Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі бекіткен
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
паразитология кітап
49 - сурет. Microphallus papillorobustus. А-ересек сорғыш; В-Gammarus locusta- дан алынған метацеркария
( Белопольская бойынша) өтеді. Мысалы, Moniezia ехрапіаның бүзауда 37-40 күннен соң, жыныстық жетілуі жүзеге асса, Taeniarchynchus saginatus адамда 3 айдан соң жетіледі. Нематодтардың арасында негізгі иесінде жылдам жыныстык жағынан жетілетін түрлерде бар. Мысалы, иесінің ішегіне түскен бұлшықет трихинасының жыныстык жетілуі үшін 6-7 күн кажет, ал Strongyloides ratti тіпті 4 күннен соң жетіледі. Жыныстық жағынан үзақ жетілетін түрлер моногенетикалық сорғыштардың өкілдерінде жиі кездеседі. Б.Е. Быховскийдің (1957) мэліметтері бойынша Dactylogyrus iwanovi маусым-шілде айларын- да теңізде Leuciscus brandti-j\u\ жас дараларына жүғады, кұрттар жыныстық жағынан иесі теңізде болғанда 2 жылдан соң жетіледі, содан иесі наурыз-сәуір айларында өзенге өткенде жұмыртқа сала бастайды. Өзінің барлык тіршілігін иесінің денесінде өткізетін эктопаразит- терде ларвальді кезең өте ерекше. Қышыма кенесінде (Sarcoptes) мы салы, жұмырткадан дернәсіл шықканнан, ересек түрге айналғанға дейін 8-10 күн кетеді, Phthirus pubisma дернәсілдік кезеңі 15-17 күнге, Pediculus-да 10 күннен 14 күнге дейін созылады. Паразиттердің тіршілік цикліндегі жеке кезеңдерінің салы- стырмалы ұзақтығын қорытындылай келе, паразит жануарлардың 147 циклінен азды-көпті белгілі бір тенденцияларды байкауға болады. Біріншіден, тыныштық күйдегі жұмыртканың, аралык иесіндегі тыныштык күйіндегі дернәсілдің, негізгі иесіне енуге арналған еркін дернәсілдік кезеңдерінің ұзару тенденциясы байкалады. Бұлай ұзару эбден орынды себебі ол паразиттің иесімен кездесуіне жэне осылайша түрдің сакталуына мүмкіндік туғызады. Одан эрі кейде, дернэсілдік кезеңнің өзінде жыныс аппаратының дамуына дайындык тенденциясы бар, ол дернэсілдің негізгі иесіне түскеннен кейін дамудың басталуын тездетеді. Кей жағдайда имагинальді кезеңнің үзаруы байкалады, ол аркылы көбею кезеңі ұзарып кана қоймай, жұмыртка өнімі де көбейеді. Баска жол, тура сол нәтижеге апарады, бірак карама-қарсы си- патта, ол дегеніміз - ересек жэне баска да кезеңдердің кыскаруы. Бұндай жағдайлар өте сирек кездеседі, өйткені барлык кезеңнің кысқаруы паразиттін кажетті иесімен кездесу мүмкіндігін азай- ып, түрдің сакталуына кері эсер етеді. Мұндай жылдамдату тек аутоинфекцияда ғана мүмкін (мысалы Hymenolepis), сон- да паразиттің бір иесінен екінші иесіне берілуі тікелей жүзеге асады. Мысалы, кышыма кенесінде циклдың аса жылдамдауы, ол салынатын жұмыртканың азаюымен сэйкес келеді. Иесінін денесіне эркашан жабыспайтын lxodidae-нъщ тіршілік циклі үзак ( жарты жылдан аса) жэне мыңдаған жұмырткалар сала- ды. Жанасу аркылы жұғып, иесінің денесінде көбейетін Acarus siro ұсак кышыма кенелерінің тіршілік ұзактығы екі ай жэне бар болғаны 40-50 жұмыртка береді. Бүл кышыма кенелердің өнімділігі аз болғанымен, ұрпак ауыстыру жиілігі иесіне өте каркынды жұғуына себепші болады. Жеке жағдайларда ересек кезеңінің кыскаруы үрпак санының көбеюімен бірге жүрмейді. Мысалы, ііпек трихиналары, ішекке түскен соң 7 күннен соң жыныстык жетіледі, ал олардан пайда болған дернэсілге екінші иесіне түсу үшін бірінші иесінің бұлшыкетінде бір жылға дейін қалуына тура келеді. Ішек трихиналарыныц тіршілігін ұзарту мақсатсыз немесе түрге зиянын тигізуі мүмкін, себебі жыныстык жетілу кезеңімен бірге жүретін үрпақтың шектен тыс көбеюі, иесінің тез өлуіне жэне инвазияның келесі иесіне берілуін киындатар еді. Организмге өте көп бүлшықет трихиналарының жүғуы өлімге ұшыратады. 148жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|