МАКРОФАГТАРДЫҢ ТУА БІТКЕН ИММУНДЫ

10-Тарау. Моноциттер/макрофагтар және дендрипі жасушалар, олардың туа біткен... 
151
және бұзылған жасушалардын КАМК, сондай-ак әр түрлі аурулар сал- 
дарынан патологиялык өзгерген жасушалар мен тіндердің молекулалык 
кұрылымдарын таниды. Алайда, бұл жасушалардың 
туа біткен
жуқпага қарсы иммунитетке
катысуы маңызды рөл аткарады. Пато- 
гендер организмге енгенде біркатар жасушалардың және гуморалды 
механизмдердің катысуымен 
туа біткен иммунды қорғаныстың кешенді
эффекторлық механизмі
— 
қабыну
дамиды. 
Мунда басты қызметтердің
бірін моноңиттер мен тіндік макрофагтар атқарады.
Кабынулык жау- 
аи жұкпа енгеннен кейін немесе тіндер закымдалғаннан кейін бірден 
дамиды. Ол закымдалған аймакты шектеуге және организмге енген 
коздырғышты жоюға бағытталған ерте қорғанысты камтамасыз етеді. 
Б р корғаныстык серпілістің дамуында нейтрофилдер манызды 
кызмет аткарады. Олар біркатар стимулдарды (патогендерді ПТР 
көмегімен тану, хемокиндердің әсері, кан тамырларынын адгезия 
касиеттерінің және өткізгіштігінін жоғарылауы) кабылдайды, кан та- 
мырларынан бірінші болып бірнеше сағаттың ішінде кабыну ошағында 
жинакталады. 
Мұнда 
нейтрофилдер 
патогендерді 
фагоцитозға 
ұшыратады және кабынудын дамуын камтамасыз ететін медиатор- 
ларды түзеді. Медиаторлардың ішінде макрофагтардың кабынулык 
нәруыздары (МІР-12 және М ІР -1 (3) және моноциттердін кабыну 
ошағына хемотаксисін шакыратын баска да хемоаттрактанттарды 
түзеді. Закымдалған тіндердің эпителий және кантамырларынын эн- 
дотелий жасушалары моноциттердін серпіліс ошағына миграциясын 
ынталандыратын біркатар хемокиндерді түзеді.
Белсенген С014*+СЭ16~ моноңиттер серпіліс ошағына қабыну
басталғаннан кейін 5—96 сағат аралығында туседі.
Біркатар стимул- 
деушілердің әсерінен (ТЫҒ-а, ІҒЬІ-ү және баска да цитокиндердін 
әсері, патогендердін беткей Толл-тәріздес рецепторлардын және 
басқа да рецепторлардың көмегімен таньшуы) моноциттер кабынулык 
тіндік макрофагтарға дифференциацияланады (кабыну және некроз 
ошактарының макрофагтары). Белсенген макрофагтардын фагоциттік 
белсенділігі және қабынудың дамуына ықпал ететін біркатар медиа- 
торлар мен цитокиндерді түзу қабілеті жоғары болады.
Кабыну макрофагтары уш маңызды ңитокинді тузеді (ИЛ-1,
ИЛ-6 жэне ТМҒ-а), олар жедел қабынудың көптеген жергілікті
жэне жуйелік көріністерінің дамуына себепші болады.
Барлык үш 
цитокин 
кантамырларыньщ 
өткізгіштігін 
жоғарылата 
отырып 
жергілікті әсер етеді. 77ҮҒ-а мен 
ИЛ-1
тамыр эндотелий жасуша-

152
II Бөлім. Туа біткен иммунитет
ларында 
адгезия молекулаларының жспрессиясын жоғарылатады:
нейтрофилдердін бетіндегі адгезия молекулаларымен тандамалы 
байланысатын Е-селектиндер, сонымен катар лимфониттер мен 
моноциттердін бетіндегі интегриндермен байланысатын 
ІСАМ
мен 
ҰСАМ.
Циркуляциядағы нейтрофилдер, моноциттер мен лимфоцит- 
тер аталған адгезия молекулаларын кантамырларынын кабырғасында 
таниды, оларға жабысады, сосын кантамырының кабырғасы аркылы 
өтіп, кабынған тіндерге карай жылжиды.
ИЛ-1
мен 
ТМҒ-а
макрофагтар мен эндотелий жасушаларына әсер ету 
аркылы олармен хемокиндердін синтезін шакырады, олар өз кезегінде 
нейтрофилдер мен моноциттердің косымша санынын тіндерге экстра- 
вазациясын ынталандырады.
Онымен коса, 
ІҒіУ-а
мен ГЛУ-а кабыну макрофагтарын белсендіре 
отырып, олардын фагоциттік белсенділігін және тіндерге лизистік 
ферменттердін бөлінуін жоғарылатады.
Жергілікті жіті қабыну адаптивті иммунды жуйенің айқын
қатысуынсыз өтуі мумкін.
Бірак, кабыну ошағындағы макрофагтармен 
және баска да туа біткен иммунитет жасушалармен түзілген цитокин- 
дер қабынған эндотелиге лимфоциттердің адгезиясын ынталандырады. 
Бұл жағдай серпіліс ошағына нейтрофилдер, моноциттер эозинофил- 
дер, базофилдер және мес жасушаларымен коса 
лимфоңиттердің
де 
косымша түсуіне әкеледі. Қабыну ошағына түскен туа біткен иммуни- 
тет жасушалары бірінші кезекте патогендерді жоюға катысады және 
кабыну нәтижесінде закымдалған тіндердін калпына келуін ынталан- 
дырады.
Жұкпамен закымдалған тінге түскен 
лимфоциттер резидентті ма-
крофагтармен жэне дендритті жасуиіалармен байланысады, олардың
бетінде презентацияланған патогендердің антигенді детерминанттарын
таниды.
АТЖ-мен түзілген цитокиндердін әсерінен лимфоциттердін 
белсенуі мен дифференцировкасы басталады, ол 
адаптивті иммунды
жауаптың
дамуына ыкпал етеді.
Жіті жергілікті кабынудың ұзактығы мен каркындылығы катан 
бакылауда болуы керек, себебі бір жағынан патогендердін жойылуы 
тиімді болуы керек, екінші жағынан тіндердің закымдалуы шектел- 
ген болуы тиіс, әрі жазьшып кетуге кажетті регенерация үдерістерін 
ынталандыру керек. 
Қабынулық жауапты шектеуде ТСҒ-/3 маңызды
қызмет
аткаратыны көрсетілген. Макрофагтармен түзілетін бұл ци- 
токин де фибробласттардың жинакталуы мен пролиферациясына, 
сонымен катар тіндердін калпына келуіне кажетті жасушасыртылык

10-Тарау. Моноңиттер/макрофагтар және дендритті жасушалар, олардыңтуа біткен. 
153
матрикстін калыптасуына ыкпал етеді. Макрофагтармен түзілетін 
ИЛ-ІО
кабынуалды цитокиндердін синтезін аутокринді тежейді, 
нәтижесінде олардын белсенділігі мен кабынулык жауапты аяктауы 
шектеледі.
Жергілікті кабынулык жауап жүйелік кабынулык жауаппен бірге 
жүреді, оны 
жедел кезең жауабы
деп аталады. Оған 
қызбаның
да- 
муы, АК.ТГ мен кортикостероидтар сиякты «стресс» гормондарынын 
түзілуі, лейкоциттердің түзілуінін (лейкоцитоз) жоғарылауы және 
же-
дел кезең нәруыздарының
жоғары мөлшерде түзілуі тән. Макрофагтар- 
мен түзілетін кабынуалды цитокиндері (ИЛ-1, ИЛ-6 және ТОТ-а) кан 
аркылы гипоталамустағы термореттегіш орталыкка әсер ету аркылы 
температуранын жоғарылауын шакырады. Бұл жағдай көптеген 
патогендердің көбеюін тежейді. Жедел кабынулык жауап басталғаннан 
кейін 
12—24 сағат аралығында аталған цитокиндердің деңгейі 
жоғарылайды. Ол бауырда жедел кезен нәруыздарынын, бірінші ке- 
зекте, С-реактивті нәруыз, сарысулык амилоид А және фибриноген 
түзілуін ынталандырады.
Т1УҒ-а
кантамырларынын 
эндотелий 
жасушаларына 
және 
макрофагтарға әсер ете отырып колония белсендіруші факторлардың 
(
ГМ-КСФ, М-КСФ, Г-КСФ)
түзілуіне ыкпал етеді. Бұл факторлар 
гемопоэзді ынталандырады, нәтижесінде жұкпамен күресуте кажетті 
лейкоциттер саны жоғарылайды.
Моноциттер мен макрофагтар барлык интерферондар ішінде вируска 
карсы белсенділігі жоғары /Ғ/У-а-да синтездейді. Осы цитокиннін 
көмегімен 
туа біткен вирусқа қарсы қорғанысты
камтамасыз етеді. 
ІҒЫ-а-нын 
иммунды реттегіш
кызметі де бар, атап айтсак, ол макро- 
фагтар мен лимфоциттердің кейбір субпопуляциясын белсендіреді.

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: