Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

177
ған мақсаттарға жетуде кедергілер-
ден өтетіндей жағдаятқа жұмылдыру. 
Іс-әрекеттер мен психикалық үрдіс-
терді өзінің саналы шешімдеріне ба-
ғындырып, реттеу мүмкіндігі де ерік-
тің болуымен түсіндіріледі, бұл да 
адамның іс-әрекетінде табандылық, 
шешімділік, ұстамдылық, батылдық 
және т.б. қасиеттердің көрінуі сияқты.
Еріктік реттеуді талап ететін барлық 
жағдаяттардың сан алуандығын (ке-
дергілерді жеңу, болашақ қамында-
ғы іс-әрекет, түрткілер қақтығысы, 
әлеуметтік нормаларға бағыну тала-
бы мен адамның қалаулары арасын-
дағы кереғарлық т.с.с.) келесі үш 
шынайылыққа сай болады:
1. іс-қимыл мотивациясы жеткілікті 
болмағанда оған деген ынта-ниет ол-
қылығын толтыру;
2. өзара қақтығысы болғандай жағ-
дайда іс-қимылдың түрткілерін, мақ-
саттарын, түрлерін таңдау;
3. сыртқы және ішкі іс-қимылдар 
мен психикалық үрдістерді ырықты 
реттеу.
Еріктік акт – адамның өзін-өзі бел-
сенді түрде реттеуі мен ынталанды-
руы. Ерікті психологияда арнайы 
зерттейтін сала Е. психологиясы адам-
ның өз мінез-құлқын, қылықтарын, 
жүріс-тұрыстарын саналы түрде иге-
ре алу мүмкіндіктерін қарастырады. 
Е.п. мақсатты қимыл-қозғалыстар-
да кездесетін кедергілер мен қиын-
шылықтарды жеңу механизмдері мен 
заңдылықтарын зерттейді, сонымен 
бірге әрбір жеке адамның ерікті іс-
әрекеттерінің өзіндік сипатын тал-
дайды.
Е.п. еріктің келесі амал-кезеңдерін-
де талдайды:
1. мақсат және оған жетуге ұмтылу;
2. мақсатқа жету мүмкіндіктерін түсіну;
3. ниет, тілектердің пайда болуы;
4. ниеттер тартысы және оның бірін 
қалау;
5. тоқтамға келу үшін мүмкіндіктер-
дің бірін қалау; 
6.тоқтамға келген шешімді орындау.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: