Сборник научных статей научно-практической конференции «Байтанаевские чтения-Х»

430 
ӘОЖ 372.8:57/59 
БІЛІМ
 
БЕРУДЕ ТАНЫМДЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТІ ЖАНДАНДЫРУ 
ТӘСІЛДЕРІ МЕН ӘДІСТЕРІ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМ 
САПАСЫН АРТТЫРУ 
Матай А.Н
.
 
– 1505-11 тобының магистранты
 
Ғылыми жетекші: Утегенова Г.А.
– PhD, аға оқытушы 
Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті, Шымкент 
 
Summary 
The process of acquiring new knowledge encourages the teacher and student to work creatively, 
because if the needs to acquire knowledge through self-search, the teacher needs to create reasons 
and conditions for the student to acquire knowledge. To do this, the teacher needs to prepare the 
lesson in detail, where there may be various questions on the part of the student during the lesson, the 
teacher must give the necessary guidance. 
 
Танымдық іс-әрекет-бұл мектеп оқушыларын оқытудың маңызды 
мотивациясы, жетістік пен білім сапасын арттырудың кепілі. Танымдық 
қызығушылық сабақтардағы оқушылардың белсенділігі мен назарында, олардың 
эмоционалды реакцияларында, мұғалімге қатысты мәселелерде, қосымша 
әдебиеттермен жұмыс жасауда және т. б.. Сабақта оқушылардың белсенді 
жұмысы-табысты оқытудың кепілі. Оқушылардың зерттелетін пәнге үлкен 
қызығушылығы болған кезде оқушылардың танымдық белсенділігі жоғары екені 
түсінікті. Бірақ бұл қызығушылықты қалай қалыптастыруға болады? Тақырыпқа 
қызығушылықты қалыптастыру үшін қандай әдістер мен әдістерді қолдану керек, 
ол қысқа мерзімді емес, төзімді.
 
Танымдық белсенділік оқушының өрнектеледі ұмтылысына оқып, 
қиындықтарды жеңіп жолында білім алу, қосымшада максимум өз ерік күш-
қуатын ақыл-ой жұмысы. Оқушының танымдық белсенділігі-сапа туа біткен 
немесе тұрақты емес, ол динамикалық түрде дамиды, көптеген әлеуметтік 
факторлардың әсерінен дамып, регрессияға ұшырайды 
[1].
 
Проблемалық оқыту
- дамып келе жатқан оқытудың бір түрі. Оның мазмұны 
әр түрлі деңгейдегі проблемалық мәселелер жүйесімен ұсынылған. Оларды шешу 
барысында студенттер жаңа білім мен іс-әрекет тәсілдерін игереді, нәтижесінде 
шығармашылық қабілеттер, өнімді ойлау, қиял, танымдық мотивация 
қалыптасады.Проблемалық оқыту процесінде мен күрделіліктің әртүрлі 
деңгейлерінің әдістерін қолданамын, бұл бір жағынан биология курсының әртүрлі 
тақырыптарын зерттеуге сараланған көзқараспен қарауға, екінші жағынан әртүрлі 
дайындық деңгейі бар Студенттер топтарымен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. 
Проблемалық оқытудың бір түрі-проблемалық презентация. Оқушыларға 
проблемалық 
жағдай 
қойылады, 
қарама-қайшылықтар 
мен 
шешімдер 
анықталады. Мәселен, мысалы, "сүйектердің құрылымы және олардың қосылу 
түрлері" тақырыбын зерттеген кезде мен келесі ақпаратты түсінуді ұсынамын: 
салмағы 70 кг болатын адамның қаңқасының массасы 8-9 кг. үлкен тибия 1500 кг 
салмаққа төтеп бере алады, бірақ оның массасы тек 0,2 кг. Сүйек неге жеңіл және 

431 
сонымен бірге соншалықты күшті, қатты және серпімді? Оқушылар әртүрлі 
ұсыныстар айтады, бірақ әңгіме барысында бұл мәселені шешу жолдары 
анықталады.
 
1. Сүйектің құрамын анықтау керек, өйткені заттың құрамы оның 
қасиеттерін анықтайды. 
2. Сүйектің құрылымын зерттеп, оның беріктігін анықтайтын себептерді 
анықтау қажет. 
Кальцийленген және декальцинацияланған сүйектің қасиеттерін ескере 
отырып, бейорганикалық заттардың қасиеттері анықталады – олар сүйекке күш 
береді. Органикалық заттар икемділік пен икемділікті анықтайды, олардың 
комбинациясы сүйек тінінің беріктігін анықтайды. Сүйектерді кесуді қарастыра 
отырып, оқушылар тығыз және жіңішке заттың болуын атап өтеді, мұнай 
мұнарасына ұқсастық арқылы сүйек тақталарының рөлін анықтайды
[2]
Сондай-ақ, Биологияны оқыту тәжірибесінде, әсіресе орта мектепте, мен 
іздеу әдісін қолдануды ұсынамын. Оқушылар өз бетінше, мұғалімнің айтарлықтай 
көмегінсіз жаңа білімді ашады және игереді, ал мұғалімнің мақсаты – мектеп 
оқушыларын проблеманы шешуге бағыттау және оларды шешуге ынталандыру. 
Сонымен, тақырыпты зерттеудің басында "Экология негіздері" үлкен бөлімін 
оқып жатқанда, мен студенттерге планетарлық масштабта да, өз ауылының 
деңгейінде де ең маңызды экологиялық мәселелерді анықтап, оларды зерттеп, осы 
мәселелерді шешу жолдарын анықтап, өз пікірлерін білдіруді және олардың 
шешімдерін ұсынуды ұсынамын. Конференцияда балалар өз жұмыстарымен 
айналысады, кейде көптеген мәселелерді шешудің қызықты жолдарын ұсынады. 
"Автокөліктің қоршаған ортаға әсері", "парниктік эффект және оның салдары" 
сияқты планетарлық масштабтағы жұмыстармен қатар, жергілікті масштабтағы 
мәселелерге қатысты жұмыстар бар. Мысалы, "автокөліктің мектептің шағын 
ауданындағы қоршаған орта жағдайына әсері". Зерттеу әдісі 9-сынып 
оқушыларын профильге дейінгі дайындық бойынша менің жұмысымның негізі 
болып табылады. "Экожүйелер экологиясы" курсын зерделей отырып, оқушылар 
бірқатар қызықты өзекті жұмыстарды дайындап, қорғады, онда олар белгілі бір 
мәселені зерттеп қана қоймай, зерттеу жүргізді, белгілі бір тұжырымдар мен 
ұсыныстар жасады. Бұл жұмыстар: "тағамдық қоспалар және адам денсаулығы" 
"дене тұрысы және мектеп оқушыларының денсаулығы" "темекі шегу және 
денсаулық" және басқалар. Мұндай жұмыс оқушылардың пәнге деген 
қызығушылығын оятады, оқу сапасының жоғарылауына әкеледі
[3].
Проблемалық оқыту
оқушыларды ойлауға мәжбүр етеді, оқушылардың 
пәнге деген қызығушылығын, олардың сабақтағы белсенділігін ынталандырады, 
тұтастай алғанда оқу сапасының жақсаруына әкеледі. 
Сабақтың мотивін құру, оған қызығушылық, белсенді жұмыс істеуге деген 
ұмтылыс, сабақтың маңызды компоненттерінің бірі деп санаймын.Ол үшін 
сабақтарда танымдық (балама шешімдерді іздеуге шақыру, ойнау, қиын емес 
тапсырмаларды 
орындау); 
эмоционалды 
(сәттілік 
жағдайын 
құруды 

432 
ынталандыру, тапсырмаларды еркін таңдау); ерікті (оқытудың міндетті 
нәтижелері туралы хабарлау, өзін-өзі бағалау және түзету, мінез-құлық 
рефлексиясы) және әлеуметтік (өзара көмек жағдайын құру, өзін-өзі тексеру) 
әдістерді қолдану қажет. 
Сабаққа дайындық кезінде оқушылардың нақты мүмкіндіктері мен жеке 
ерекшеліктерін ескеруге, әр оқушыны белсенді танымдық іс-әрекетке қосу үшін 
оңтайлы жағдай жасайтын ынталандыру әдістерінің жиынтығын таңдауға тырысу 
керек. Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастыру, оларды 
биология сабақтарында белсендіру үшін әртүрлі әдістер қолданылады
[4].
Есептеу және логикалық есептерді дербес шешу әдісі. 
Барлық оқушылар 
тапсырмалар бойынша есептеу немесе логикалық (есептеулерді, ойлар мен 
қорытындыларды талап ететін) есептерді ұқсастық немесе шығармашылық 
сипатта дербес шешеді.Бірақ әр параллельде тапсырмалар сараланған - күрделі, 
шығармашылық сипатта - күшті студенттер, ал ұқсас - әлсіз. Бұл ретте 
оқушылардың өздеріне қажет емес тарауларына көңіл бөлетін. Әр оқушы өз 
мүмкіндіктері мен қабілеттері бойынша тапсырма алады. Сонымен бірге оқуға 
деген қызығушылық төмендемейді. 
Көрнекі әдістер. 
Осындай әдістердің бірі-ішінара іздеу.Бұл әдісті қолдану 
кезінде мұғалім сыныптың жұмысын басқарады. Оқушылардың жұмысы жаңа 
тапсырмалардың бір бөлігін өздері алатындай етіп ұйымдастырылады. Бұл үшін 
жаңа материалды түсіндірмес бұрын тәжірибе көрсетіледі; тек мақсат туралы 
айтылады. Ал оқушылар байқау және талқылау арқылы проблемалық мәселені 
шешеді
[5].
Қорытынды
:Мұғалім өз біліктілігі мен тәжірибе арқасында,құзыреттілік 
шеберлігі ісерінен баланың оқуға деген ынтасын арттыра алады.Ол үшін мұғалім 
әр уақытта ізденіп,біліктілігін одан әрі жетілдіруі қажет,қазіргі таңда жеке 
тұлғаны қалыптастыру үлкен маңвзға ие. 

жүктеу/скачать 8,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: