Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі «Ғылыми қазына» мақсатты бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет181/227
Дата09.02.2023
өлшемі3,11 Mb.
#168140
түріБағдарламасы
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   227
Байланысты:
әдебиет теориясы

Ы, І. 
Егер сөз басында 
Ы, I
дыбыстары 
Р, Л
дыбыстарының алдында 
келсе, олар көбінесе қосылып айтылады.
Көтергін, Жібек, басыңды
Ертіп келдім бір жігіт,
Тап өзіне 
ылайық

(«Қыз Жібек»)
Ырахат
, мені тастап қоймадың тыныш. 

(Абай
)
Өлеңде осы сөздер 
лайық, рахат
болып та айтыла береді.
Жоқтаусыз кеткен 
лайық
па,
Туған соң іні біздейін? 
(«Қыз Жібек»)
Рахатпен
әлсіреп, 
Көзіне жас алып. 
(Абай)


335
Өлең-жырда 
рахмет – ырахмет, рас – ырас, ра зы – ыразы, рет – 
ірет, реніш – іреніш, лай – ылай, лақтыру – ылақтыру, лашын – ылашын, 
лезде – ілезде, лажы – ылажы
секілді сөздер буын саны екі түрлі болып 
кездеседі.
Ы, I
дыбыстары сөздің ортасында келген кезде бірде түсіп қалып, 
бірде қосылып айтыла береді: 
есітіп – естіп, ықылас – ықлас, жапырақ 
– жапрақ, жауырын – жаурын, топырақ – топрақ, көкірек – көкірек, 
күңіреніп – күңреніп, қоңырау – қоңрау, еңіреп – еңреп, өтірік – өтрік, 
кәрілік – кәрлік, қазына – қазна, ашына – ашна, асырап – асрап, қасірет – 
қасрет, адыра – адра, меңіреу – меңреу, ұйықтап – ұйқтап,
т.б. Мысалы: 
«
Ауасы дертке дауа, жұпар исі. 
Көкірек
 қанша жұтса тоясың ба?»; 
«Бір жұтсаң Көкшетаудың жұпарынан. Өлгенше 
көкрегіңнен
құмар 
кетпес
» (С.Сейфуллин).
Сонымен бірге 
Ы, I
дыбыстары кейде сөздің соңғы буынында 
да айтылмай қалады. Мысалы, 
ерік, қауып, бұлыт, халық
сияқты 2 
буынды сөздер 
ерк, қауп, бұлт, халқ
түрінде қысқарып, 1 буынды сөзге 
айналады. Мысалы: «
Кісімсі қайда жүрсең олжаға тоқ. Шұқыма 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   227




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет