Микроорганизмдердің жасушаларды бүліндіру тетіктері. Вирустар. Вирустық жұқпалар кездерінде жасушалардың
ішінде вирус өсіп-өнеді және вирустық геном мен жасушалық
геномның өзара әрекетесуі болады. Вирустар жасушаны
бірнеше жолдармен бүліндіреді:
● жасушалардың нуклеин қышқылдарының қызметтерін тежеп
нәруыздардың
түзілуін
бөгеп
тастайды.
Мәселен,
полиовирустар жасушалардың m-РНК–ның трансляциясын бөгеп,
вирустық m-РНК молекуласының трансляциясын әсерлендіреді;
● кейбір вирустардың (адамның иммундық тапшылықты
вирусы, қызылшаның, ұшықтың вирустары) нәруыздары жасуша
қабығына кіріп кете алады және тікелей оның рецепторлық
т.б. қызметтерін бұзады;
● вирустар жасушаларды ерітіп жібере алады. Мәселен,
құтырма ауруының вирусы жүйке жасушаларын, сарғыш қызба
ауруының вирусы бауырдың жасушаларын, тыныстық вирус тыныс
алу жолдарының эпителий жасушаларын ыдыратып жібереді;
●
вирустар
жасушалардың
апоптозына
әсер
етеді.
Мәселен, адамның иммундық тапшылықты вирусы, аденовирус
E1A апоптозды әсерелендіреді; Кейбір вирустар (мәселен,
өспе
туындататын
вирустар)
керісінше
жасушалардың
апоптозын бөгеп тастайды;
● вирустық нәруыздар жасушалардың сыртына шығарылып,
организмнің иммундық жүйелерімен бөтен текті антиген
ретінде танылады және ол жасушалар Т-лимфоциттерімен
жойылып жіберіледі. Осыдан осы вирусы бар жасушалардан
тұратын ағзалар мен тіндер бүлінеді;
● вирустар микробтарға қарсы қорғаныстық жасушаларды
бүліндіреді. Осыдан салдарлық жұқпалар дамып қосылуына
мүмкіншіліктер пайда болады. Мәселен, адамның иммундық
тапшылықтық
вирусы
Т-хелпер
жасушаларын
бүліндіріп,
қалыпты жағдайларда дерт туындатпайтын бактериялардың
әсерлерінен оппортунистік жұқпалар дамуына әкеледі;
●
вирустар
бір
жасушаларды
бүліндіріп,
олардың
қызметтеріне тәуелді басқа жасушалардың тіршілігін бұзады.
Мәселен, полиовирустар қимылдық нейрондарды бүліндіруден
бұлшықет жасушалары семіп қалады;
●
жасушаға
енген
вирустар
жасушаның
өсіп-өнуін