308
Боздатып саулы інгендей күңірентіп,
Нөсердей нөпір төккен жауындатып,
Қазандай қарсы соққан дауылдатып,
Қамыстай дауыл жыққан сауылдатып.
Соқтырып ай астынан алтын күрек,
Қақтырып, бұрқақтатып, қағылдатып,
Жүйткітіп, сонарлатып, саяттатып,
Қыранды қыр жонында шаңқылдатып;
Жүгіртіп, жүрдектетіп, жорғалатып,
Аңқытып, аңқылдатып, ағындатып;
Қаусырып қағып, түйіп, төгіп әнді,
Қайырып, қалтылдатып, қалтыратып.
Ән салсаң, Әсеттей сал әсемдетіп,
Қоздырып делебені дәсерлетіп.
Шырқатып, шығандатып, шалықтатып,
Шапшытып, шүмектетіп, нөсерлетіп,
Талдырып, талықсытып, тамылжытып,
Орғытып, орағытып, баса өрлетіп...
Бұл өлең алдымен, сөз кестесі, бейнелеу тәсілдері жағынан ерекше
қызықты. Ілияс қазақ ақынының әншілік шеберлігін халықтың санасында
өлең-ән туралы қалыптасқан ұғым-түсінік, теңеу-салыстырулар арқылы
көрсетуді мақсат еткен. Өлеңнің басында-ақ әншінің аузына
бұлбұлмын,
тұлпармын, жорғамын
деген сөздерді салып, өлең сөзді, әншілік өнерді,
ақындық шабытты суреттегенде халықтық үлгідегі бейнелеу тәсілін
қолданады. Әннің айтылуын, шырқалуын, әнішінің дауысын әуелеп
ұшқан аққуға, жерге қонып мамырлаған қоңыр қазға, боздаған інгеннің
күңіренген үніне, нөсерлеп жауған жауынға, желмен жапырылған
қамыстың шуылына, т.б. қимыл-әрекетке, дыбыс-үнге теңеуі дайын
үлгіге бой ұрғандықты емес, халық поэзиясындағы сөздің суреттілігін,
мағыналы мәнерлігін ұстартып, өңдеген, кемеліне келген көркемдік
шеберлікті танытады. Осындағы теңеу-салыстыруларды қатар-қатар
тізіп, жиыстырып келтіруі де өлеңді суырып салып шығарып, ағыл-
тегіл нөсерлететін айрықша өнерпаздықты елестетеді. Шешендікті,
тапқырлықты ерекше қастерлейтін халық ақынының әдетінше Ілияс
үстемелеу, үдетіп әкету әдісін қолданып, мағынасы жағынан жақын,
үндес сан алуан бейнелі, сипаттау сөздерді бірінің мағынасын бірі
күшейтетін етіп, еселеп келтіреді. Өлеңнің өн бойында, өте-мөте екінші
жартысында
Достарыңызбен бөлісу: