График а алматы "Білім" 2012
жүктеу/скачать 5,19 Mb. Pdf көрінісі
|
Бәйдібеков Ә.К. Инженерлік графика 2012
| § 2.2 Түйіндесу
Геометриялық салуларда түйіндесу тақырыбының маңызы өте үлкен. Бұл салулар сызғыштар мен циркульдің көмегімен орындалады. Түйіндесу дегеніміз - бір сызықтан екінші бір сызыққа білінбей жəне бүлінбей біркелкі өтуі. Түйіндесуді салу үшін, түйіндесетін сызықтар, түйіндесу нүктелері жəне түйіндесу сызығы болуы керек. Түйіндесетін сызықтар деп түйіндесу нүктелері мен түйіндесу сызығына дейінгі түзулерді айтады. Ал түйіндесу нүктелері деп түйіндесу сызығының басталуы мен аяқталу нүктелерін айтады. Түйіндесу сызығы дегеніміз - бірінші түйіндесу нүктесімен (басталуы) екінші түйіндесу нүктесінің (аяқталуы) арасындағы сызық. Шеңберлер арасындағы түйіндесу кезінде доғалардың түйіндесу радиустары беріледі. Төменде өзара параллель, өзара перпендикуляр сызықтардың арасындағы, сүйір жəне доғал орналасқан сызықтардың арасындағы, шеңбер мен түзу сызықтардың арасындағы екі немесе одан да көп шеңберлердің арасындағы түйіндесуді салу жолдарын қарастырамыз. 2.2.1. Сызықтардың түйіндесуі 2.2.1.1 Параллель сызықтардың түйіндесуі Екі сызықтың арасындағы түйіндесу үшінші бір сызықтың көмегімен орындалады. Егер осы екі сызық өзара параллель орналасқан сызықтар болса, онда бұл сызықтардың арасындағы түйіндесу төмендегідей жолмен орындалады (26-сурет). Ол үшін екі параллель түзу сызықты аламыз. Осы сызықтардың кез келген жерінен перпендикуляр сызық жүргіземіз. Бұл сызық екі параллель түзу сызықты Т 1 жəне T 2 нүктелерінде қиып өтеді. Т 1 жəне T 2 нүктелері түйіндесудің бастапқы жəне соңғы нүктелері болады. Осы Т 1 жəне T 2 нүктелерінен кез келген радиусы R болатын доға жүргіземіз. Бұл доғалар С жəне D нүктелерінде қиылысады. Табылған нүктелерді өзара қоссақ, Т 1 жəне T 2 нүктелерінен өтетін сызықты қиып өтіп, бұл нүкте Т О түйіндесу ортасын береді. Осы Т О нүктесінен радиусы R 1 болатын доғаны 30 Т 1 нүктесінен бастап T 2 нүктесіне дейін жүргіземіз. Бұл Т 1 жəне T 2 нүктелерінен жүргізілген доға түйіндесу сызығы болады. Төменде 27-суретте өзара параллель орналасқан түзу сызықтардың екі түрлі жағдайдағы түйіндесулері көрсетілген. 1 Т 2 Т В А R R 1 R О Т 1 Т 2 Т 3 Т R R О Т О Т 2 Т 3 Т R R О Т О Т 1 Т 2.2.1.2 Өзара перпендикуляр сызықтардың түйіндесуі Өзара перпендикуляр екі сызық арасындағы түйіндесуді салу үшін, ең алдымен түйіндесу радиусы T R беріледі (28-сурет). Осы түйіндесу радиусы T R -ді өлшеп алып, берілген сызықтарға параллель сызықтар жүргіземіз. Бұлар 31 түйіндесетін сызықтарды Т 1 жəне T 2 нүктелерінде қиып өтеді жəне өзара Т О нүктесінде қиылысып, түйіндесу нүктесін береді. Осы Т О нүктесі арқылы Т 1 жəне T 2 нүктелерінің арасын радиусы T R болатын доғамен қосамыз. Сызылған Т 1 жəне T 2 нүктелерінің арасындағы доға сызығы түйіндесу болып табылады. 2.2.1.3 Өзара қиылысатын сызықтардың түйіндесуі Екі түзу сызық өзара сүйір жəне доғал бұрыштар арқылы қиылысады. Бірінші сүйір бұрыш арқылы қиылысқан түзу сызықтардың түйіндесуін қарастырайық (29-сурет). Түйіндесу радиусы T R болатын арақашықтықты өлшеп алып, берілген сызықтарға параллель сызықтар жүргіземіз. Бұл сызықтар Т О нүктесінде қиылысады. Енді осы Т О нүктесінен берілген түйіндесетін екі сызыққа перпендикуляр сызықтар түсіреміз. Бұл сызықтар түйіндесетін сызықтарды Т 1 жəне T 2 нүктелерінде қиып өтіп түйіндесу нүктелерін береді. Осы Т 1 жəне T 2 нүктелерінің арасын Т О нүктесі арқылы радиусы T R болатын доғамен қоссақ, онда екі қиылысып жатқан сызықтардың түйін десулері болады. Енді доғал бұрыш арқылы қиылысқан түзу сызықтардың түйіндесуін қарастырайық (30-сурет). Түйіндесу радиусы T R болатын арақашықтығын өлшеп алып, түйіндесетін сызықтарға параллель сызықтар жүргізсек, бұл сызықтар Т О нүктесінде қиылысады. Табылған Т О нүктесінен берілген түйіндесетін екі сызыққа перпендикуляр сызықтар жүргіземіз. Бұл сызылған 1 Т 2 Т жүктеу/скачать 5,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|