Қазақстан республикасы білім жғне ѓылым
№11 Дəріс. Азимуттық жəне перспективтік проекциялар
жүктеу/скачать 2,26 Mb. Pdf көрінісі
|
Картография
| №11 Дəріс. Азимуттық жəне перспективтік проекциялар.
Түзу азимуттық проекцияларда меридиандар берілген нүктеде бұрыш танып түзу сызықтармен бейнеленеді. Параллельдер мередианның жиналған нүктесіеің центірінен шоғырланып жүргізілген шеңберлермен бейнеленеді. 40-сурет. Тік азимуттық проекцияның картограиялық торабы. Перспективті (азимуттық) проекциялар азимуттық проекцияның жеке жағдайын көрсетеді. Бұл проекцияларда жер беті шар беті болып қабылданады жəне сурет жазықтығынан жобаланады. Азимуттық проекцияларда жер беті R радиуспен шардың беті болып қабылданады. Тік азимуттық проекцияларда меридиандар бір нүктеде жиналатын түзу сызықтармен бейнеленеді. Меридиан арасындағы δ (дельта) бұрыштар меридиандарға қатысты бойлық l айырмашылығына тең d = l . Параллельдер меридиандардың жиналған нүктесінен центр ретінде жүргізілген ρ 1, ρ 2, ρ 3 радиустарымен шоғырланған шеңберлермен бейнеленеді. Бұл проекцияларда δ жəне ρ 1, ρ 2, ρ 3 полярлы координаталар есептеледі. Полярлы полюс координаталары (Z 0 ) меридиандардың жиналатын нүктесінде 59 табылады. Полярлы оське меридиандардың біреуін қабылдайды. Параллельдер радиусы – ендікке байланысты, яғни ρ=ƒ( ). Тікбұрышты, теңшамалас жəне еркін проекцияның қайсысының қажеттілігіне байланысты ρ есептеу формулалары проекция алдында тұратын шартқа байланысты əр түрлі болады. Негізгі бағыт меридиан мен параллельдармен сəйкес келеді, сондықтан меридиан бойынша масштаб (m) үлкен болады, жəне параллельдер (n) бойынша ең аз болады. 41-сурет. Азимуттық проекцияда вертикалдар мен альмукантаранттардың орналасуы: а)қисық, б)көлденең. Тік азимуттық (полярлы) проекциялардан басқа, көлденең (экваториалды) жəне қисық (горизонтальды) азимуттық проекциялар бар. Тік тораб- глобусқа жанасатын полюстегі нүктені жазықтыққа өткізу нəтижесінде алынады, көлденең торабты -жазықтықтың экватор нүктесімен жанасуда алынады. Қисық торабты -бағдарланған жазықтыққа өткізуде алынады. Егер нүкте координаталарын орналастыру есебімен Z 0 нүктесін центр ретінде алатын болса, онда проекцияда центрде жиналатын түзу сызықтар меридиандар болмайды ал верткалдар болады. Вертикалдардың жиын нүктесінен центр ретінде жүргізілген шеңберлер параллельдер емес ал альмукантараттар болады. Мұндай жағдайда тік торабтар негізгі торабпенен сəйкес келмейді. Негізгі бағыттар меридиан мен параллельдер бағыттарымен сəйкес келмейді. Қисық жəне көлденең проекциялар да тік проекциядағылардай сол формулалармен есептеледі, бірақ бойлық l азимутпен a алмастырылады жəне j еңдік 90 о –Z шамасымен (Z – зениттік ара қашықтық) алмастырылады. Бейнелену қасиеті бойынша азимуттық проекция: теңбұрышты, теңшамалас жəне еркін болады. Тік бұрышты сфералық координата жүйесінде полярлы азимуттық проекцияларды есептеу келесі формулалар бойынша орындалады. 60 Полярлы координаталарды есептеу: l d = , ) ( j r f = Тік бұрышты координаталарды есептеу: d r cos = x , d r sin = y Бұрмалануды есептеу: j r Rd d m - = , j r cos R n = , жүктеу/скачать 2,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|