Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

6
ды өз дауысының ең жоғарғы және 
ең төменгі дыбыстың ырғақтарын 
салыстырып, жақсы қабылдап, дұрыс 
ажыратып, тани алатын индивидтер-
дің ecтуі квазиабсолюттік есту деп 
аталады. А.е. бар адамдар eшбip қо-
салқы акустикалық-жоғарылатқыш 
байланыстарды қолданбай музыка-
лық тондарды дұрыс қабылдап, тани 
және нақты тауып ала алады. А.е., 
әдетте, балалық-жасөспірімдік кезең-
де жақсы анықталады.
АБСОЛЮТТІК ШКАЛА
– сандар 
мен объектілердің төрт типті арақа-
тынасының 1) эквиваленттік, 2) рет-
тік, 3) интервалдарының теңдігі жә-
не 4) қатынастарының теңдігі негізін-
де объектілердің үздіксіз қасиеттерін 
өлшеуге арналған шкалалардың бipi 
(варианты). Мыс., психофизикада –
брилдік светлоттың шкаласы.
АБСОЛЮТТІ ТАБАЛДЫРЫҚ
(лат. 
absolutus –
қаз. 
шектелмеген
) 
– 
А.т.- 
түйсік табалдырығының шегі. Ол 
тітіркендіргіштің болмағаны түйсік 
тудыратын шамасы азайған сайын 
адамның абсолют сезгіштігі арта тү-
седі. Әpбip түйсік түрлері үшін өзі-
нің А.т. болады.
Мәселен, қараңғыға бейімделген көз 
жарықтың 7 квантына жауап береді. 
Көру арқылы адам қараңғыда көзден 
48 км қашықтықта тұрған балауыз 
шамның жарығын қабылдайды, со-
нымен қатар, қолсағаттың жүрісін 
тыныш бөлмеде 6 м қашықтықта ажы-
рата алады. Дәмді сезуде өзінің ерек-
шелігі бар. Иіс
 
сезу – бөлмеде бip 
тамшы әтіp сепкенде оның иісі сезі-
леді. А.т. жүйке жүйесінің сезімтал-
дығының модальдығы ретінде пайда-
ланылады.
А.т. тітіркендіргіштің жауап беру 
реакциясын тудыратын шамасының 
көрсеткіші болып танылады. Жануар-
ларда А.т. тек ағза өмірінің биология-
лық жағдайларының ықпалымен ға-
на дамиды. Мыс., құстардың көздері 
көргіш, ит иісшіл және естігіш келеді. 
Адамның сезгіштігі – биологиялық 
дамудың ғана нәтижесі емес, соны-
мен қатар адамзаттың әлеуметтік та-
рихының нәтижесі. Адамға әртүрлі 
тітіркендіргіштер әсер етеді, бipaқ со-
ның бәpi түйсік туғыза бермейді. Біз
түнде аспандағы жұлдыздардың кө-
бін көрмейміз, бipaқ олардан сәуле 
шығып жатады, көрші бөлмеде жай-
лап сөйлесіп жатқанды естімейміз, өйт-
кені онан біздің, есту аппаратымыз-
ға келіп жатқан дыбыс толқындары 
бізге түйсік туғыза алмайды.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: