________________

/өзгерістері: қабыну, лимфа, газ, қан жиналуы, ісігі,

__________________________________________________________________

қатпарлануы/

Мүйіз, тұяқ, тұмсық_________________________________________________

/өзгерістері/

Бездерді зерттеу.

__________________________________________________________________

/көлемі, пішіні, жұмсақ-қаттылығы, қозғалғыштығы, безді жауып тұрған __________________________________________________________________

терінің қызуы, сезгіштігі/

__________________________________________________________________

Осылайша мына бездерді сипатта:

Жақ асты___________________________________________________________

Жауырын алдындағы________________________________________________

Шап______________________________________________________________

Кілегей қабықтарды зерттеу.

Көз_______________________________________________________________

/түсі, ылғалдылығы, ісуі, іріндеуі/

Осылайша:

Мүрын____________________________________________________________

Ауыз қуысы________________________________________________________

Қынап_____________________________________________________________

Жалпы зерттегендегі байқалған ауру белгілері: __________________________________________________________________

Ауру белгілерін талдау:

__________________________________________________________________

Қорытынды: __________________________________________________________________

Арнайы зерттеу

Жүйке-жүйесін тексеру.

Мінез-құлқы_______________________________________________________

/байыпты, жабығуы, қозуы, байқалама?/

__________________________________________________________________

Ми қанқасы_______________________________________________________

/көлемі, пішіні, жергілікті қызуы, ісінуі, ауырсынуы/

Омыртқа бағанасы___________________________________________________

/көлемі, қисаюы, қозғалғыштығы/

__________________________________________________________________

Сезімталдықты тексеру _____________________________________________

/тактилді, ауырсыну сезімталдығына баға беру/.

Сезім мүшелері:

Көру аппараты_____________________________________________________

/қабықты, көз,көздің қабықшасын, қарашықты; __________________________________________________________________

көру кезінде: қабынуына, көздің жұмылуына, қарашықтың кішіреюіне __________________________________________________________________

және кедергілер арқылы тексеріп./

есту мүшесі_______________________________________________________

/ малдың өз атына, алақанды соққанда шығатын дыбысты __________________________________________________________________

қабылдауын бақылап баға беру/

/ әр түрлі қашықтықты малдың танауына азықты жақындату арқылы __________________________________________________________________

баға беру/
Тірен – қимыл жүйесін зерттеу малдың жүрісі___________________________

/табиғи, табиғи емес/

/сергек нашарланған, жоғарылаған /қозған/, аяқ-__________________________________________________________________

қозғалысы еркін, қиналады/
Еріксіз қозғалыстар_________________________________________________

/ түрі, қалай, зақымданған жерлері/

__________________________________________________________________
Вегетативтік жүйке-жүйесін тексеру

__________________________________________________________________

/рефлекстерді қолданып, баға беру/

Жүйке жүйесін зерттегендегі байқалған ауру белгілері: __________________________________________________________________

Ауру белгілерін талдау______________________________________________
__________________________________________________________________

Қорытынды: __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________


Тыныс алу жүйесін зерттеу.

Жоғарғы тыныс алу жолдарын тексеру.

Дем алған кездегі ауа __________________________________________________________________

(екпіні, иісі, қызуы)

Мұрыннын аққан су_________________________________________________

(байқала ма, байқалса: сұйық, кілегейлі, түсі, иісі, мөлшері)

Мұрын қуысы______________________________________________________

(мұрын қуысының кілегей қабығының: түсі, ылғалдылығы, қызаруы,ісінуі),

Қосалқы қуыстар _______________________________________________

(мандай, жоғарғы жақ, аулы қапшықты: пішіні, қызуы, __________________________________________________________________

нұқығанда шығатын дыбысы)

Көмей, кеңірдек_____________________________________________________

(бас пен мойынның ұсталуы, ерікті, еріксіз, қызуы, ауырсынуы, шуы)

Жөтел____________________________________________________________

(ауырсынуы, ұзақтығы, жиілігі, қарқыны,ерекшелігі)

Дауысы___________________________________________________________

(табиғи, өзгерісі бар, жоқ)

Қалқанша без_______________________________________________________

(пішіні, қозғалғыштығы, сезгіштігі, жұмсақ-қаттылығы, көлемі)

_________________________________________________________________

Көкрек қуысы мен өкпені тексеру.

Көкірек қуысы______________________________________________________

(сырт пішіні: сопақ, домалаған, жойылып кеткен: __________________________________________________________________

ауырсынуы,ауырсынуы, қабырғаларының бүтіндігі)

Тыныс алу қозғалысы _______________________________________________

/саңы, мөлшері, жиілігі, ырғағы/

_________________________________________________________________

Малдың көкірегін соққылау __________________________________________

(өкпенің шекараларын анықтап, баға беру, ашық __________________________________________________________________

нұқу дыбысын ажырату: __________________________________________________________________

негізгі және қосалқы тыныс алу шуларын сипаттау)

Қосымша тексеру

Өкпенің функциональдық қабілетін анықтау ___________________________

(бес минуттық жеңіл жүріске __________________________________________________________________

салып, не болмаса тұншықтыру әдісін қолданып)

__________________________________________________________________

Кеңірдекті соққылау________________________________________________

(дыбыстың өту қабілетіне баға беру)

Рентген сәулесі мен және тағы басқа зерттеулерді қолдану________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________Тыныс алу жүйесін теқсергендегі аурудың белгілер______________________

__________________________________________________________________

Ауру белгілерін талдау_______________________________________________

__________________________________________________________________

Қорынтынды_________________________________________________________________________________________________________________________

Жүректің тұсы ____________________________________________________

(сезгіштігі, кызуы, сызданған шуы)

Жүрек дүрсілі_______________________________________________________

(сол және оң жағы: ең жақсы байқалатын тұсы; ығысуы, күшеюі)

Жүрек шекараларын нұқу арқылы анықтау______________________________

__________________________________________________________________

(сол және оң жағының жоғарғы және артқы шекаралары, нұқу дыбысы)

__________________________________________________________________

Жүректің сазы_____________________________________________________

(естілуі, күші, ырғағы, саздың бір-бірінен ерекшелігі, жүрек __________________________________________________________________

қақпашалары дыбыстың нақты естілетін орны)

Артерияны тексеру.

Артерияның соғысы________________________________________________

(жиілігі, қанмен толуы: толық, орташа, бос; кернеу: __________________________________________________________________

жұмсақ, қатты, иілгіш; мөлшері: үлкен, орташа, кіші; күші: күшті, орташа, __________________________________________________________________

әлсіз; ырғақтылығы: ырғақты, ырғақсыз, жүйелі емес, біркелкі емес; жүрек __________________________________________________________________

соғысының өзгешелігі: өзгерссіз, секірмелі, баяу )

__________________________________________________________________

Венаны тексеру____________________________________________________

(толуы: толық, орташа, аз ғана; венаның соғуы: өзгешелігін __________________________________________________________________

анықтау)
Қосымша зерттеу.

Жүректің функциональдық қабілетін тексеру___________________________

__________________________________________________________________

(физикалық күш түсіру және тындау пробасы)

Қанның қысымы_________________________________________________

(артериялы: шамадан тыс, орташа, төмен)

__________________________________________________________________

Электрокардиография_______________________________________________

Фонокардиография__________________________________________________

Рентген сәулесі мен тағы басқа әдістермен тексеру. __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Жүрек және қан тамырлар жүйесін зерттегендегі байқалған ауру белгілері___________________________________________________________

__________________________________________________________________

Ауру белгілерін талдау______________________________________________

__________________________________________________________________

Қорытынды ______________________________________________________

__________________________________________________________________

Тәбеті: ___________________________________________________________

(жақсы, нашар, жоқ)

Азықты қабылдау және су ішу тәсілі: __________________________________

(дұрыс, дұрыс емес)

Шайнау: ________________________________________________________

(абайлап, ауырсынып, өте жайлап, асығып)

Жұту______________________________________________________________

(еркін, ауырсынып, жұтына алмау)

Кекіру_____________________________________________________________

(жиі, сирек, акырын: кекіргендегі шыққан газдың иісі)

Күйіс қайыру_______________________________________________________

(ерте, жай, бәсен, ұзақ)

Құсу______________________________________________________________ (байқалмады, байқалады: уақыты, жиілігі)

(байқалмайды, байқалады)

Ауыз саңылауы ____________________________________________________

(жабық, жартлай ашық, ашық)

Ерні ______________________________________________________________

(бүтін, зақымдалған, ерінің қозғалысы)

Ерін, жақ, тіл кілегей қабықтары ______________________________________

(түсі, ылғалдылығы, бүтіндігі, сезгіштігі, __________________________________________________________________

өзгешіліктері)

Тіл ______________________________________________________________

(көлемі, қозғалғыштығы, ақ дақтар бар ма)

Тіс________________________________________________________________

(сүт тіс, тұрақтығы, тіс ауырсыну, тіс берік ұсталуы, қай тістері жоқ, __________________________________________________________________

кемшіліктері, тістеу түрі, тістердің егелу, өзгешіліктері)

Жұтқыншақ _______________________________________________________

(бас пен мойынның ұсталуы, ткандердің жұмсақ-қаттылығы, __________________________________________________________________

ауырсынуы қызуы)

Өнеш _____________________________________________________________

(сол жақ күре тамыр арнасының пішіні, өткізгіштігі, ауырсынуя, __________________________________________________________________

қызуы)

(көлемі, пішіні, аштық қуысының білінуі, іш қабырғасының білінуі __________________________________________________________________

және сезгіштігі)
Күйіс қайтаратын малдың алдыңғы қарыншаларды

Мес қарын________________________________________________________

(сол жақ қуысының жағдайы, ауырсыну, кернеуі, толуы, __________________________________________________________________

жумсақ-қаттылығы; жиырлу: жиілігі, күші, ұзақтылығы, біркелкілігі, нұқу __________________________________________________________________

дыбысы, шулар).

Тақия қарын (жұмыршақ) ____________________________________________

(ауырсыну сынамасының қорытындысы тақия __________________________________________________________________

қарының зақымдануында).

Кітапша қарын (жалбыршақ) ________________________________________

/ ауырсыну, шуы./

Ұлтабар__________________________________________________________

/көлемі, ауырсынуы, ұлтабар ішіндегі заттардың көлемі,

__________________________________________________________________

шығатын дыбыстар мен шулар./

Ашы ішек ________________________________________________________

/ сезгіштігі, бөгде заттардың бар жоғы, ішектің ішіндегі заттар, __________________________________________________________________

шығатын дыбыс, шу: жиілігі, реттілігі, күші./

Тоқ ішек__________________________________________________________

(соқыр ішек пен шеңберлі ішекке жоғарыдағы мәліметтер __________________________________________________________________

жиналады)

Бауыр_____________________________________________________________

/ауырсынуы, жұмсақ-қаттылығы, көлемі, сипалау мен нұсқау __________________________________________________________________

кезіндегі аумағы, шекарасын, сезімталдығы анықтау./

Көк бауыр _________________________________________________________

/сезгіштігі, жұмсақ-қаттылығы, көлемі./

Дәреті_____________________________________________________________

/дене тұрысы, жиілігі, ауырсынуы, жалған дәретінің келуі, нәжістін __________________________________________________________________

өзідігінен шығуы, газдардың шығуы./

Нәжіс_____________________________________________________________

/мөлшері, түсі, иісі, құрамы, ішкі және сыртқы қабықтарындағы __________________________________________________________________

_____________________________________________________________

қоспалар: шырышты, газ, газ көпіршіктері, қан, жүнтоғышарлар, құм т.б.

Қосымша зерттеу___________________________________________________

/ қарынның; ішектердің, нәжісті зерттеулердің, __________________________________________________________________

эндоскопия, зонд арқылы тексерудің, руменографтын, тік ішекті __________________________________________________________________

зерттеулердің рентгенологиялық нәтижелерін талдау.

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Ауру белгілерін талдау: __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________


Зәр шығару жүйесін зерттеу.

Бүйрек ___________________________________________________________

(бүйректердің орналасқан тұсы, сезгіштігі, ауырсынуы, көмелі, __________________________________________________________________

пішіні, жұмсақ-қаттылығы, қозғалғыштығы)

Несеп жолы_______________________________________________________

(сезгіштігі, ішкі және сыртқы сипалағандағы қалындығы)

Қуық______________________________________________________________

(сезгіштігі, орналасуы, толуы, бөгде заттардын болу-болмауы, __________________________________________________________________

ішкі және сыртқы сипалау)

Несеп шығару каналы_______________________________________________

(өткізгіштігі, сезгіштігі, бөгде заттардың болу __________________________________________________________________

болмауы)

(жиілігі, малдың тұрысы, ауырсынуы, несептің мөлшері)

Несеп_____________________________________________________________

(мөлдірлігі, түсі, иісі, қоймалжың-сұйықтығы)

Қосымша зерттеулер _______________________________________________

(тік ішек арқылы, несепті талдау, катетер арқылы, __________________________________________________________________

рентген сәулесі мен тағы басқалар)

Несеп шығару жүйесін зерттегенде байқалған ауру белгілірі: __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Ауру белгілірін талдау______________________________________________

__________________________________________________________________

Қорытынды: _____________________________________________________

__________________________________________________________________
Жыныс жүйесі мен сүт бездерін зерттеу.
Ұрғашы малдың жыныс мүшесін тексеру.

Бөксе_____________________________________________________________

(пішіні; қалыпты, салбыраған)

Артқы тесік пен сарпай ______________________________________________

(терісінің түсі, қызуы, ісігі, сезгіштігі: бөліну: __________________________________________________________________

мөлшері, исі, түсі)

(түсі, ылғалдылығы, сезгіштігі, бүтіндігі)

__________________________________________________________________

Жатырдың қынапқа кіре берісмойны___________________________________

(каналдың ашылуы, бөлінетін __________________________________________________________________

сұйықтың мөлшері, құрамы)

Жатыр мойыны _____________________________________________________

(орналасуы, көлемі, пішіні, қозғалғыштығы)

Жатыр____________________________________________________________

(орны, көлемі, пішіні, мүйізінің сезгіштігі)

Жұмыртқа_________________________________________________________

(орны, мөлшері, пішіні, жұмсақ-қаттылығы, сезгіштігі, __________________________________________________________________

қозғалғыштығы)

Жұмыртқа жолы____________________________________________________

(орналасуы, сезгіштігі, пішіні)

Жыныс секрет аппаратын тексеру ___________________________________

(физико-химиялық, цитологиялық, __________________________________________________________________

бактериялық)

Сүт бездерін тексеру

Көру арқылы______________________________________________________

(түсі, терісінің бүтіндігі, пішіні, симметриясы)

__________________________________________________________________

Сипау арқылы _________________________________________________

(бөліктерінің жұмсақ-қаттылығы, сезгіштігі, бөліктерінің __________________________________________________________________

қызуы, сүт бездерінің жалпы жағдайы)

Қосымша зерттеу.
Төрт желіннен алынған сүттің органолептикалық бағасы__________________ __________________________________________________________________

(түсі, қою-сұйықтығы, біркелкілігі)

Физико- химиялық тексеру____________________________________________________________

Бактериялық тексеру____________________________________________________________

_____________________________________________________________
Еркек малдың жыныс мүшесін тексеру

Ұма ______________________________________________________________

(түсі, сезгіштігі, қызуы)

Ұрық______________________________________________________________

(сезгіштігі, көлемі, қозғалғыштығы, жұмсақ- қаттылығы)

Үлпек____________________________________________________________

(бүтіндігі, пішіні, көлемі)

Қаса______________________________________________________________

(шыққан кезіндегі түсі, ылғалдылығы, бүтіндігі, терісі)

Қосымша зерттеулер

Простоскопия______________________________________________________

Үрықты тексеру____________________________________________________

Несеп-жыныс жүйесін зерттегенде байқалған ауру белгілері__________________________________________________________

Ауру белгілерін талдау______________________________________________

Қорытынды________________________________________________________

(орналасуы, мөлшері, толуы, білінуі)

Патологиялық ошақтың функционалдық өзгеруі ________________________

(қалыпты жағдайы,

қозғалғыштығы, сезгіштігі )

Арнайы және қосымша зерттеулердін қортындысы __________________________________________________________________

(зонд арқылы, рентген сәулесі және тағы басқалары)

Қортынды: __________________________________________________________________

Қанның құрамын талдау _____________________________________________

/гемопрофиль, гемограмма/

Нәжістің құрамын талдау____________________________________________

__________________________________________________________________

Несептін құрамын талдау____________________________________________

__________________________________________________________________

Қарын шырыны құрамын талдау______________________________________

Рентгенография_____________________________________________________

__________________________________________________________________
Ауру малды зерттеулердің қортындысы.

Аурудың клиникалық белгілері_______________________________________

/зерттеген кездегі барлық ауру белгілері/
Аурудың жинақты белгілері ____________________________________
__________________________________________________________________

Ауру белгілерін талдау_________________________________________

/себебі, ауру белгілерінің ерекшеліктері/
Басты ауру белгілері_____________________________________________

/диагноз анықтайтын беогілер/

Диагноз __________________________________________________________

/алғашқы/

Ажырату диагнозы_________________________________________________

/ұқсас ауруларды бір-бірінен ажырату/

Қүні______________________Мал дәрігерінің қолы ______________________

Ауру тарихы № _______________________________________________

Мал иесі және оның мекен жайы

_____________________________________________________________

Мал туралы мағлұмат: _________________________________

Жасы ____________ Түрі – түсі ________________________________

№ ______________________Лақап аты ______________________

тұқымы _________________ Салмағы _____________________

Буаздығы ________________ Өнімділігі _________________________

Емді бастау мерзімі ____________________________________

Емді аяқтау мерзімі ________________________________

Болжау _______________ Емделген кун саны ____________________

Толықтырылған диагнозы ______________________________________

а) негізгі ауру диагнозы _______________________________________

б) қосалқы _______________________________________

в) асқыну _______________________________________

Малды емдеуге алдым ________________________________________

(Малды ұстап бағу, азықтандыру, пайдалану, диагностикалық тексерулер жүрді ме, жоқпа, аурудың алдын алу шаралары жасалды ма, жоқпа ?)

«_________» ___________________2004 жыл

Габитус: Дене бітімі _________________________________________

______________________________________________________________

Қан айналу мүшесі:

Тыныс алу мүшесі:

Ас қорыту жүйесі:

Жыныс мүшесі:
Сүт безі:

Нерв жүйесі:

Қозғалу мүшесі

IV. Патологиялық ошақты жазу

V. Алғашқы диагноз.

VI. Аурудың барысы мен ауырлығына сипаттама және қорытынды.

Емделген малды бағу, азықтандыру, пайдалану туралы мағлұмат.

а) Этиологиясы:

б) Патогенезі:

в) Клиникалық белгілері:

г) Диагнозы:

д) Емдеуі, емдеуді сараптау:

Ауру тарихын тапсырған күн

«______» ________________________ 200 ж
Қолы ___________________________

Каталог: ebook -> umkd
umkd -> Мамандығына арналған Сұлтанмахмұттану ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені
umkd -> Қазақстан Республикасының
umkd -> Қазақстан Республикасының
umkd -> Студенттерге арналған оқу әдістемелік кешені
umkd -> ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған «Ұлы отан соғысы және соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ әдебиетінің тарихы (1941-1960)» пәнінен ОҚытушыға арналған пән бағдарламасы
umkd -> «Балалар әдебиеті» пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар 2013 жылғы №3 басылым 5 в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті»
umkd -> ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешенінің
umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті
umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті
umkd -> «Филология: қазақ тілі» мамандығына арналған

жүктеу/скачать 2,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: