296
алуды уағыздағанда жас буынға қандай үлкен міндет артатынын айқын
танытады.
Жас өспірім оқушыларды Абайдың
көк өрім
деуі баланы
балдырған
дейтін халық ұғымына орайлас келеді. «Бір сұлу қыз тұрыпты хан
қолында» өлеңінде жас қыз бен кәрі шалды бір-біріне қарама-қарсы
қойып: «Біреуі – көк балдырған, бірі – қурай. Бір жерге қосыла ма қыс
пенен жаз» деп әдемі
шендестіру
жасағанда да, ақын сол халықтық
үлгіні ұстанған. Тағы бір өлеңінде Абай адал, ақ көңіл, қулық-сұмдықты
білмейтін, иланғыш жастар жайлы сөз өте отырып, олардың балғын
жастығын айтқанда метафоралық тәсіл қолданып, көгеріп тұрған «балы
тамған жас қамыс» бейнесінде көрсетеді. Адамның балғын жас шағын
айтқанда Абай халықтық поэзияда орын тепкен сөз нақыштарын да
қисынын тауып пайдалана білген.
Абайдың махаббат лирикасында да халықтық әдеби дәстүрге
сүйену мен жаңалық іздеу араласа тоғысып, үнемі ұштасып отырады.
«Қызарып, сұрланып» атты өлеңінде ғашықтық сезімі бойын билеген
жастардың – қыз бен жігіттің бір-бірімен қысылып, жүрексінген күйі
тамаша суреттелген: «Қызарып, сұрланып... Пішіні құбылып... Жүрекпен
алысып... Лүпілдеп жүрегі... Саусағы суынып...». Міне, бұл сипаттаулар –
нақтылы шындықтың бұлжытпай, дәл тауып айтылған көрініс-белгілері.
Қыз бен жігіттің осы сипаттаулардан көрінетін қалпын одан да әсерлі
етіп, күшейте түсу үшін, ақын табиғат суретін жанастыра қа тар алады.
Жанында жапырақ,
Үстінде жұлдыз да,
Елбіреп, қалтырап,
Жігіт пен ол қыз да.
Жапырақтар да қалтырап, жұлдыздардың да сәулесі дірілдеп көрінуі
айналадағы дүниені жас ғашықтардың дегбір таба алмай тұрған қалпына
үндестіре алу талабынан туған.
«Қызарып, сұрланып» секілді өлеңдерінде жастардың көңіл күйін,
жан сырын, сезімін өте нәзік көрсететін махаббат лирикасының жаңа
үлгілерін туғызған Абай қазақ поэзиясында қалыптасқан қыздың
портретін арнайы, бажайлап суреттеу тәсілінен бойын аулақ салмайды.
«Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы» атты өлеңінде Абай сұлу қыздың
портретін суреттеудегі халықтық үлгіні шебер қолданады. Осындағы
«
Достарыңызбен бөлісу: