өм ірінде айрықша орын алған. Ғалым болуды аңсаған Бируни осында келеді. Жат жерде білім іздеп жүрген жылдарында жолыққан әміршілердің есімдері оның өмірбаяндық жазбаларында кездеседі: Кабус, Хорезмшах, Мамуни, Газнейден шыққан Махмуд пен оның ұлы — Масуд. Рейде бар бо- лғаны екі жыл тұрған Бируни көп қиындық көреді. X ғ. ірі ғалымдардың бірі, астроном әрі математик — Әбу Махмуд ибн әл- Хожендидің өмірбаяны туралы зерттеулер өте аз. Х ожендтен (Ленинабад) шыққан Хоженди әлемде бірінш і рет бұрыш өлшейтін аспапты (секстант) ойлап шығарған. Мұны өзі де мақтанышпен айтады. Осы аспаппен Бируни жақсы таныс болса керек. 1953 жылы Каирде жергілікті араб Д. Буало Бируни еңбектерінің толык библиографиясын шығарады. Тізімдегі нөмірі 169. Бируни трактаты өте си- рек к ездесетін қолж азбада сақталған. Бұл жаратылыстану ғылыми жинағына кірген Бейруттік иезут университетінен еді. Бируни зерттеущі- ғалым ретінде әлемдік аспаппен (секстант) тек ені мен ұзындықты ғана өлшейтінін емес, сонымен бірге асыл тастар мен металдар көлемінің қаты- насы туралы теорияны да тұжырымдап берді. Оны мына өл ең ін ен айқындауға болады. Бір саланың қыры-сырын білуге, Күш-жігері жетер еді адамның. Іс тәжірибе қосылса егер білімге, Сәггі болар ғылымдағы қадамың. Бирунидің ұзақ жылдардағы творчестволық жолы мен ғылыми қызметін шартты түрде 7 кезеңге бөліп қарауға болады. Тар жол тайғақ кеш умен ғылым шыңына шыққан оның көрген азабы аз емес еді. Бірақ Бируни танда- уын тежеместен, ғылымды өзіне бағындырмақшы болды. БІРІНШІ КЕЗЕҢ - Қият қаласында өткен (983-990 ж) жалпы білім алу мен математика-астрономиялық алғашқы дайындық кезеңі. ЕКІНШІ КЕЗЕҢ - дербес ғылыми жұмыстардың басталған кезеңі (991-
