Пјнніҫ мақсаты: Стилистика жоәары оқу орындарыныҫ қазақ филологиясында кҙп жылдардан бері пјн ретінде ҙткізіліп келеді


) Фразеологизмдер стильдік, экспрессивтік еркшеліктеріне



Pdf көрінісі
бет31/50
Дата17.10.2022
өлшемі0,63 Mb.
#153337
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   50
Байланысты:
Адамбаева Г.М. «Қазақ тілінің стилистикасы» пәні бойынша

 
3) Фразеологизмдер стильдік, экспрессивтік еркшеліктеріне
қарай 3 
топқа бӛлінеді: 
1) стильаралық (бейтарап) фразеологиялық тіркестер 
2) сӛйлеу тілінің фразеологиясы 
3) жазба тіл фразеологиясы 
Стильаралық фразеологизмдер
жалпыға ортақ, барлық стиль түрлерінде 
жұмсалады. Ешбір экспрессивсіз, зат, құбылыстардың атын білдіреді. Кӛбінесе 
термин сӛздер: қызыл алаң, қыл тамақ, кӛгілдір от, соқыр ішек т.б. болып 
келеді. 
Сӛйлеу тілінің
фразеологиясы тек ауызекі сӛйлеуде, күнделікті тұрмыста 
жұмсалады, сондықтан экспрессивті бояуы басым болып келеді: 
ит сілесі қату 
– шаршау, кӛк ми – ақымақ, жел беру – қоздыру, миын ашыту – мазалау. 
Сӛйлеу тілінің фразеологиясы бірде образдылық мән береді, бірде 
қарапайым болып келеді: ит қорлық, құлағының етін жеу. 
Сӛйлеу тілі фразеологизмдерінің синоним қабаттары болады, әр түрлі 
жағдайда құбылып қолданылады: 
тайып тұру, табанын жалтырату, жонын 
бір-ақ кӛрсету, шаңына ілестірмеу 
т.б. 


38 
Жазба тіл фразеологиясы
кӛбіне жазу тіліне тән. Кӛркем шығармаларда 
поэтикалық сипат, публицистикалық стильде салтанаттылық басым, ғылыми 
шығармаларда логикалық, дәлдік үшін жұмсалады. 
Кӛнерген фразеологиялық
тіркестер кӛбінесе діни ұғыммен, салт, әдет-
ғұрыппен байланысты болады: сегіз жұмақ, ақыр заман, құрбан шалу; ірге кӛру,
ұрын бару. 
4)Фразеологизмдердің кӛркем 
әдебиетте қолданылуы. Фразеологизмдер 
кӛбінесе эмоционалды-экспрессивті қызмет атқарады: ашық ауыз, тас бауыр,, 
кейде ойды әсерлі жеткізу үшін, бейнелік мағына беруде жұмсалады, 
ирониялық реңкке де ие болады. Мысалы, «бұл қадірсіз ӛлім ғой» дегеннен 
гӛрі «бұл ит ӛлім ғой» десек, ой әлдеқайда ӛткір, ӛтімді келеді. Әрине ит ӛлім 
жағымсыз ӛлім. Бұл тіркестің контекстік мағынасында мұқату сезіледі. 
Б.Майлин «Күн ұясына батты» дегенді сӛйлем мәнін күшейту үшін «күн 
ұясына кірді» деп қолданады. М.Әуезов «Жүрегінің түгі бар» дегенді күшейтіп 
«Жүрегінің түгі шыққан» деп әсерлі жұмсайды. 
Әдебиеттер 
1. Болғанбаев Ә.,Қалиев Ғ. Қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы.А. 
2002. 
2. Уәлиев Н. Фразеология және тілдік норма А. 1998.
3. Қазақ тілінің фразеологиялық сӛздігі. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   50




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет