Сборник научных статей научно-практической конференции «Байтанаевские чтения-Х»



Pdf көрінісі
бет182/301
Дата22.10.2023
өлшемі8,82 Mb.
#187405
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   301
Байланысты:
baytanaev 2022 zhinak 1 tom gotov

2-ге бөлінгіштік белгі.
Егер санның соңғы цифры нөл немесе 2,4,6,8 
болса, онда бұл сан 2-ге қалдықсыз бөлінеді. Мысалы: 24, 654, 326, 320. 
Соңғы цифрлары 0,2,4,6,8 болған сандар жұп сандар деген тұжырымға келеміз. 
 
2) 4-ке бөлінгіштік белгі. 
Егер санның соңғы екі цифры да нөл болса немесе 
осы соңғы екі цифрдан
 
құралган екі таңбалы сан 4-ке бөлінсе, онда бұл сан 4-ке 
қалдықсыз бөлінеді. Мысалы: 648:4; 123456:4;
8700:4. Себебі 48 , 56, 100 сандары 
4 ке қалдықсыз бөлінеді

3) 5-ке бөлінгіштік белгі.
Егер сан 0 немесе 5 цифрымен аяқталса, онда бұл 
сан 5-ке қалдықсыз бөлінеді. Мысалы: 125; 5; 130; 565; 166605; сандары 5-ке 
қалдықсыз бөлінеді.Себебі соңғы цифрлары 0 немесе 5 цифрымен аяқталған. 
4) 3 пен 9-ға бөлінгіштік белгі.
Егер санның құрамындағы цифрлардың 
қосындысы 3-ке (9-ға) бөлінсе, онда бұл сан 3-ке (9-ға) қалдықсыз бөлінеді.
1-мысал.
147 санының 3-ке бөлінетін, бөлінбейтінін білу үшін, ол санның 
цифрларының косындысын табамыз: 1+4+7=12, 12:3=4 , олай болса 147 саны 3-
ке қалдықсыз бөлінеді яғни 147:3=49 болады.
2-мысал
384 санының 3-ке бөлінгіштігін анықтау 






4
8
3
9
8
99
3
4
1
9
8
1
99
3
4
10
8
100
3
384



















Әрбір қосылғыш 3 ке бөлінеді екен. Олай болса берілген 384 саныда 3 ке 
қалдықсыз бөлінеді екен. 
3-мысал
783 санының 9-ға бөлінгіштігін анықтау 


365 






3
8
7
9
8
99
7
3
1
9
8
1
99
7
3
10
8
100
7
783



















Әрбір 
қосылғыш 9 ға бөлінеді екен. Олай болса берілген 783 саныда 9 ға қалдықсыз 
бөлінеді екен.
87
9
783

:
783 саны 9-ға бөліне ме? Санның цифрларының қосындысы 7+8+3=18. 18 
саны 9-ға бөлінеді. Демек 783

9.
4-мысал.

97
санының оң және сол жағына қандай цифрды тіркегенде, ол 


27
-ге 
қалдықсыз бөлінеді?
 
Шешу: 27 саны 3-ке және 9-ға бөлінеді. Берілген 97 санының цифрларының 
қосындысы 16 болғандықтан, оның 3-ке және 9-ға бөлінуі үшін қосынды 18, 27, 
36, ... болуы мүмкін. Сондықтан 1 цифрын алуға болады, яғни 1971 саны 27-ге 
қалдықсыз бөлінеді. Кейінгі қосынды 27 (36)болуы үшін алдыңғы қосынды 16-ға 
11-ді (20-ны) қосу керек. Олар екі таңбалы сан болғандықтан, есептің шартына 
сәйкес келмейді.
Сонымен, 
1

а
, ізделінді сан - 
1971

Жауабы:
 
1 цифры
.
5-мысал.
Олимпиада ойындарында тек аңдар! Тасбақаларды есептейміз. 
Рептилияның командасында тек тасбақа болды. Тасбақалар саны 
50
-ден көп , 
бірақ 
100
-ден аз.Олимпиада ойындарының ашылу салтанатында бұл команданы 2, 
3 немесе 4 тен құралған жануарлар қатарына орналастыруға мүмкін болмады, 
өйткені бір жануар соңғы қатарда әрқашан жетпеді. 
Сондықтан әр қатарда 
5
жануардан тұратын тасбақа командасын құруға тура 
келді.Рептилия командасында қанша тасбақа болды? 
Шешу: 
Егер тасбақалар саны 
1
-ге ұлғайтылса, ол 
2

3

4
-ке бөлінеді. Осы сандардың ең 
кіші ортақ еселігі 
12
. Есеп шартына сәйкес тасбақалар саны 
50
-ден көп және 
100
-
ден аз болуы үшін: олардың саны 
60

72

84
және 
96
-дан аспайды.Тасбақалар 
саны көрсетілген сандардан 
1
-ге аз болуы және 
5
-ке бөлінуі тиіс.Сондықтан
қатардағы 
96
саны ғана жарамды, себебі: 
95
1
96


және ол 5-ке қалдықсыз 
бөлінеді.Сонымен, рептилия командасында
95
тасбақа бар екен. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   301




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет