Э леум етп к таным теориясы

Э леум етп к таным теориясы
асыгуга болмайды. Енд1 артка карай сызамыз. Жок, менщ темен карай сызуым ке- 
рек ед1 гой. Ештене етпейдр сызыкты еш1ре саламыз... Жаксы. Кдге болганньщ езш- 
де де мен асыкпай сызуым керек. Жаксы. Осымен болды. Менщ колымнан келдн> 
(Meichenbaum & Goodman, 1971, p.117).
Модельде кате жiберiп, оны калай тYзеткенiн естен шыгармацыздар. Бул -
кателескен жагдайда ренжiп, тапсырманы эрi карай жалгастырмай коятын балалар 
Yшiн Yйренудiн мацызды тэсiлi. Мейхенбаум мен Гудман (1971) танымдык модель- 
дщ жауап беру уакытын баяулататынын, бiрак езiндiк б ш м кателердi азайтатынын 
байкаган.
Fалымдар езiндiк бiлiмдi эркилы тапсырмалар аркылы тYрлi окушыларга кол- 
данып кердi (Fish & Pervan, 1985). Бул эаресе бiлiм алу кабiлетi темен окушыларга 
(Wood, Rosenberg, & Carran, 1993) тYрлi тэсiлдердi Yйретуде ерекше кажет. Окып 
y
^
рену дагдысын калыптастырудыц алдында мынадай тапсырма берген жен: «Менщ 
не iстеуiм керек? Параграфтагы негiзгi сейлемдi табуым керек. Н епзп сейлем деге- 
нiмiз - параграфтыц негiзгi ойын бiлдiретiн сейлем. Мен барлык сейлемдердi коры- 
тындылап, параграфтыц не жешнде екенiн сипаттап беретш сейлемдi iздеуiм керек» 
(McNeil, 1987, p. 96). Кщындыкты жецуге арналган сейлемдердi («Мен оны элi таппа- 
дым, бiрак окасы жок») де модель аркылы керсетуге болады.
Кимыл даFдыларын уйрену
Элеуметт1к танымдык теория бойынша кимыл-козгалыс дагдылары жауап беру мен 
бершген жауапты тYзетуге кажетп стандарт ретiнде кызмет етет1н дагдылардыц 
концептуалдык сипатын бiлдiретiн менталдык модельден турады (Bandura, 1986; 
McCullagh, 1993; Weiss, Ebbeck, & Wiese-Bjornstal, 1993). Концептуалдык тэсш ба- 
кыланган мшез-кулык жYЙесiн танымдык тургыдан кайталауга болатын визуалдык 
жэне символдык кодка ауыстыру аркылы жасалады. Жеке адамдар кандай да б1р эре- 
кетт1 юке асырмас бурын оныц менталдык моделш жасап алады. Мысалы, теннис 
ойнап жаткан адамдарды бакылай отырып, олар теннис добын лактыру, кабылдау, 
сол колмен уру сиякты тэсшдердщ менталдык моделш жасайды. Мундай менталдык 
модельдер жетшмеген, кажет болган жагдайда оларды тYзету керек, дегенмен олар 
дайындык барысында дагдыларды жаксырак игеруге кемектеседг Бiз муны тараудыц 
басында, кашыктан уру тэсiлiне жаттыгудагы Доннеттамен болган эцпмеден бай- 
каганбыз. Жаца немесе кYрделi эрекет жагдайында окушыларда сол эрекет жайлы 
ешкандай менталдык модель болмауы мYмкiн, сондыктан олар эрекетп кайталамас 
бурын модельдердщ эрекеттерiн керш алганы жен.
Бул элеуметт1к танымдык тэсшдщ баска да кимыл-козгалыс тэсшдершен 
айырмашылыгы бар. Адамстыц (1971) 
туйъщ контурлы (closed-loop) теориясы
бойынша адамдар кимыл-козгалыс дагдыларыныц перцептивпк (iшкi) тэсшдерше 
тэжiрибе мен эрекеттерге деген кезкарастар аркылы кол жеткiзедi. Бул тэсшдер 
дурыс козгалыс жасауга кажетт-i сштеме релiн аткарады. Бiр адам эрекет жасаган 
кезде екiншiсiнде iшкi (сенсорлык) жэне сырткы (нэтижелердi бiлу) кезкарас ка- 
лыптасады жэне ол кезкарасын нэтижемен салыстырады. Аныкталган айырмашы- 
лык нэтиженi тYзету Yшiн кажет. Оц кезкарас орын алган жагдайда бЫ м артады, 
кейiн еш пiкiрсiз-ак осы эрекетп iске асыра беруге болады. Адамс жадтыц еш тYрлi 
механизмш аныктап керсеттi: бiрiншiсi жауапка бастаса, екш ш га жауаптыц дурыс- 
тыгын багалайды.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: