Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

1-ТАРАУ
Олар окытудыц такты сипатына катысты ортак niKipre келе алмаганымен, окулыктыц 
танымдык багытымен сэйкес келетш жэне бiлiм саласыныц кептеген кэсiби мамандары 
кабылдайтын ортак мeжeнi сипаттайт^
1
н аныктаманы назарга усынгымыз кeлeдi:
Оцъту деген
1
М
1
з - цайталаулардыц немесе тэж1рибетц нэтижестде адамныц м1-
нез-цулцы мен ЖYрiс-турыс ерекшел1гтде орын алатын, узац уацытца созылатын
взгергс.
Окытудыц Yш критерийш нактылау максатында осы аныктаманы жан-жакты талкы- 
лап кеpeлiк (1.1-кесте).
Бipiншi критерий бойынша окыту мшез-кулыктагы немесе мшез-кулык касиет- 
тepiндeri езrepiстi бiлдipeдi. Мунда езrepiс - окыту процеиндеп нeriзri козгаушы 
кYш десек болады (Alexander et al., 2009). Адамдар кандай да бip iс-эpeкeттi баскаша 
жасагысы келген кезде окып-YЙpeнe бастайды. Сондыктан бiз окытуды емес, оныц 
нэтижeсiн зертгейттн боламыз.
Баскаша айтсак, окыту тYЙсiккe, ягни адамдардыц айтканына, жазганына жэне 
эрекетше нeriздeлeдi. Аныктамада сондай-ак окытудыц езгерген мшез-кулык касиет- 
тepiмeн де тыгыз байланыстылыгы камтылады. Сeбeбi адамдар немен айналысып 
жатканын жарияламай-ак, дагдыларды, бiлiмдi, кезкарастарды немесе мшез-кулыкты 
калыптастыра алады (4-тарау).
Еш нш критерийге сэйкес, уакыт етсе де окыту процеа жалгаса бepeдi. Алай- 
да eсipткi, iшiмдiк жэне шаршау сиякты факторлар нэтижeсiндe пайда болган м ь 
нез-кулыктыц уакытша езrepуiн (мысалы, тутыгу немесе ттлдщ кYpмeлуi) бул кри­
терийге жаткызуга болмайды. 0йгкеш мундай езгерютердщ салдары жойылган кезде 
мшез-кулык калпына кeлeдi. ¥мытшактыкка байланысты окыту узакка созылмауы 
да мYмкiн. Осыган байланысты зepгтeушiлep «окып-уйренда» деген аныктама беру 
Yшiн окыту процеа каншалыкты узакка созылуы керек деген мэселе тещрепнде бip 
шeшiмre келе алмай отыр. Дегенмен олардыц кепшшта аз уакытка (мысалы, бipнeшe 
секунд) созылган езrepiстepдi окыту деуге болмайды деген птармен кeлiсeдi.
Окытудыц Yшiншi кpитepийiнe тэжipибe аркылы кол жетшзуге болады (мысалы, 
кайталау, баскаларды бакылау). Алайда бул критерийге балалардыц eсeюi аркылы 
аныкталатын ецбектеу, каз туру сиякты мшез-кулык езrepiстepiн жаткызуга болмай­
ды. Калай болганда да, есею мен окыту арасындагы айырмашылыктыц накты емес- 
тiriн айта кеткен жен. Оныц сeбeбi - эр адамныц мiнeз-кулкы генетикалык тургы- 
дан аныкталып койганымен, оныц эpi карай калыптасуына коршаган орта эсер eтeдi. 
Тш буган накты мысал бола алады. Дауыс аппараты калыптасканнан кeйiн адамныц 
сейлеу кабiлeтi пайда болады. Бipак накты сездepдi баскалармен карым-катынаска 
тусу барысында Yйpeнeдi. Балалардыц т л Yйpeнуiндe генетиканыц мацызы жога- 
ры болганымен, бiлiм алуы жэне ата-анасымен, муFалiмдepiмeн, курбы-курдастары- 
мен езара iс-эpeкeтi баланыц осы мэселеде жeгiстiккe жeгуiнe шeшушi ыкпал eтeдi 
(Mashburn, Justice, Downer, & Pianta, 2009). Сол сиякты, калыпты дамып келе жаткан 
сэби ецбектеп, каз тура алганымен, коршаган орта ол Yшiн кажетп жагдай жасауга тиiс. 
Еркш сейлеп, козгала алмайтын баланыц физиологиялык дамуы да калыпты болмайды.
1.1-кесте
Окыту межес 
■ 
°кы ту ©згер1спен катаР ЖYPедi
■ 
Окыту уакыт етсе де жалгаса беред1
■ 
Окытуга теж1рибе аркылы кол жетк1з1лед1

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: