Оқулық Түркістан 022 ӘОЖ

135 
(3.29) 
6. Синтетаза ферменттер комплексі, май қышқылы тізбегін 
пальмитин қышқылына дейін ұзартады, май қышқылы тізбегінің
әрі қарай ұзаруы, қос байланыс түзуі, басқа ферменттердің 
қатысуымен жүреді. Май қышқылы биосинтезіне қатысатын 
мультиферментті 
комплекс 
7 
ферменттен 
тұрады 
және 

136 
пальмитатсинтетаза
деп аталады. Екі тиотобы бар ацил-
тасымалдаушы белок, комплекстің ортасында орналасқан. 
Комплекс құрамына ацил-КоА-карбоксилаза коферменті- 
биотин, Н дәрумені және бірқатар басқа ферменттер кіреді.
Май қышқылының синтезі жүру үшін бикарбонат ионы, СО
2
АТФ, магний ионы қажет. Бұл процесті үш сатыға бөлуге болады: 
СО
2
+АТФ+биотинфермент

карбоксилбиотин фермент+АДФ+Фн; 
Карбоксибиотин – фермент + СН
3
– СО – S – КоА 

НООС – СН
2
– СО – S – КоА + биотин – фермент Малонил КоА 
(3.30) 
Пальмитин қышқылы синтезделу реакциясының 
жалпы сызбасы 
Келесі реакцияда көміртекті радикалдары ұзарады. 
Бұл реакция 7 рет қайталанады, пальмитин қышқылының 
синтезделу реакциясына барлығы бір Ацетил-КоА және 7 малонил-
КоА жұмсалады (С
15
Н
31
СООН). (3.30). [94]. 
Бос май қышқылының биосинтезі цитоплазмада өтеді 

137 
1-сатысы
:
Осы процеске қажетті бастапқы қосылыс ацетил 
КоА митохондрияда түзіледі және митохондрияның мембранасынан 
цитоплазмаға өте алмайды, сондықтан алдымен оксалоацетатпен 
(қымыздық сірке қышқылы) әрекеттесіп, цитрат түзеді. Цитрат оңай 
цитоплазмаға өтіп, қайтадан ҚСҚ мен ацетил-SКоА-ға ыдырайды. 
ҚСҚ қайтадан митохондрияға өтеді, ал ацетил-SКоА цитоплазмада 
май қышқылының синтезделуіне қатысады. Ацетил қалдығын 
митохондриядан цитоплазмаға тасымалдаудың басқа да жолы бар, 
ал 
құрамында 
корнитині 
бар 
фермент-Ацетил 
КоА-
карнитилтрансфераза арқылы іске асады бірақ бұл негізгі жол болып 
есептелмейді. (3.31).[95]. 
2-сатысы:
 
Цитоплазмада жүреді карбоксилдену реакциясын 
катализдейтін ферменттің коферменті биотин. Бұл процесс 
көмірсутек тізбегін бикарбонат немесе СО
2
ионы және АТФ-тың 
қатысуымен 
ұзартады. 
Ацетил-SКоА–карбоксилаза 
реттеуші 
фермент, май қышқылының синтезінде шешуші орын алады және 
барлық процестің сатыларын лимидтеуші болып есептеледі. Бұл 
ферменттің қатысуымен жүретін қайтымсыз реакция. 
3-сатысы:
 
Май қышқылының тізбегінің ұзаруы ацетил КоА мен 
малонил КоА-ның молекуласы ацетил тасымалдаушы белоктағы 
сульфгидрил тобымен байланысудан басталады.
Байланысқаннан кейін малон және сірке қышқылдарының
қалдықтары конденсацияланып СО
2
бөлініп шығады, ацетоацетил 
АТБ түзеді. Бұл кезде АТБ-дағы бір тиотобы босайды. 
Түзілген ацетоацетил АТБ жүйелі түрде НАДФН
2
мен 
тотықсызданып 3-гидроксибутирил АТБ түзеді, ол дегидратация 
реакциясына ұшырап, қанықпаған дегидробутирил АТБ түзеді. Ол 
қайтадан тотықсызданып бутирил АТБ түзеді. 
Бұл процесс қайталанады, яғни бутирил-АТБ малонил КоА мен 
қосылып қайтадан тотықсыздану реакциясына түседі. Әрбір циклден 
кейін көмірсутек тізбегі 2 атом көміртегіне ұзарады, бұл кезде СО
2
бөлінеді, 7 осындай циклден кейін пальмитил-АТБ түзіледі. 
АТБ мен байланысқан пальмитин қышқылын НSКоА қосып 
байланысын 
үзуге 
болады, 
бұл 
кезде 
пальмитил-НSКоА 
тасмалданатын активті формасы түзіледі, бұл гидролизденгенде 
пальмитат түзіледі. Айтып кеткен реакция бойынша БМҚ-ның 
келген ұзындықтағы тізбегін бос күйінде бөліп алуға болады. Сүт 
қоректі жануарларда негізінен пальмитин қышқылы түзіледі. Осы 
қышқыл синтезделгеннен кейін басқа ферменттердің әсерінен басқа

138 

жүктеу/скачать 7,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: