Окыту теориясына Kipicne

Окыту теориясына Kipicne
ЦАЗ1РГ1 О^ЫТУ ТЕОРИЯСЫНЫЦ АЛГЫШАРТТАРЫ
К ^ р п окыту теориясы ерте кезден бастау алады. Зерттеуш1лерд1 толгандырып отырган 
сурактар мен мэселелер ен д гана пайда болган жок, кеpiсiнше, адамдардын eздеpiн, бас- 
каларды жэне eздеpi eмip суретш элемдi тусшуге деген талпынысынан туындап отыр.
Бул бeлiм бш м нщ пайда болуы туралы философиялык кезкарастар мен онын 
коршаган ортамен байланысынан бастап, окыту жайында ертеректе айтылган кейбip 
психологиялык идеяларды талкылайды жэне кaзipгi окыту теориясыньщ негiздеpiн 
аныктауга тырысады. Мунда шолулардын ipiктелiп беpiлуiмен катар, сол кездеп бь 
лiм беру мекемелеpiндегi оку процесше катысты тарихи материалдар да камтылады. 
Аталган мэселе женiнде терещрек бiлгiсi келетш окырман баска дереккездерге суйе- 
не алады (Bower & Hilgard, 1981; Heidbreder, 1933; Hunt, 1993).
Окыту теориясы жэне философиясы
Философиялык тургыдан окытуды бш м нщ непзш, табигатын, шегiн жэне эдiстеpiн 
карастыратын эпистемологияга катысты зерттеуге болады. Бiз калай бiле бастаймыз? 
Жана нэрсеш калай Yйpенемiз? Бiлiмнiн кезi неде? Б ш м алудыц кYpделiлiгi туралы 
Платонныц «Менонында» (б.з.д. 427?-347?) былай делшген:
«Мен сенiн не дегiн келш турганынды бiлем, Менон. Сен адам езiнiн ненi бiлiп, ненi 
бшмейпнш накты сурамайды деп ойлайсын. вйткеш адам езi бiлуi тиiс зат женшде 
ештене бшмейда» (Plato, 1965, р. 16).
Рационализм мен эмпиpизмдi бш м нщ пайда болуы мен онын коршаган ортага 
катысы жайлы непзп екi кезкарас pетiнде карастыруга болады. Бул кезкарастар зама- 
науи б ш м беру теорияларында кенiнен колданылуда.
Рационализм
«б ш м санага негiзделедi, оган сезiм мYшелеpiнiн еш катысы жок» де­
ген mкipдi алга тартады. Адамзат бiлiмi туралы рационалдык кезкарастарда елеулi 
орын алатын сана мен материя арасындагы айырмашылык Платоннан бастау алу- 
мен катар, ол «сезiм мYшелеpi аркылы кол жетк1зген бiлiм мен сана аркылы алынган 
бiлiм - еш турлн> деп есептейдi. Платоннын ойынша, заттар (мысалы, уйлер, агаштар) 
туралы сезiм мYшелеpi аркылы бше алсак, осы езiмiз бiлетiн заттар женшде ойлау не- 
месе талкылау барысында бiзде олар жайлы идея калыптасады. Адамдарда коршаган 
орта женшде идея бар, демек, осы заттар туралы ойлай отырып, олар ез идеяларын 
зерттей алады. Сана - адамнын ойлау кaбiлетiнiн ен жогары денгейi, ейткенi адамга 
сана аркылы абстрактш идеяларга жол ашылады. Yйлеp мен агаштардын идеалдык 
сипаты олар женшде белгш бip накты бейне калыптаскан кезде гана пайда болады.
Шынайы бiлiм туа пайда болады жэне сана аркылы кер ш с табады деген идеяга 
суйене отырып, Платон «Менондагы» дилеммасынан бас тартады. Окыту - санада- 
гы акпаратты кайта жащырту. Ягни бакылау, есту, дэм тату немесе жанасу аркылы 
кабылданган акпаратты идеядан геpi шикiзaт деп санауга болады. Акыл санада туа 
калыптасады жэне сезiм мYшелеpi аркылы жеткен акпаратка магына Yстейдi.
Рационалисток доктринаны француз философы жэне математип Рене Декарттын 
(1596-1650) енбектеpiнен де байкауга болады. Ол муны кYмэндi зерттеу тэсiлi ретш- 
де колданады. Ол кумэндану аркылы акикат шындык болып табылатын, шэк келтг- 
ршмейтш корытындыларга кол жеткiзедi. взiн iн кумэндана алатынына кез жеткiзе

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: