кылыкка баратын, ізгіліктердің жиынтығы. Оның үстіне адамнан тек
дана сөйлеу емес, бірак ең алдымен практикалык істер талап етіледі.
Адамның абыройлығы оның сырткы белгілерімен емес, ал сол немесе
баска
жағдаятта
калай
пайымдайтынымен,
кандай
кылыктарға
баратынымен бағаланады.
«Егер жаксының ізімен жүрсең, аңсағаныңа жетесің, егер жаманды
кайталасаң, ұятгы болып каласың».
Адам бакыты
материалдык
дэулеттің жай-күйімен емес (дегенмен кайсыбір дэрежеде ол да
маңызды), ал адам жанының байлығымен жэне адамгершілік істерімен
анықталады. «Кім пайымшыл жэне кішіпейіл, ары таза жэне эділ болса,
кім өзінде ізгіліктерді мәпелесе, тек сол бакытка жете алады». Исламның
әйелге деген ұстанымдары қазак коғамында терең ұяланбады, онда ана-
эйелге,
корғаупп>іға, отбасы сүйенішіне деген ізгілікпен карау
тұрактады.
Моральдық кұкықтар мен міндеттер сапасында орын алған, салттар
мен дәстүрлерді билеуші топ өз мұктаждарына пайдаланады. Ерекше
элеуметтік топ - билер - х алык салттарының сактаушылары жэне
білгірлері болып есептелді. Оларға әрекет етуші нормаларды аныктауда
жэне тағайындауда шешуші орын берілді, мүліктік, отбасылык-некелік
таластарды шешуде өтімді сөз солардікі болды. Олардын шешімдеріне,
дәстүр-салттарына іс жүзінде кэдімгі-кұкықтық нормалар күші берілді.
XVI ғасырдан бастап кәдімгі казак кұкығы деп аталатындар - «Қасым
ханның касқа жолы», «Есім ханның ескі жолы», «Тэуке ханның Жеті
жарғысы» - кең тарады. Рулык бастама ұстыны - руластарының іс-
әрекеті үшін ұжымдык жауапкершілік жэне руласты өлтіргені үшін
канды кек, ежелгі кодифицияландырылған кэдімдгі кұкықтан («Жаса»)
Достарыңызбен бөлісу: |
