етіп,
олардың
тілек-армандарын
орындаудан; төртіншіден, өз сырларын баскаға білдіру-білдірмеуді білу;
бесіншіден, өзінің жэне баскалардың сырын сактаудан; алтыншыдан, эр
жағдайда сак бола білуден; жетіншіден, тілге ие болып, артык
сөйлемеуден; сегізіншіден, мэжілістерде тыныш, үндемей отырудан,
эдеп сактап, білмейтін нәрсені айтпаудан және өкіндіретін сөздердің
тілге ілігуінен сактанудан; тоғызыншы, катеңці бірден мойындап,
кешірім сұраудан; оныншы, біреудің ісіне, өзі сұрамаса, араласпаудан,
кұлақка жағымсыз сөзді айтпаудан.
Халыктық дүниетанымда адамның тэндік бастаулары да акталып
шығады. Қазактың эдеп жүйесінде аскетгік мұраттар терең ұяланбаған.
Тэн жеке даралық, өзімшілдік сипатта емес, керісінше, жалпы әлемдік,
ғарыштык, халыкгык турғыдан карастырғанда толассыз жаңғыртулар мен
өзгерістердің, жетілудің кепіліне айналады. Тән өмір мен өлімнің, мола
мен аналык жасампаздыктың, өткіншілік пен мэңгіліктің рэмізіне
айналады. Ең бастысы-тән бүкіл табиғатгың толассыз жащыртушылык
кабілеттілігінін, адамдандырылған бітіміне жатады. Ол молшылык,
кұттылык,
дэулеттілік,
шаттылық,
көтеріңкілік,
лэззат
т.т.
кұндылыктарының отауы болып табьшады. Ол адам тіршілігінін
салтанаты.
Тэннің төменділігі шартіы болып келеді. Төмендеу, бұл мағынада,
Жер-Анаға жакындау, оның сіңіруші жэне кайтадан
тудырушы
стихиясымен бірегейленуді білдіреді. Тіпті, өлу дегеніміз (қазакша:
«кайтыс болу») табиғатқа қайтып келуді білдіреді. Төмендеу дегеніміз
тэннің төменгі мүшелерінің (ішек-карынны», жыныстык мүшелердің) асты
корыту, оны табиғатка шығару, махаббатган лэззат алу, жүкті болу,
Достарыңызбен бөлісу: |
