Білім беру бағдарламасы Қарағанды 2022

бұзылуы емес, қыртыстың қимылдатқыш зоналарында iркiлген тежелу 
орталықтарының қалыптасуы жатады.
Қимыл жүйесінiң жетекшi бөлiмi болып қыртыстың маңдай бөлiмiнде 
орналасқан қозғалыс талдағышы болып табылады. Бұл талдағыш арнайы 
өткiзгiш жолдар арқылы қыртысты мидың басқа бөлiмдерiмен (қыртыс асты 
орталықтарымен, ортаңғы мимен, мишықпен, жұлынмен) байланыстырады. 
Қозғалыс талдағышы көру, есту талдағыштары сияқты басқа да сезiмтал 
жүйелермен тығыз байланысты.
Қимылдарды еріктi және ерiксiз деп екі топқа бөлуге болады. Ерікті 
қимылдар ми қыртысымен байланысты, ал ерiксiз қимылдардың негiзiнде ми 
бағанасының және жұлынның автоматизмдерi жатады.
Қимыл бұзылыстары плегиялар (сал), парездер, гиперкинездер, қимыл 
үйлесімсіздігі, менингеальды симптомдар, қилылық, сөйлеу бұзылыстары 
түрінде байқалады.
Плегия (паралич немесе сал ауруы) 
– бiр мүшенiң қимылдарының толық 
жоғалуы, яғни қимылсыздануы. 
Парез 
дегенiмiз қимылдардың әлсiреуi, бiрақ 
қимылдары бұл кезде толық жоғалмайды. Салдардың себептерi – бұл жұқпалы 
аурулар, жарақаттар, зат алмасу бұзылыстары, ми затына қан құйылу, тамырлар 
жұмысының өзгеруi.
Салдар орталық және перифериялық болуы мүмкiн. Орталық қимылдатқыш 
нейрон мен перифериялық нейрон арасындағы байланыс бұзылса орталық сал 
байқалады. Орталық салдарға тән белгілер: бұлшық еттердiң тонусының 
күшейюi (гипертония), сiңiр және периостальдық рефлекстердiң жоғарылауы 
(гиперрефлексия), Бабинский және Россолимо сияқты патологиялық 
рефлекстердiң пайда болуы, мүшенiң семуі.
Перифериялық қимылдатқыш нейрон мен бұлшық еттiң арасындағы 
байланыс бұзылған кезде перифериялық сал пайда болады. Перифериялық 
салдарға керiсiнше сiңiр және периостальдық рефлекстердiң төмендеуi (гипо- 
немесе арефлексия), бұлшық еттердiң әлсiреуi (гипотония немесе атония), 
бұлшық еттердiң семуі (атрофия) тән. Сонымен қатар сал болған бұлшық ет пен 
жүйке бұзылыстарында қалпына келмейтін реакция деп аталатын электрлік 
қоздырудағы өзгерістер дамиды. Электрлік қозудың өзгеріс тереңдігі 
перифериялық салдың ауырлығын білуге көмектеседі. Рефлекстердің жоғалуы 
мен атония рефлекторлық доғаның үзілісімен түсіндіріледі. Мұндай үзіліс 
бұлшық ет тонусының жоғалуына әкеледі. Осы себептен қалыпты рефлекс 
жоғалады. Бұлшық ет атрофиясы немесе тез арада кішірейіп, семуі бұлшық 
еттің жұлын нейронымен байланысы үзілгенде көрінеді. Осы нейрондардан 
перифериялық жүйке мен бұлшық етке импульстар барады, олар бұлшық ет 
тініндегі қалыпты зат алмасуды реттейді. Перифериялық сал ауруы кезінде 
атрофияланған бұлшық етте жүйке талшықтары мен бұлшық ет талшығы 

шоғында тез жиырылу түріндегі фибриллярлы дірілдеу байқалады. Олар 
перифериялық қозғалтқыш нейрон жасушаларындағы созылмалы үдемелі 
патологиялық процесте байқалады. Перифериялық жүйке бұзылуы сол 
жүйкемен жүйкелендірілетін бұлшықеттің перифериялық сал ауруына әкеледі. 
Сол аймақта сезімталдық және вегетативті бұзылыстар болады,өйткені 
перифериялық жүйке аралас болып, оның құрамында қозғалтқыш және сезімтал 
талшықтар өтеді.
Алдыңғы түбірлердің бұзылуы нәтижесінде сол түбірмен жүйкеленетін 
бұлшық еттің перифериялық сал ауруы туындайды. Жұлынның алдыңғы 
мүйізшелерінің бұзылуы сәйкес сегменттегі бұлшықетте перифериялық сал 
ауруын тудырады. Мойын аймағындағы жұлынның алдыңғы мүйізшелері 
бұзылысында қолдың перифериялық сал ауруы туындайды. Бел аймағындағы 
жұлынның алдыңғы мүйізшелері бұзылысы аяқтың перифериялық сал ауруын 
тудырады. Егер мойын немесе бел аймақтарында жұлынның екі жақты 
зақымдануы орын алса, онда жоғары немесе төменгі параплегия пайда болады.
Аяқтың перифериялық сал ауруына мысал: полиомиелит ауруындағы 
жұқпалы вирустың жүйкеге әсері. Полиомиелит кезінде аяқ, қол, тыныс алу 
бұлшықеттерінің салдануы байқалады. Жұлынның кеуде және мойын 
сегменттері бұзылысында диафрагма және қабырғааралық бұлшықеттің 
перифериялық салдануы тыныс алу өзгерісіне әкеледі. Жұлынның жоғарғы 
бөлімдерінің зақымдалуы қолдың перифериялық сал ауруына, ал төменгілерінің 
зақымдануы аяқтың сал ауруына әкеледі.
Орталық және перифериялық салдардың айырмашылықтары 

жүктеу/скачать 1,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: