XIX ғасырдың үшінші ширегінде пайда болған “Өмір философиясыныц” (Ницше, В.Дильтей, А.Бергсон) ыкпалымен 20 жьшдары М.Шелер (1874-1928 ж.) мен О.Шпенглердің (1880-1936 ж.ж.) негізгі еңбектері: “Себептілік жэне тағдыр”, “Еуропаның кұлдырауы” 92
жэне баскалардың ілімдерінің аркасында казіргі иррационалдык (акыл жетпейтін) философиялык ағым пайда болды. Иррационалистердің пікірінше, материя сиякты “катты денелерге” жэне дерексіз ұғымдарға сүйенген рационалды (акыл-ой) таным өзгермелі, накты, тұраксыз жеке “өмірді” түсіндіре алмайды. Акыл-ой “өмірді” жансыздандырады, себебі оны бөлшектеп, оныңүздіксіз козғалысын токтатады. Ал шын “өмірді” танып-білудің бірден-бір кайнар көзі - инстинкт, интуиция, сезім. Таным субъектісіне адам жаратпаған, одан тыс көптеген заттар әлемі карсы тұрады. Олардың эркайсысы өздеріне тэн зандылықтарға ие, ал бұл завдылықтар олардың өмір суру жэне бейнелеу сиякты эмпирикалык зандьшыктарынан жоғары тұрады. Осы тұрғыдан алғанда философия ауқымы жағынан кең мэнділікті ғана карастыратын өте жоғары сатыда тұратын ғьшым (М.Шелер). Қоғамдык процестердің дамуы иррационалдык “өмір екпіні”, “опат болуды күту” т.с.с. күштермен бағытталады. Мысалы, батыс мәдениеті өрекениеттің (цивилизация) белгілі бір сатысында, өзінің жойылуына (опат болуына) аяк басты (О.Шпенглер). Бул козғалыс тыныштыксыз, зорлыкпен, таскын сиякты катты екпінмен, өзінің соңғы сөресіне ойланбастан, мүмкін ойлануға қоркып жақындап келеді (Ницше). Иррационализмнің кейбір идеяларын одан әрі карай жалғастырған
