кеткендіктен, жүмысымды аяқтай алмадым. Мен тапқан бүл екі бпіктік көлемінің бұрылуы 23° 35' 45" болса, берілген селениенің ені — 41° 36"”,— дейді. Жас кезінде Бируни күннің тұтылуын зерттеген математикалық геогра фия, геодезиям ен айналысып, сфералы қ жазықтықтағы географиялы к кординаттарды анықтайды. Сөйтіп, глобус жасамақ болады. Ол кезде бұл идеяның тамыры тереңде еді. Біздің дәуірімізге дейінгі II ғасырда Клавдий Птоломей глобустың инструкциясын берген. Жер шарының бірінші глобу- сын 1492 жылы Мартин Белхайм жасап шығарған. П ю м ел ей әдісін пайдалана отырып, Бируни диаметрі 5 метрге жуык жердің географиялык глобусын жасады. Алғаш рет Орталық Азияға, сон- дай-ақ Таяу Шығыстың бәріне ол астрономиядағы жаңалықтарды жеткізді. Жас Бирунидің зерттеуіне Хорезмшахтағы ауыр окига кесірін тигізді. Өзі де өлім аузынан әзер аман калады. С өйтіп, оның барлық зер т геу іи ің нәтижесі күйрейді (995 ж.). Бирунидің жастық шағындағы алғашқы қадамы- ның соңы , білім н әрін іздеген үміті осылай үзіледі. Тек гәнін ем ес.
Үлы Тұранның Ү лдары 39 сондай-ақ жанын жеген мұндай соққыдан соң адам қаншалықты қайратты болса да ғылымға қарай қайтадан жол тарта бермейді. Надандық салтанат құрған сол дәуірде өз елінен күдер үзген Бируни жат жерге кетіп, б. э. д. VI ғ. Мидидің Рей (көне Рага) қаласына келеді. Рей X ғ. Таяу Шығыстағы ірі қалалардың бірі еді. Сол кездегі географтар- дың айтуынша, халқының қоныстануы мен сәулеттілігі жөнінен Иранның Нишапур қаласынан кейінгі екінші орынды алыпты. Араб Шығысын Орта- лық А зиям ен, Индия ж ән е Қытаймен байланыстыратын тоғыз жолдың торабына орналасқан Рей гүлдене түсіп, сол уақыттағы саяси, м әдени
