І. Қазақ тілі грамматикасының кейбір мәселелері Қазақ тiлihiң Ғылыми куpсы жөhihеh лекциялаp


Вокализм . Дауыстыларды ілім тілінде вокализм деп атайды. Консонантизм



Pdf көрінісі
бет13/182
Дата21.05.2022
өлшемі1,97 Mb.
#144378
түріЛекция
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   182
Байланысты:
zhubanov k kazak tili grammatikasynyn keibir mseleleri (1)

Вокализм
. Дауыстыларды ілім тілінде вокализм деп атайды.
Консонантизм
. Дауыссыз дыбыстарды ілім тілінде консонантизм деп 
атайды. % көп – с (предлог); сонант – дыбыс деген сөз, – согласный. 


Дыбыс
– физиологиялық құбылыс. Дененің қызмет атқару міндетін 
физиология дейміз – организм мүшесі. Бұл жағынан қарасақ дыбыстың естілуі 
сезімімізге әсер ететін құбылыс. Құлаққа естілмейтін де дыбыстар бар.
Жіңішке
соль-sol’ сел-‘sol. Бұл 
S
(
с
) сөз дегендегі 
«С»-
тан көп жіңішке. 
Шувашта онан да жіңішкесі бар. Демек жіңішкеліктің белгілі бір мөлшері жоқ.
Жуан
. Біздегі жуан дыбыстар орыстағы жуан дыбыстардан көрі жіңішкерек.
Бізде: S – – – ’S 
Орыста: S – – – S 
Детерминатив
(бөлу). 
Шек-ішек, сек-ісек, лөк-үлек, русь-орыс, рет-ірет
ағыз-бағыз, лез-ілез
. Мұнда сөз басындығы 
і, б, р
дыбыстары кейде түсіп қалады. 
Осы әдет манғол, армян тілдерінде де бар екен. Бұрын бір нәрсені не жаман, не 
жақсыға санаса ол затты айтпастан одан бұрын басқа бір сөздерді айтатын болған. 
Египеттің ескі жазуында патша атына қоршау қойылып жазылған. Орыстың патша 
аттарын атағанда «Его Императорское Величество» деуі де осы дәстүрден туған. 
Кейбір сөздердің бас әріппен жазылуы да осыған байланысты. Арабтардағы (үш 
сөз арабша жазылған) альфламдар да осыдан шыққан. Әйелдердің ат атамаулары 
да содан (атты ру басы қойған не көсемнің аты қойылған).
Шешекті қорасан
деу де содан қалған. 
Аға – іні
дегендегі 
а
мен 
і
-лер де сол. 
Бізде сөз басында 
ар
келуінің бір себебі 
ры
элементті сөздің аздығынан.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   182




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет