Пікір жазғандар: педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент В. А. Жақсыбаева

215 
Сол себепті баланың мектепте 
оқуға дайындығы
туралы 
әдебиеттерде беріліп жүрген түсінік нақтылауды қажет етеді. 
Мектептегі оқуға қосылу, әрине, дамудың белгілі бір деңгейіне 
қажет және бала оған мектепке дейінгі тәрбие нәтижесінде қол 
жеткізе алады.
Бірақ мектептегі оқу осыған дейінгі жетілген функцияларға 
бейімделіп қана қоймайды. Мектепте 
оқуға қажетті
нәрселер 
мектептегі оқу үдерісі барысында одан әрі қарай дамытылады; 
балаға қажетті
даму жағдайы жасалады, ол 
осының барысында
қалыптасады.
Әсіресе мәселе функционалдық психологиядағыдай, бала-
ның алдымен қабылдауы, есі, зейіні, ойлауы жетіледі, сосын 
барып оқу осыған құрылып, оқыту осыны пайдаланады деген 
сияқты қарастырылмауы керек. Шын мәнісінде бұл жерде бай-
ланыс бар. Баланың қабылдауының, есінің, ойлауының қандай да 
бір даму деңгейі нақты оқу іс-әрекетінің алғышарты емес, нәти-
жесі болуы керек, олар осы оқу іс-әрекеті барысында байқалып 
қана қоймайды, қалыптасады да.
Бұдан шығатын қорытынды – оқыту үдерісі баланы дамыту 
үдерісі де болуы керек. Болашақ дербес еңбек іс-әрекетіне 
дайындауды көздейтін оқытудың негізгі мақсаттары да осыны 
талап етеді. Демек, оқытудың бірден-бір міндеті балаға нақты 
білімдерді хабарлау емес, оның бойында нақты бір қабілеттерді 
дамыту ғана болуы керек: балаға қандай материал берілетіні 
маңызды емес, маңыздысы баланы бақылауға, ойлауға, т.б. 
үйрету. Формалды оқыту теориясы осылай үйретеді, ол білім 
берудегі міндет оқушыға белгілі бір көлемдегі білімдерді игерту 
деп қарамайды, білім берудің міндеті оқушыға білімді алуға, 
табуға қажетті нақты қабілеттерді дамыту деп біледі.
Бұл көзқарасқа қарсы пікірлер оқытудың мақсаты белгілі бір 
көлемдегі білімдерді беру деп оны бір жақты түсіндіреді. Бұлай-
ша шендестіру – жалған. Әрине, баланы оқыта отырып дамыту 
керек, оның қабілеттерін қалыптастыру керек, зейін қою, ойлау, 
т.б. біліктерін тәрбиелеу қажет. Бірақ, біріншіден, оны тек нақты 
бір материал негізінде ғана іске асыруға болады; екіншіден, 
баланың қабілеттерін дамытуға қажетті құралдар болып табы-
латындықтан да нақты білімдер жүйесін игеру дербес мәнге ие 

216 
болады
. 
Адамды
қоғамдық
ұйымдасқан
еңбекке
баянды
ара
-
ластыру
белгілі
бір
қабілеттерді
талап
етіп
қана
қоймайды
, 
танымның
алдыңғы
кезеңдердегі
даму
тарихынан
жинақталған
нәтижелерден
тұратын
нақты
білімдерді
де
қажет
етеді
. 
Баланың
бақылау
, 
ойлау
, 
т
.
б
. 
қабілеттерін
дамытсақ
болды
, 
қалған
өзіне
қажетті
білімдерді
ол
өзі
тауып
алады
, 
оған
өзі
барады
деп
есеп
-
теу
түптеп
келгенде
білімді
қоғамдық
тәжірибеден
алшақтатып
, 
тек
жеке
тәжірибеге
негіздеп
беру
болып
табылады
... 
шынды
-
ғында
, 
тарихи
даму
барысында
жинақталған
нақты
білімдер
жүйесін
игеру
қабілеттерді
дамыту
сияқты
әрі
құрал
, 
әрі
мақсат
болып
табылады
. 
Оқыту
мен
даму
шынайы
дамыған
жағдайда
екеуі
де
жүзеге
асады
, 
нақты
білімдер
жүйесін
игеру
де
, 
баланың
қабілеттерінің
дамуы
да
– 
бәрі
бірге
жүреді
.
Жалпы
білім
беру
жұмыстары
барысында
жалпы
және
арнайы
білім
беру
барысында
арнайы
(
музыкалық
, 
сурет
салу
, 
бейнелеу
, 
т
.
б
.) 
қабілеттерді
дамыту
және
қалыптастыру
– 
оқыту
үдерісінің
ең
маңызды
міндеттерінің
бірі
. 
Бұл
үдерісті
зерттеу
үшін
, 
алайда
, 
дәстүрлі
психологиядағы
қабілеттердің
табиғатына
қатысты
қате
көзқарастардың
салдарына
өте
аз
жұмыстар
істелді
. 
Бұл
көзқарастарға
сүйенсек
, 
оқыту
барысында
қабілеттер
қалып
-
тасады
дегеннен
гөрі
, 
тек
байқалып
анықталады
деген
дұрыс
. 
Шындығында
, 
олар
тек
байқалып
қана
қоймайды
, 
оқыту
бары
-
сында
дамиды
да
, 
қалыптасады
да
. 
Олардың
дамуы
білімдер
жүйесін
меңгерудің
тек
алғышарты
ғана
емес
, 
оның
нәтижесі
де
болып
табылады
.
Оқуға
қатысты
негізгі
мәселелер
– 
осылар
және
оқу
туралы
кейін
қалыптасатын
түсініктер
осы
мәселелердің
шешілуіне
қарай
анықталады
. 
Бұл
оқыту
үдерісінің
негізгі
заңдылықтары
мәселенің
психологиялық
емес
, 
педагогикалық
жағын
қамтиды
... 
Психологиялық
тұрғыдан
ең
алдымен
маңызды
мәселе
оқуға
ынталандырып
, 
түрткі
болатын
уәждер
, 
оқушылардың
оқуға
қатынас
көзқарасы
болмақ
.

жүктеу/скачать 2,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: