Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

4 -Т А Р А У
Танымдьщ модельдеу.
Танымдык модельдеу Yлriнщ осы эрекетп жасау себеб1 мен 
ойды вербалдандыру жолын тYсiндiру мен керсетуден турады (Meichenbaum, 1977; 
Zimmerman, 2013). Доннеттаныц жагдайында жаттыктырушы Мартин танымдык мо­
дельдеу тэсш н колданды. Мысалы, мугал1м белу дагдыларын Yйретуде 276 -г- 4 есебш 
былай тYсiндiруi мYмкiн:
<^ршшр алдымен кандай сан 4-ке белiнетiнiн шешiп алуым керек. Ол Ymin 276 санын 
аламын да, сол жагынан оцга карай 4-ке тец келетiн немесе одан Yлкен санды тапканга 
дешн жылжыта беремiн. 2 саны 4-тен кеп пе? Жок. 27 саны 4-тен кеп пе? Иэ. Демек, 
алдымен 27-ш 4-ке белiп керемш. Ол Yшiн 4-гi кебейгiндiсi 27 бiрдей болатын немесе 
сэл аз болатын санмен кебейгемiн. 5 бола ма? 5 х 4 = 20. Жок, ете аз. 6 санын керешк. 
6 х 4 = 24. МYмкiн. 7 ше? 7 х 4 = 28. Жок, ете Yлкен. Демек, 6 дурыс».
Танымдык модель баска да жагдайларды камтиды. Окушылар к атет танып, 
оларды тYзетуi Yшiн модельдерде кателер де болуы мYмкiн. «Мен дурыс жасап жа- 
тырмын» сиякты сейлемдер эаресе б ш м алу кезшде киналатын жэне ездерш ц кабь 
летше ^ м э н м е н карайтын окушылар Yшiн ете пайдалы.
Зертгеушшер танымдык модельдщ мацызын дэлелдеп, б ш м беру кезшде жай 
гана тусшд1руден геру оны модель аркылы керсеткенде тш м д ш п жогарырак болаты- 
нын керсетп (Rosenthal & Zimmerman, 1978). Шунк (1981) танымдык модельдщ эсе- 
рш балалардын узакмерз1мдш езшдак тш м д ш п мен жетютлпне арналган б ш м беру 
дидактикасымен салыстырады. Сандарды белу дагдысын жаксы игермеген балаларга 
тус1нд1рш, жаттыгуга мYмкiндiк бередг Окушылар танымдык модель жагдайында 
ересек адамдардын белу тэсшдерш тYсiндiруiн бакылай отырып, оларды мысал есеп- 
терге колданып кередг Ал дидактикалык б ш м беруде окушылар тэсшдерд1 тусшда- 
ретш б ш м беру материалдарын карап шыкканымен, модельмен жумыс ютемейдг 
Дидактикалык тэсшге караганда, танымдык Yлгi балалардын белу есептерд1 шыга- 
руына жаксы кемектеседг
взтдж б'т'ш.
0зш дш б ш м окушылардын б ш м алу кез1ндеп эрекетш реттеу ушш 
кажет (Meichenbaum, 1977). Бурынырак жYргiзiлген зерттеу кез1нде Мейхенбаум мен 
Гудман (1971) танымдык модельд1 ез бетлнше оку дагдысын калыптастыру Yшiн екш- 
ш1 сыныптын арнайы б ш м беру тобындагы кызба мшезд1 балаларга колданып кердг 
Ол мына кезендерден турды:
■ 
Танымдьщ модель:
ересек адам белгш б1р тапсырманы орындау барысында 
балага не ютеу каж етппн айтады.
■ 
Ашьщ ж етекшшк ету:
бала ересек адамнын ж етекш ш пм ен эрекет етедг
■ 
Ашыц взтдж б1л1м:
бала езше-ез1 дауыстап багдар бере отырып эрекет етедг
■ 
Жартылай ашыц взтдж б1л1м:
бала езше сыбырлап багдар бере отырып 
эрекет етедг
■ 
Жабыц взтдж б1л1м:
бала езше ш те й багдар бере отырып, эрекет етедг
0з1нд1к б ш м эдетте баланын эрекет ету жылдамдыгын азайту ушш колданыла- 
ды. Ересек адам сызык сызуга байланысты тапсырманы орындау кез1нде былай дейдг
«Сонымен, мен не iсгейiн деп жатырмын? Сендер менiн тYрлi сызыктан туратын 
суретгi кешiргенiмдi калайсындар гой!? Менiн асыкпауым керек. Ендеше темен ка­
рай, тагы да темен сызык сызамын. Жаксы, эзiрге бэрi дурыс. Есгерiнде болсын,

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: