118
етеді. Мысалы, сутегінің бөлінуі үшіншілік көміртегі атомында жеңіл
жүреді:
Алкандарда С−Н байланысы С−С байланысынан берік болады.
Алкендер молекуласында С=С атомдарымен байланысқан С−С және
С−Н байланыстары алкандардағыдан әлдеқайда берік, ал қос байланыстан
санағанда
-орында орналасқан С−С және С−Н байланыстары, өте әлсіз
болып келеді. С=С байланысы С−С байланыстан берік, бірақ 2 еседен аз.
Алкендердің
-байланысын үзу үшін 249 кДж/моль энергия керек. Егерде қос
байланыстар қабысқан болса, онда
-байланысты үзуге аз энергия
жұмсалады. Мысалы, бутадиен-1,3 молекуласындағы
-байланысты үзуге
192 кДж/моль энергия керек:
Арен молекуласындағы
С
аром
−Н
және
С
аром
−С
байланыстары алкандағы
С−Н және С−С байланыстарынан берік болады.
Циклоалкан сақинасындағы С−Н байланысының беріктілігі алкандағы
С−Н байланысындай болады. Циклогексан сақинасындағы С−С байланысы
шамамен 8 кДж/мольге, ал циклопентан сақинасы алканға қарағанда 25
кДж/мольге әлсіздеу болады.
Байланыстың ыдырау энергиясын біле отырып, молекуланың ыдырауы
жылдамдығының тұрақтысын мына теңдеу бойынша есептеуге болады:
мұндағы D - байланыстың ыдырау энергиясы.
10.3–Кестеде кейбір көмірсутектер байланыстарының (R – R´) ыдырау
энергиялары берілген.
Достарыңызбен бөлісу: