С. В. Кожанова Жалпы иммунология

10-Тарау. Моноциттер/макрофагтар және дендритті жасушалар, олардыңтуа біткен... 145
Моноциттердің бетінде ПТР жататын аминопептидаза N (СЭІЗ) 
бар, бірак МФ кездеспейді. СӘІЗ молекуласынын кейбір вирус 
кабығындағы нәруыздарды байланыстыру кабілеті бар.
МН/МФ көптеген 
фагощттік рецепторларды
экспрессиялайды. 
Олар лектинді рецепторлар (бірінші кезекте маннозалык рецептор, 
дектин-1 және 0 5 -5 Ш С ) және патогендер мен баска да фагоци- 
тоз объектілерін 
тікелей танитын скавенджер-рецепторлар
(II бөлім 
2-тарау «Туа біткен иммунитет рецепторлары және олармен таныла- 
тын молекулалык кұрылымдар» караңыз) бар. Кейбір бактериялардың 
компоненттері, атап айтсак, стафилококк, нейссерия, листерия, со- 
нымен катар өзгерген меншікті жасушалар, модификацияланған 
төменгі тығыздыктағы липопротеиндер және апоптоз жасушаларынын 
фрагменттері скавенджер-рецепторлар үшін лигандалар болып табы- 
лады.
Маннозалык 
рецептор 
аркылы 
МН/МФ 
көптеген 
микро- 
организмдерді ұстайды, 
соның ішінде 
Мусоһасіегіа, 
Ьеізтапіа,
Ье§іопе/а, Рзеидотопаз аегиуіпоза
және т.б. Бұл рецептордың кұрылысы 
бактериялардың 
жасушалык 
кабырғасындағы 
пептидогликан- 
мен жоғары аффинді байланысуын камтамасыз етеді. Ең кызығы, 
макрофагтардың белсенуін шакыратын цитокиндер (ІҒІЧ-ү, ТК' Ғ-а) бұл 
рецептордың түзілуін тежейді және онын экспрессиясын төмендетеді. 
Ал керісінше, кабынуға қарсы кортикостероидтар оның өндірілуін 
және экспрессиясын жоғарылатады. О витамині маннозаға арналған 
рецептордыц экспресиясын ынталандырушы екен.
Макрофагтардың мембранасында гликолизденудің соңғы өнімдерін 
(АОЕз) байланыстыруға арналған рецепторлар анықталған. Олар 
жас ұлғайған сайын тіндерде жинактала бастайды, ал диабет кезінде 
жинакталуы жылдамдайды. Бұл гликолиздену өнімдері нәруыздармен 
айқаса әреткеттесуі нәтижесінде тіндердің закымдалуын тудырады. 
АСЕ$ үшін арнайы рецепторлары бар МФ осы өнімдер нәруыздарын 
ұстайды және оларды деградацияға ұшыратады. Нәтижесінде тіндер 
деструкциясы дамуын болдырмайды.
МН/МФ барлык фагоциттік рецепторлары да экспрессияланған. 
Олардың көмегімен 
антиденелермен жэне комплементпен опсони-
зацияланған патогендердің,
сондай-ак баска да бөгде бөлшектер мен 
жасушалардың танылуы жүзеге асады. Оларға бірінші кезекте 
Ғс-ре-
цепторлар
және белсендірілген комплемент фрагменттері үшін ре- 
цепторлар 
(СРІ, СЯЗ
және 
СК4, Сіц фрагменті
және 
СЗа мен С5а
анафилатоксиндеріне
арналған рецепторлар) жатады.

146
II Бөлім. Туа біткен иммунитет
Ғс-рецепторлар антиденелермен опсонизацияланған объектілердін 
танылуы мен фагоцитозын камтамасыз етеді.
І§0 үшін үш түрлі рецепторлар бар: ҒсүКІ, ҒсүКІІ және ҒсүЯІІІ 
(сәйкесінше С064, СӘ32 және С □ 16). ҒсүЯІ — мономерлі І§С үшін 
аффинділігі жоғарылығымен сипатталатын жалғыз және барлык макро- 
фагтарда экспрессияланған рецептор. Аффинділігі төмен ҒсүЯІІ моно- 
циттер мен макрофагтарда экспрессияланған рецептор. ҒсүЯІІІ моно- 
циттер мен макрофагтарда экспрессияланған, І§0 үшін аффинділігі 
төмен және негізінен иммунды кешендерді немесе агрегацияланған 
І§С байланыстырады. Рецепторлардын барлык үш түрі І§С-мен 
опсонизацияланған бактериялардын және баска жасушалардын фа- 
гоцитозын коздырады, мембранасында антиген-антидене кешені бар 
нысана-жасушаларға катысты табиғи киллерлер мен фагоциттердің 
антиденеге тәуелді жасушалык цитоксикалык (АТЖЦ) механизміне 
катысады. Нысана-жасуша ретінде вирустармен, карапайымдармен 
закымдалған жасушалар немесе катерлі трансформацияға үшыраған 
организмнің меншікті жасушалары бола алады. Мұндай корғаныс ва- 
рианты кейбір паразиттік және вирусты жұкпалар кезінде ен тиімді бо- 
лып саналады, себебі макрофагтар өздігімен патогендердін өзін немесе 
олардың арнайы антиденелермен түзілген кешенін үстай (жұта алмай- 
ды) алмайды. Ғс-рецепторы аркылы белсенген макрофагтар нысана- 
жасушанын лизисін біркатар медиаторларды (бірінші кезекте ТК Ғ-а) 
бөлу аркасында жүзеге асырады. Кейбір цитокиндер (ІҒИ-ү мен 
ГМ-КСФ) моноциттер мен макрофагтардын катысуымен жүретін 
АТЖЦ тиімділігін жоғарылату кабілеті бар.
Маңызды рецепторлар тобына 
хемокиндер
мен 
басқа хемоаттрак-
танттар уиіін рецепторлар
жатады. Кабыну немесе жүкпа ошағына 
МН/МФ дың хемотаксисін тудыратын СЗа, С5а, С5Һ67 үшін рецеп- 
торлардан баска, бұл жасушалардың бетінде 
қабыну хемокиндері
үшін 
рецепторлар бар (СХСЯІ, ССЯІ, ССЯ2, ССЯЗ, ССЯ4, ССЯ5, ССЯ8 
және т.б.).
Эпителиалды 
жасушалармен, 
кантамырларыньщ 
эндотелиал- 
ды жасушаларымен, сонымен катар серпіліс ошағындағы резидентті 
МФ түзілетін кабыну хемокиндері корғаныска катысатын жана 
жасушалардың хемотаксисін ынталандырады. Кабыну ошағына бірінші 
болып нейтрофилдер келеді, кейінірек моноцитарлы-макрофагалды 
инфильтарция басталады. Бұл үдеріс аталған жасушалардағы хемокин 
рецепторларының сәйкес лигандалармен байланысуы салдарынан да- 
миды.

10-Тарау. Моноциттер/макрофагтар және дендритті жасушалар, олардыңтуа біткен... 147
МН/МФ-дың мембранасында 
ңитокиндер
үшін көптеген 
глико-
протеиндірецепторлар
экспрессияланған. Цитокиндердін сәйкес лиган- 
далармен байланысуы белсендіруші белгінін жасуша ядросына берілу 
тізбегінін алғашкы кезені болып табылады. МН/МФ-тар үшін ерекше 
арнайы рецепторларынын бірі — 
ГМ-КСФ (€0115)
үшін рецептор. 
Аталған рецептордың болуы моноциттер мен олардын ізашарларын 
гранулоциттік катардағы жасушалардан ажыратуға мүмкіндік береді.
МН/МФ үшін ерекше маңызды рецепторлар катарына 
ІҒЫ
-ү үшін 
рецептор 
(ІҒ.ЧуКІ жэне ІҒКуКІІ)
жатады. Себебі олар аркылы осы 
жасушалардын көптеген кызметтері белсенеді. Сондай-ак кабыну жауа- 
бына катысатын МН/МФ-дын аутокринді стимуляциясын шакыратын 
кабынуалды цитокиндері (ИЛ-1, ИЛ-6, Т ^ Ғ -а , ИЛ-12, ИЛ-18, ГМ- 
КСФ) үшін де рецепторлар бар.
Макрофагтардың негізгі кызметтері.
• Фагоцитоз және пиноцитоз.
• Секреторлык кызмет.
• Туа біткен иммунды жауапка катысуы.
• Макрофагтардын адаптивті иммунды жауаптағы эффекторлык 
кызметі.
•Туа біткен және адаптивті иммунды жауапты реттеуі.
• Репарация үдерістеріне катысуы.
• Антигендерді өңдеу және таныстыру.

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: