- XX гасырдың 20 жылдары калыптаскан экзистенциализм болды.
Негізгі өкілдері: С. Кьеркегор (1813-1855), М. Хайдеггер (1889-1976 ж.),
К. Ясперс (1883-1969 ж.), Ж.П. Сартр (1903-1980 ж.), Г. Марсель (1889-
1973), Л. Шестов (1866-1938 ж), Н.А. Бердяев (1874-1948 ж) т.б.
Экзистенциализм (өмір сүру), тіршілік ету философиясы ѳз
бастамасын дат философы С.Кьеркегордыц адам —
ѳз өмірінің
себепкері, өзінің ауыртпалығын өзі көтеруші жэне өзі сиякты
жекеленген, бірақ құдіретті кұдайдың алдында коркып тұратын тіршілік
иесі деген ілімінен алады. Экзистенциализмнің калыптасуына Ф. Ницше
мен Э. Гуссерльдің ілімдері де зор эсер етті.
Экзистенциализмнің өзі үш түрлі бағыттағы ілімдерден кұралған.
Біріншісі, Хайдеггердің болмыс туралы ілімінің негізінде калыптаскан
экзистенциализм антологиясы. Болмыс материалдық кұбылыс емес, ол
өзінің әмбебаптык жалпылығынан туындайтын белгісіз бірдеңе. Адам
оны таным процесінде іздестіреді, ол туарыл күйзеле ойлайды, түсінуге
тырысады, сөйтіп, ол адамның мән-мағынасына айналады. Демек,
болмыс туарлы ойлар айналып келгенде, адам болмысы туралы
мэселелерге ауысады. Екіншісі - К.Ясперстің нұрландыру идеясы. Ол
болмыстың мэні туралы сұрактарды шешілмейтін сұрактар деп есептеп,
бар назарын адам болмысы, экзистенцияның өмір сүру тәсілін жэне
оның кұдай тектес трансценденцияға қатынасын айкындауға аударады.
Үшіншісі - экзистенциализм ұғымын бірінші колданған жан Поль
Сартр дың ілімі.
93
Экзистенциализм “өмір философиясындағыдай” жалпы “өмір”
мәселелесін қарастырмай, бар күштерін адамның жеке өмірін -
“экзистенция” (өмір сүрудің карапайым нактылығы), “адамның өмірі
Достарыңызбен бөлісу: |
