«ІЛИЯС МҰРАСЫ ЖӘНЕ АЛАШТАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік студент жастар конференциясының материалдары 28
Кесте 3- Қарыз капиталының нысаны ретінде келесі негізгі сипаттамалармен
анықталады:
1
Қолданылған қарыз қаражатының еркін көзі. Капиталды қалыптастырудың еркін көзі
бола отырып, кредиторлық берешек оның қарыздық үлесін ғана емес, сондай-ақ
капиталдың толық құнын төмендетеді.
2
Өлшем, бір жағынан немесе басқаша, құрылымның қаржы циклінің ұзақтығына әсер
етеді. Бұл ағымдағы активтерді қаржыландыру үшін белгілі бір мөлшерде қажетті
ақша сомасына әсер етеді. Осы санаттағы салыстырмалы мөлшері неғұрлым көбірек
болса, онда құрылымның өз шаруашылық қызметін ағымдағы қаржыландыруға
тартуы қажет ақша сомасы азаяды.
3
Берешектің жалпы көлемі тікелей құрылымның экономикалық белсенділігіне (ең
алдымен, өнім шығару көлемі мен өнім сатылымы) байланысты. Тауар өнімдерін
шығару мен сату көлемінің ұлғаюымен ұйымның қарыздың ұлғаюы ретінде
есептелетін шығыстары бар екенін атап өткен жөн. Осылайша, кредиторлық
берешектің жалпы сомасы өседі және керісінше.
Бұл санаттың құны барлық сатып алу көлемдеріне, сондай-ақ кейінгі төлем
шарттарына сәйкес сатып алудың тиісті пайызына әсер етеді. Сонымен қатар,
контрагенттермен келісімшарттардың орындалуымен бірге болатын факторлар айтарлықтай
әсер етеді; мердігерлермен және жеткізушілермен есеп айырысу мерзімдері; осы өніммен
нарықтың қанықтыру деңгейі; кредиторлық берешекті өтеуге қатысты саясат; аталған
санаттағы талдау нәтижелерін қолданудағы дәйектілік, сондай-ақ оның сапасы; құрылымда
қабылданған есеп айырысу жүйесі.
Кредиторлық берешек сияқты санаттар толық түсіну үшін, бұл тұтастай алғанда
жүйенің (дебиторлық және кәсіпорынның кредиторлық берешек яғни, түсінігі,
ерекшеліктері, түрлерін) тиісті қарастыру орынды. Бүгін дебиторлық кептелу басқа да
ұйымдардың, қызметкерлер, және осы құрылымның азаматтардың қарызы ретінде
анықталады. Басқаша айтқанда, сатып өнімге арналған клиенттерден қаражатында,
орындалатын көрсетілген қызметтер немесе жұмыста берілетін ақшаның сомасына есеп
беруші тұлғалардың берешегі. Ол ұйымның қаражаты белгілі бір саны бар жеке тұлғалар мен
ұйымдар, дебиторлар деп аталатынын білу маңызды болып табылады[9,303 б].
ӘДЕБИЕТТЕР: 1.
Теория и практика бухгалтерского учета [Текст]: Учебное пособие / Р.С.
Абдушукуров, Б.С. Мырзалиев.- Алматы: Нұр-Пресс, 2013.- 796с.
2.
Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (Халықаралық стандарт) [Мәтін]:
Оқулық / Ә. Әбдіманапов.- Алматы, 2014.- 535б.
3.
Толпаков Ж.С. Бухгалтерский учет. – Караганда. 2013. - 458с
4.
Бухгалтерский учет финансовых резервов и оценочных обязательств: Монография /
Л.А. Мельникова, А.М. Петров. - М.: Вузовский учебник: НИЦ ИНФРА-М, 2015. - 196 с.
5.
Кеулимжаев К. К. Финансовый учет на предприятии: Учебник / Под оед. Р. М.
Рахимбековой / Кеулимжаев К. К., Айтхожина Л. Ж., Кинхузова К. К., Сальменова А. Т. –
Алматы: Экономика, 2013. – 374с.
6.
Назарова В.Л., Жапбарханова М.С. Бухгалтерлік есеп., 2012. – 624б.
7.
Қабылова Н., Доспалинова Ш., Оразалинов Е. Бухгалтерлік есеп., 2012. – 208б.
8.
Нықанбаева А., Қуанышова Л. Бухгалтерлік есеп негіздері., 2011. – 160б.
9.
Қабылова Н.Қ. Бухгалтер: оқулық. Астана: Фолиант, 2012. – 364б.