Оқу жылына «Жалпы медицина» факультетінің 5 курс студенттеріне «Жалпы дәрігерлік тәжірибе негіздері» пәні бойынша аралық бақылаудың емтихан сұрақтары

Этиологиясы. Туған кездегi торлану жеткiліксiздiгi нәрестенiң құрсакiшiлiк гипотрофия (гестациялық жасынан дене салмағының кем болуы) оның даму кiдiрiсiнің көрiнiсi, себептерiне байланысты. Туғаннан кейiнгi БКЖ себептерi:

1. Алиментарлык факторлар – тамақ ішудің сандық жеткiліксiздiгi (гипогалактия, қоспаларды жеткiлiксiз мөлшерде ішу) немесе тамақтың сапалық жеткiліксiздiгi (тәулiктiк рациондағы белок, витаминдер, микроэлементтердiң аздығы).

2. Инфекциялық факторлар – кұрсакiшiлiк жайылмалы инфекциялар, сепсис, пиелонефрит пен зәр жолдарының инфекциясы, iшек пен тiндерге тағамдық заттардың орайласуын бұзуға, гиповитаминозға әкелетiн жайлар. Гипотрофиянын ең жиi себебiне ұзақ диарея, iшектiң кiлегей қабатындағы морфологиялық өзгерiстерне (ащы iшек түгiнiң атрофиясына дейiн) әкелетiн ас қорыту жолдарының инфекциялық бұзылыстары.

Мырыш пен басқа микроэлементтер, темiр жеткiліксiздiгi, гиповитаминоздар, токсикалық жағдайлар (экологиялық Д немесе А гипервитаминоздар, дәрiмен улану және т.б.)

4. Анорексия – перинатальдық немесе басқа ми аурулары, қоршаған ортаның қолайсыз жағдайлары, невроздар салдары.

5. Ауыз, ас қорыту жолдарының iштен туа бiткен ақаулары, соларға байланысты құсулар (пилоростеноз және т.б.).

6. Ішектiң мол резекциясынан кейiнгi «қысқа iшек» синдромы.

7. Мальабсорбциясиндромдары (лактоза, сахароза, глюкоза, сояменсиырсүтініңбелогынкөтереалмау); целиакия, муковисцидоз, экссудативтiкэнтеропатиялық, экродерматит, аш iшектiңәртүрлi бөлiгiндегi түктердiңатрофиясы

8. Тұқымқуалайтынзаталмасуауытқулары (галактоземия, лейциноз, фруктоземия, Ниманн-Пик, Тей-Саксаурулары) мениммундытапшылықтар (көбiнеТ-жүйесiнебайланыстылары).

Патогенезi. Гипотрофияға әкелетін себептердiң түрiне қарамастан, ауру балалардың бәрiнде де тағамдық заттардың (ең алдымен белоктардың) iшек және тiндерде қорытылуы бұзылады. Барлық ауруларда салмақ пен бой кемiстiгiне тiкелей сейкес зәрмен шығатынnазоттық заттар көбейiп, мочевина мен зәрдiң жалпы азоты арасындағы қатынас бұзылады. Бұл қатынасты М.Н. Логаткин белоктық тамақтану көрсеткiшi деп (БТК) атауды ұсынған. Сау нәрестелер мен сәбилерде тамақтану түрiне байланыссыз-ак БТК 83-85%-а тең (М.Д.

Шестакова). Оның мәлiметi бойынша гипотрофияда БТК әрқашан төмен (70-35%), ал артық белоктық тамақтануда ылғи жоғары.

Әдетте, гипотрофиясы бар балаларда асқазан, iшек, ұйқы безi ферменттерiнiн белсендiлiгi төмен. Бұл көрiнiс салмақ пен бой кемiстiгiне тура пропорциональды болғандықтан гипотрофияның II-ІІІ-дәрежесiнде сау балаларға деген адекватты тағамдық жүктеме науқас баланың жедел ағымды ас қорыту бұзылысына (диспепсия) әкеледi. Iшекұзарып, кеңитіндiктен iштiң қатуы да тән. Осы жағдай дисбактериозда да болады. БКЖ -де бауыр қаблетi де бұзылады (белок-синтетикалық, антитоксикалык, ацетилдеушi, көмiрсу, май және т.б. Бұл жөнiнен, меселен, Д-ксилоза сынамасы дерек бередi); бұдан жүрек, бүйрек, өкпе де тыс қалмайды. Бұл балаларда анемияның болуы тек белок кемiстiгiне ғана емес, осы жағдайда жиi қосалқы орын алатын Fе, Сu, Zn, фолий қышқылы, пиридоксин тапшылығына да байланысты. БКЖ-да гуморалдық иммунитетте заңды бұзылыстар байқалмағанымен нейтрофилдер мен макрофагтардың фагоцитарлық белсендiлiгiнiң өзгерiстерi, Т-лимфоидтық жүйесiнiң тежелiсi мен лимфоцитопения болады (Т-хелперлер кемiстiгi басым, ал, Т-супрессорлар белсендiлiгi не қалыпты, не аздап төмен); бұл инфекцияның жиi қабаттасуына әкеледi. Гипотрофиясы бар балада инфекция белгiлерi шамалы білінеді, жасырын жүредi. Заттек алмасу бұзылыстарының ең көрнектiлерi: гипопротеинемия, гипоальбуминемия, аминоацидурия қант қисықтары жазық, гипогликемияға бейiм; ацидоз; гипокалиемия, гипокальцемия, гипофосфатемия, гипернатриемия. Бірақ, калий мен натрий өзгерiстерi, бүйрекүстi бездерiнiң белсендiлігінің артуынан болуы мүмкін. Әр салмақ бiрлiгiне шаққанда, дене көлемiнiң

өсуiне сай, әрi осыған сәйкес жылу жоғалту жүретiндiктен гипотрофиямен ауыратындардын салқындауы оңай (жылу түзiлу де төмен).

Жiктелуi. Ауырлық дәрежесіне сәйкес гипотрофия үш дәрежеге бөледі. Диагнозда негізгі этиологиясы, қосалқы аурулар, асқынулары көрсетілуі тиіс. Гипотрофияны біріншілік және екіншілік деп те бөледі. Біріншілігі негізгі диагнозда да, қосалқы болуда мүмкін. Әдетте, ол тамақ жетіспеушілігінің салдары болады. Екіншілік гипотрофия негізгіmаурудың асқынуы болады. Шет елдік әдебиеттерде гипотрофияның І-ІІ дәрежесін жеңіл

және орташа белок-калориялық (белоктық-энергетикалық) жеткіліксіздігі деп, ал ІІІдәрежесін алиментарлық маразм немесе квашиоркор деп атайды.

Клиникалық көрiнiсi. Гипотрофияның I-дәрежесiнде дененiң барлық жерiнде, ең алдыменіштешелқабатыазаяды. Чулицкаяныңтолықтық (семiздiк) индексi 10-15-кетең. Май қабаты болбыр, тiндер тургоры мен бұлшықет тонусы төмен. Терi мен клегейқабаттың шамалы бозғылтығы, терiнің серпiндiлiгi мен эластикалығының (созылмалығы) төмендеуi байқалады. Бойы тетелестерiнен қалыспасада, салмағы қалыпты көрсеткіштен 11-20%-ға азаяды. Салмақтың қосу сызығы жазықтау. Баланың жалпы көңіл-күйi қанағаттанарлық. Психомоторлық дамуы жасына сай, дегенмен ашушаң, мазасыз, тез

шаршап, ұйқысы бұзылады. Лоқсуға, құсып жiберуге бейiм келеді. ІІ дәрежелі гипотрофияда тиісті дене ұзындығының аздығы 2-4 см азайған, тиісті дене салмағының жетіспеушілігі 15-30% құрайды. Бала белсендлігі төмендеп, селқостық, адинамия, тітіркеншіктік дамиды. Терісі сұр реңді, бозғыл түсті, құрғақ түлеген. Тері

серпінділігі мен тіндер тургоры төмендеген, бұлшықет гипотониясы айқындалады. Іш пен аяқ-қолдарындағы тері асты шел майы қабаты жұқарған немесе жойылған, бетінде сақталған болып келеді. Жылу реттелуі бұзылған. Тәбеті төмендеген. Ұйқысы тынышсыз.Жиі жүрек аритмиясы, тахикардия, гипотония байқалады. Нәжісі тұрақсыз: Іш қату диспепсиялық нәжіске ауысады. Көмірсуларды шектен тыныс бергенде ұн тәріздес нәжіс болады: нәжіс көпіршікті, ботқа тәрізді немесе шырыш аралас қорытылмаған крахмал тұқымдарыбарсұйықсипаттаболады. Сиырсүті, сүзбенікөпқабылдағанда, ақуыздынәжісбайқалады: нәжісәкті-сабындытүрдежәнеқоңыртүстідомалақтүріндеқұрғақтанып, ұсақүгітіліпшашылады, шірікиісшығады. Тамаққатоймауда «аш» нәжіспайдаболады – нәжісқұрғақ, азмөлшерде, түссіз, шірік-өткіриістіболады. ІІІ дәрежелі гипотрофияда (атрофия) дене салмағының жетісеушілігі 30% артықболады. Бой ұзындығы жасына сай мөлшерден 7-10 см қалады. Баланың сыртқы келбеті терімен қапталған қанқаға ұқсайды. Тері асты шел майы қабаты ішінде, денесінде және аяқ -қолдарында жойылған, бетінде жұқарған немесе мүлдем жоқ болады. Терісі сұрбозғылт түсті, құрғақ, аяқ қолдары салқын болып келеді. Тері эластикалық қасиетінен айырылады (көптеген әжімдер білінеді). Биш кесектерінің (түйіндерінің) жоғалуына байланысты, беті түсіңкі, қарт тәрізді, әжімді, үшкір болып келеді. Тіндер тургорлары мүлдем жойылған. Бұлшықет атрофиясы және бүккіштер гипертонусы дамиды, сусыздану белгілері айқындалады. Шөлдеу, үлкен еңбек пен көз алмасының түсіңкі болуы, конъюктива мен мүйізді қабаттың құрғақтығы, ауыз қуысының құрғақ, алқызыл кілегей қабаттары, дене қызуы төмендеген, балалар тез салқындауға бейім келеді. Нәжісі тұрақсыз. Иммунитет күрт төмендеген, қабыну аурулары дене қызуының көтерілуінсіз және жиі асқынулармен өтеді. Туа біткен гипотрофияда ОНЖ түрлі бұзылыстары

байқалады. Баланың физикалық дамудың төмен көрсеткіштерімен туылады.

Диагноз қою. Гипотрофия диагнозын қою мен оның дәрежесін анықтау үшін тері

асты шел майы қабатының қалыңдығы негіз болып табылады.

Емі. Ем кешенді болуы тиіс және оған жатады:

1) гипотрофия тудырушы факторларды анықтап, оларды түзету немесе жою;

2) емдік тамақтандыру;

3) тиімді режим, күтім, тәрбие, уқалау мен гимнастиканы ұйымдастыру;

4) созылмалы инфекция ошақтарының, қосалқы ауруларды анықтау және оларды емдеу;

5) ферменттік, дәрумендік, белсендіруші және симптоматикалық ем. Емдік тамақтандыру – тиімді емдердің негізі.

Негізгі принципі 2 сатылы ем болып табылады:

1) тағамға толеранттылықты анықтау кезеңі.

2) күшейтілген тамақтандыру кезеңі.

Тағамдық үлкен жүктеме кенеттен және ерте енгізілсе, науқаста диспепсия мен

күйзеліс шақыруы мүмкін. Емдік тамақтандырудың маңызды принциптері келесілер:

1) емнің бастапқы сатыларында тек жеңіл қорытылатын тағам (ана сүті, ол болмаса, бейімделген немесе жартылай бейімделген қоспалар, ең дұрысы сүтті – қышқылды

ацифильді «Малютка», «Малыш», «Балбөбек», «Биолакт», «Бифилин» және т.б.);

2) жиірек тамақтандыру;

3) тамақтануға, нәжіске, диурезге, ішкен және парентеральды енгізілген сұйықтық көлеміне, тұз мөлшеріне адекватты жүйелі бақылау жасау.

Тағамға толеранттылықты анықтау І гипотрофияда әдетте 1-3 күн, ІІ дәрежесінде -3-5 күнге және ІІІ дәрежесінде 7-10 күнге созылады.

І дәрежелі гипотрофияда емдеу басынан бастап тағамның тәуліктік мөлшері баланың жасына және дене салмағына сәйкес жүргізіледі. ІІ және ІІІ дәрежелі гипотрофияда сүт немесе қоспаның бастапқы тәуліктік көлемі салмағының 2/3-1/2 бөлігі есебінен болуы тиіс. Жетіспейтін тағам мөлшері сұйықтықпен (шай, итмұрын тұнбасы, жеміс шырындары, көкөніс және жеміс қайнтпалары) толтырылады. Баланың жағдайы жақсарған уақыттан бастап, тағам мөлшерін қалыпты көлемге дейін жеткізеді.

І дәрежелі гипотрофияда тамақтануды есептеу және түзету болуға тиіс салмағының 1кг-на саналады. ІІ дәрежелі гипотрофияда тәуліктік рациондағы белок пен көмірсу болуға тиіс (орташа салмаққа немесе шамалап алынған салмақ) салмағының 1 кг-на есептеліп, май мөлшері қазіргі салмаққа есептеледі. ІІІ дәрежелі гипотрофияда белок пен көмірсу мөлшері орташа болуға (шамалап алынған салмақ) тиісті салмағының 1 кг-на (қазіргі салмағы + қазіргі салмақтың 20 %), ал май мөлшері – қазіргі салмаққа есептеледі. Бала жағдайының қалпына келуі мен салмақ қосудың тұрақтануы кезінде тағам мөлшерін болуға тиіс салмаққа шағып есептейді. Белок қажеттілігін қамтамасыз ету ақуыздық қоспалар мен тағамдарды (ақуыздық энпит, айран, ақуыздық сүт, сүзбе, сарыуыз ет өнімдері); көмірсуларды – қант сиробын, жеміс шырыны мен пюресі, ботқаларды қосу арқылы, ал майды – май энпиті, қаймақ, өсімдік майы немесе сары майды қосу арқылы жүзеге асырылады.

Баланың ең тиімді тағам түрі – емшек сүті болып есептеледі, ол болмаса – бейімделген сүт қоспалары қолданылады. Сүтті-қышқылды тағамдар қабылдаған жөн, өйткені олар асқорыту сөлінің бөлінуін белсендіріп, дисбактериозды азайтып, тез қорытылу мен сіңірлуге жақсы әсер етеді. Ішек микрофлорасын жақсарту үшін биологиялық белсенді қоспалар (БАД-1, БАД-2, БАД-1Л) тағайындау қажет. Бірақ, әрбір науқас балаға диета тағайындау мен, оны кеңейту жеке шешілуі қажет, ол міндетті түрде копрограмма, дене салмағының қисығы мен қант қисығын ескере отырып, қарастырылады.

І дәрежелі гипотрофиямен ауыратын баланы ауыр қосалқы ауруы мен асқынуы болмаса, үйде емдеуге болады. ІІ және ІІІ дәрежелі гипотрофияны міндетті түрде ауруханада емдейді. Науқасты жарық, кең, үнемі желдетілетін бөлмеге жатқызу керек. Палатадағы ауа температурасы 24-25оС төмен болмауы, бірақ 26-27оС аспауы керек, өйткені бала тез салқындап, тез қызып кетеді. Серуендеу ауа температурасы –5оС болғанда рұқсат етіледі. Күз бен қыста серуендеуге аяққа жылытқыш қойылады. Балада жағымды тонус шақырған жөн, жиірек қолға алу қажет. Қосарланатын инфекцияның алдын-алу қажет, науқасты оқшай бокске ауыстыру, бокста күнделікті кварцтау жүргізу керек. Жылы гигиеналық ванналардың (су температурасы 38оС) жағымды пайдасы көп.

Уқалау мен гимнастика міндетті түрде жасалуы тиіс.

Гипотрофиямен ауыратын балаларды емдемейді, оларға күтім жасайды деп есептеледі.

Гипотрофияның емінде, тамаққа толерантығын анықтау кезінде, кеңінен ферменттер қолданылады. Осы мақсатта абомин, асқазан сөлдері, фестал, мексаза, мезим сияқты ферменттер қолданылады. Егер копрограммада бейтарап майлар мен майлық қышқылдар көп болса, қосымша панкреатин, панзинорм, креон беріледі.

Витаминдермен емдеу гипотрофия емінің ажырамас бөлігі. Витаминдер алғаш парентеральды түрде ішуге тағайындалады. Алғашқы күндері С, В1, В6, беріледі. Кейіннен А, РР, В15, Е, фолий қышқылы, В12 витаминдері беріледі. Организмнің белсенділігін көтеру емінің негізі апилак, дибазол, пентоксил, метацил, жень-шень, пантокрин және басқалар бірінен соң бірі емдік курс түрінде жүргізіледі. Белгілеріне сәйкес ем гипотрофияның клиникалық көрінісіне байланысты. Анемия болса, фолий қышқылы, темір дәрі-дәрмектері және басқа тиімді ем жүргізіледі. Ультракүлгін, массаж, физиоем пайдалы болып келеді.

Алдын-алу. Табиғи қоректендіру, гипогалактияны ерте анықтап, ұтымды емдеу, жасына сәйкес дұрыс тамақтандырып, оны кеңейту. Тағамның дәрумендермен жеткілікті толтырылуы, күтім мен режимді жасына сай ұйымдастыру, рахиттің алдын алудың маңызы зор, фондық ауруларды ерте анықтау және дұрыс емдеудің орны ерекше. Алдыналудың маңызды бөлігі тұрақты деңсаулығын антенатальды корғау болып табылады.

Этиологиясы. Паратрофияның дамуына лимфатикалық-гипопластикалық және экссудативті-катаральдыдиатездерсебепкер. Паратрофияғажиіинфекциялықауруларменсырқаттану, анемиябейімдейді. Анасыжүктікезіндежанжақтытамақтанбай, тағамдықжүктемешектентысболса, кейбірметаболизмніңбұзылыстарында (мысалықантдиабетінде) паратрофияпренатальдыкезеңдеқалыптасуымүмкін.

Паратрофияныңдамуыныңнегiзгi себебi – негізгітағамдықингредиенттердіңтиімдітепе-теңдігінсақтап, дұрыстамақтанбаудаболыпкеледі:

 тағамқұрамындакөмірсулардыңшектентысболуы (бейімделгенқоспалардайында-ғанда, ұнтақтыңмөлшерінтиістікөлемненартықалу, күнінеботқакүйіндебірнешеқосымшатамақберу, банандарды, печеньенікөпберу, тәттішырындарды, шәйдікөпберу);

 ақуыздарды шектен тыс қолдану (тағам құрамында сиыр сүтінің, сүзбенің, белоктық энпиттің және т.б. көп болу);

 күтім кемшіліктеріне байланысты (массаждың, гимнастиканың, таза ауада қыдырудың болмауы).

Анасынан көп мөлшерде емiлетiн суттiң әсерi тiкелей дәлелденбеген.

Патогенезі. Көмiрсу және белоктармен артық қореқтендiру iшек дисфункциясына, онын кейбiр ферменттер жүйесiнің тежелуіне (дисферментемия), дисбактериоз, бактериалдық флоранын iшектiң жоғарғы бөлiктерiн көтерілуіне, анемия, эндогендiк улануға, ацидоз, гиповитаминоз(дар) мен жиi инфекцияларға әкеледі;

 ақуыз, көмірсулар (липогенез және анаболикалық әсерімен гиперинсулизм), витаминдер, су-тұз алмасуы бұзылады;

 инфекцияға қарсылығы төмендеп, жиі инфекциялық аурулурмен ауырады.

Жіктелісі. Пре- және постнатальды түрлерге; этиологиясын анықтайды; бастапқы, үдеу, сауығу кезеңдеріне бөледі.

Клиникасы. Паратрофияның негiзгi белгiлерi – нервтiк-психикалық бұзылыстар.

 Тіндердің трофикасының бұзылуы. Бұндай балалар болбыр, ісінген болып көрінеді, терісі бозғылт, құрғақтау, кейде сұр түсті (тағам құрамында ақуыздар көп болғанда), тіндер тургоры және бұлшықет тонусы төмендеген, терасты шел майы жеткілікті, бірақ жұмсақ, болбыр келеді.

 Зат алмасу бұзылыстары. Қан сарысуында темір, фосфолипидтер мөлшері төмен, холестерин көп, глюкозотолерантті тестің көрсеткіші бойынша көмірсулар алмасуы бұзылған, су-тұз алмасуы тұрақсыз, кезкелген ауруларда дене салмағының айтарлықтай пайызын жояды.

 Нервтік-психикалық бұзылыстар. Аз қозғалады, эмоциялық тонусы тұрақсыз, енжар, белсенділігі (апатияға дейін) төмен, негізсіз мазасызданумен ауысып отырады, ұйқысы беткей, мазасыз, тағамды таңдап ішеді, кейде тәбеті төмен болады.

 Ішек әрекетінің бұзылыстары:

- тағамқұрамындакөмірсуларкөпболғанда, нәжісіұнтәріздесболады (нәжісісұйық, иісіқышқыл, түсісары, жасылсары, микроскопиялықзерттеуденәжістіңқұрамындажасушадантыскрахмал, қорытылмағанклетчатка, бейтарапмайжәнемайлы

қышқылдар бар-жоғын анықталады.)

- күнделікті тағам құрамында белок көп өнімдер көп болып кеткенде, белоктық нәжіс (нәжіс аз, түрі тығыз, құрғақ, үгілгіш, сұр балшық тәріздес болады, шіріген тәріздес исті, реакциясы сілтілі, микроскопиялық зерттеуде көп детриттер, майлы қышқл тұздарын, аздау бейтарап майлар анықталады);

- инфекциялық аурулармен жиі ауырады (респираторлы, зәр жолдарының, отиттер);

- жиі лимфатикалық-гипопластикалық немесе экссудативті-катаральды диатездер түрінде конституция ақаулары белгілері байқалады; рахит, жеткіліксіз анемиялар, гиповитаминоздар белгілері болады.

Диагнозы объективті тексеру, антропометрия, калиперометрия, психомоторикалық дамуын бағалау нәтижесінде анықталады. Осы торланудың созылмалы бұзылысының негізгі даму себебін анықтап, гиповитаминоздарды, рахитті, анемияларды көрсету керек. Шеткі қан анализінде, анемиямен (темірдің, фоль қышқылының, В тобы витаминдерінің жетіспеушілігі) қатар, кейде лимфоцитоз, ЭТЖ арытуы байқалады.

Ажырату диагнозы. Дене салмағы мен ұзындығының пропорциональды дамуымен дамитын паратрофияны, гиперпластик балалардан (дене дамуының конституциональды озық болуы) ажырата білу керек. Ол балалардың тін тургоры және бұлшықет тонусы жақсы, трофикасы қалыпты, нервтік-психикалық дамуы жасына сәйкес, иммунитеті бұзылмаған болып келеді. Паратрофияны ерте жасынан бастап, семіру байқалатын тұқым қуалайтын аурулардан ажырату керек.

Бардле-Бидл синдромында (16-хромосомдағы мүкістікпен аутосомды-рецессивті тұқым қуалау) булемия фонында семірумен бірге олигофрения, полидактилия, пигментті ретинопатия, артериальды гипертензия, бүйрек жетіспеушілігі, созылмалы гепатит, қант диабеті байқалу тән болып келеді.

Альстрем синдромы (атосомды-рецессивті тұқым қуалау) үшін ерте жастағы семірумен қатар, нистагм, жарықтан қорқу, пигментті ретинопатия, нейросенсорлы саңырау тән.

Паратрфияның емі баланың тамағын қалыптастыруды қарастырады. Тамақтану рационындағы қателікті қалыптастыру өте маңызды болып келеді. Тамақ мөлшері, қажетті ингредиенттер баланың тиісті салмағына есептелінеді. Бұлбалаларсаубаласияқтытамақтанады. Ең дұрысы емшектен тамақтандыру. Бала жасанды тамақтанатын болса, бейімделген қоспалар қолданған жөн. Алғашқылардың бірі болып, қосымша тамақ ретінде, көкөніс пюресін бастап берген дұрыс. Күнделікті тағамының құрамындағы жетіспейтін витаминдерді, тағамдық ингредиенттерді толықтырып, жеңіл сорылатын көмірсуларды шектелуін қадағалау керек. Бала аш болмауы керек. Емнің негізгі шарттары жүйелі массаж, гимнастика, тұрақты қыдыртып отыру, шынықтыру, қарқындандыратын ем (қуаттандыратын адаптогендермен пентоксил, дибазол, және витаминдермен (А, Е, В6,В12, Вс, В5, В15) ауысып отыратын курстар, қосарланған аурулардың (рахит, анемия)

тиімді профилактикасы (немесе емі).

Болжамы. Әдетте, жағымды. Дұрыстап емдесе бала сауығып кетеді.

Паратрофияның алдын-алу жүктіліктің барысындағы ауытқулардың алдын алу,патологияларды мерзімінде анықтап емдеу, туылғаннан кейін сәбилерге дұрыс тамақтандыруды қамтамасыз етіп, күту ережелерін сақтап, салауатты өмір сүруді ұйымдастыру.

Диспансеризация. 2 аптада 1 рет дәрігер қарап, қажет болса, жекелеген мамандармен

кеңес ұйымадстырып, қан анализін, копрограмма, қант мөлшерін анықтаудан тұрады

44. 
    
    
    жүктеу/скачать 2,54 Mb.
    
    Достарыңызбен бөлісу: