Оқулық Алматы, 012 ббк 65. 29 К 68

Нарықтық экономика жағдайында меншікті капитал құнын элементтері бойынша бағалау, меншікті капиталды тартудың қымбат емес көздерін таңдау негізінде, корпорацияның қаржылық тұрақтылығын нығайтуға ықпал етеді.

Меншікті капитал құнын бағалаудың бірқатар ерекшеліктері бар, олардың ішіндегі маңыздыларына жататындар:

• 
  Акционерлерге төлеу сомасын салықтық базаға жатқызады, ол дивидендтер түріндегі табыстар бойынша анықталады. Дивидендтік төлемдерге салық салу заемдық капиталмен салыстырғанда меншікті капитал құнын арттырады. Акция иеленушілерге дивидендтер түріндегі төлем акционерлік қоғамның таза пайдасы есебінен жүзеге асырыла-ды.
  

• 
  Меншікті капиталды тару инвесторлар үшін қаржылық тəуе-келмен байланысқан, ол оның құнын тəуекел үшін сыйақы шамасына ұлғайтады.
  

• 
  Меншікті капиталды жұмылдыру оның негізгі сомасы бойын-ша ақшаның кері ағымымен байланыспаған, оның жоғары құнына қарамастан, корпорация үшін осы көздің тиімділігін растайды. Заемдық қаржылар бойынша кері ақша ағымы пайыздарды төлеумен қатар борыштың (заемның) негізгі сомасының белгіленген мерзімде қайтарылуынан тұрады. Тартылатын меншікті капитал бойынша кері ақша ағымы акционерлерге төлемнен (дивидендтер нысанындағы) ғана тұрады. Ол корпорацияның қаржылық тұрақтылығы жəне төлем қабілеттілігіне қол жеткізу тұрғысынан меншікті капиталды пайдаланудың үлкен қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.
  

• 
  Бухгалтерлік баланста белгіленген меншікті капитал көлемін оқтын-оқтын түзету қажеттілігі. Осы орайда меншікті капиталдың əрекет етуші бөлігі ғана нақтылануы тиіс, өйткені оның қайтадан тар-тылатын шамасын ағымдағы нарықтық бағаларда бағалайды.
  

– Жай акциялардың эмиссиясы бойынша болжанған шығындар. Артықшылықты акциялардың эмиссиясы арқылы қосымша ка-

питалды тарту құнының белгіленген мөлшерін акционерлердің жал-пы жиналысы белгілейді. Артықшылықты акциялардың эмиссиясы арқылы қосымша капиталды тарту жəне заемдық қаржыларды тарту прооцестерінің ұқсастығы осында. Артықшылықты акциялар бойынша дивидендтік төлемдер таза пайда есебінен жүргізіледі. Дивидендтерді төлеумен қатар қоғамның шығындарына акцияларды шығару бойынша эмиссиялық шығындар жатады.

Меншікті капиталдың (МК) құны келесі элементтер бойынша бағаланады:

МК_кп – есептік кезеңде пайдаланылатын МК құны, %-бен;

А_ТП – пайдалану барысында акционерлерге төленген таза пайда со-масы;

3) қосымша тартылған акционерлік капитал құны жай жəне артықшылықты акциялар бойынша жеке есептеледі. Акциялар эмис-сиясы есебінен меншікті капиталды тарту құнын басқару процесі эми-тент үшін үлкен қиындықтарды жəне жоғары тəуекелдерді туында-тады.Осы орайда, корпорацияның меншікті капиталы құнын басқару үшін эмиссиялық жəне диверсиялық саясатты əзірлеу жəне жүзеге асыру қажет.

• 
  – дивидендтер өсімінің жоспарланған индексі;
  

• 
  ^ÌKñÀ – жай акциялар шығару есебінен тартылған МК сома-
  

Эаш – акциялар эмиссиясының жалпы сомасына қатысты кəдімгі акцияларды шығаруға жұмсалатын шығындар, үлесте, бірлікте.

Меншікті капиталдың базистік жылмен салыстырғанда есеп беру кезңіндегі рентабельділігін жəне оның шамасына ықпал еткен фактор-ларды бағалау үшін Дюпонның үш факторлы моделі қолданылады:

Бұл формула меншікті капитал рентабельділігінің өзгеруіне қандай факторлар көбірек дəрежеде ықпал еткендігін анықтауға жəне осы өзгерістің себептері неде екендігін анықтауға мүмкіндік береді:

– Немесе капитал құрылымындағы өзгерістерде (А/КҚом);

МК_аат – артықшылықты акциялар есебінен тартылған меншікті ка-питал құны;