Барыс септінің ж алғауын, сүрағын мынадай ретпен
түсіндірген тиім ді. М ысалы: -ға,-ге: көш еге, ауы лға,
үйге, Оралға; -қа,-ке: Арңалықңа,
мектепке; -ға,-ге: Са-
раға, Зәуреге, Ш олпанға; кім ге? -қа,-ке: үпщ ы ш ңа,
оқушыға, Сандуғашңа, Нүрбекке; -ға,-ге: оқуға, сөйлеу-
ге, ж азуға (неге?)
Төуелдік жалғауынан кейінгі барыс септігі түлғасы-
ның өзгерісі былайша түсіндіріледі: -а,-е: жолдасыма,
әжеме, апама,
жолдасыңа, әжеңе; -на,-не: жолдасына,
өжесіне, апасына, тіліне, ағасына, терезесіне, досына,
билетіне.
Т абы с сеп тік . Табыс септігі III сы ны птан бастап
өтіледі. Бүл сыныпта сөзді кімді? нені? сүрағына жауап
беретін түлғаға қоя білу, ол сөздер арқылы сөйлем қүра
білуге үйрету мақсат етіледі. Сол сүрақтарға жауап беру
үшін оған -ны, -ні, -ды, -ді, -ты, -ті, -н түлғасында жалға-
натынын, 4 сөзге жалғану жолын білуі тиіс. VI сыныпта
табыс септігін өтудегі мақсат — баланың алдыңғы сы-
ныптардағы біліміне сүйене отырып, табыс септігі қандай
жалғау арқылы жасалатыны, оның -ды, -ді вариантының
үяң, үнді дауыссыз дыбыстарынан
кейін де жалғанаты-
ны, тәуелдік ж алғауы ны ң III ж ағы нан кейін -н болып
келетіні, кейде табыс септігі түсіп айтылатыны жайын-
да мөлімет беру көзделеді. Оқушыға табыс септігі жалға-
уын, оның түбір сөзге жалғану жолдарын тиянақты мең-
гертудің тиімді жолдарының бірі —
кесте пайдалану. Ол
арңылы сөздің түбірі қандай дыбысңа аяңталғандығын,
табыс септігі жалғауының бірінші дыбысы соған байла
нысты өзгеретіндігін жөне табыс септігі ж алғауы ны ң
жуан (-ды,-ты,-ны), жіңішке (-ді, -ті, -ні) болуы түбір сөздің
соңғы буынына байланысты екендігін оқушыларды қа-
тыстыра отырып түсіндіруге мүмкіндік туады. Табыс сеп-
тігінің сөзге жалғану жолдары:
Достарыңызбен бөлісу: