Нейрогылым жене окыту

Нейрогылым жене окыту
жасушаларын жою аркылы нейрондардын кызмет етуш жещлдетедг Глиа жасушала- 
ры сондай-ак миелин кабыгынын да пайда болуына жагдай жасайды.
Ересек адам миынын салмагы ^ л к ен ми) - шамамен 1,3 кг, келем1 канталупа 
кауыны тэр1здес. Онын сырткы кабыгы кыртыстанып келедг Мидын сыртында ми 
кыртысы, ягни кыртысталган сур заттан туратын кабыгы болады. Кыртыстын ею сы- 
нары (сол жэне он) бар. Олардын эркайсысы терт (ортащы, алдыщы, арткы, аралык) 
белштен турады. Кейб1р жагдайда мидын курылымы симметриялы болып келедг Ми 
кыртысы - окуга, есте сактауга жэне сенсорлык акпаратты ендеуге катысатын н еп зп
бел1м. Сонымен б1рге ми баганын, ретикулярлык формацияны, мишыкты, таламусты, 
гипоталамусты, амигдаланы, гиппокампты, кYCтi д ен ет, Брока жэне Вернике аумак- 
тарын атауга болады.
Мидын сол жак сынары он жак визуалдык аумакка, ал он жак сынары сол жак 
визуалды аумакка жауап бередг Кей кезде ми бел1ктер1 накты б1р кызметп аткарады. 
Аналитикалык ойлау сол жак ми сынарында орналасса, кещстткпк, багыт, есту, эмо- 
циялык жэне шыгармашылык кызметтерд1 мидын он жак сынары аткарады. К^алай 
болганда да, ми бел1ктер1 акпаратты ендеу мен эрекетп баскару кызметтерш б1рлесш 
аткара бередi. Мидын ею жак сынары кептеген талшыктар аркылы байланысып жата- 
ды. Мундай талшыктардын ен Yлкенi - кYCтi дене.
Ми белш терш н бiрлесе эрекет жасайтынын тiлдi Yйрену мен колданудан накты 
байкауга болады. Ми кыртысынын сол жак белЫ окуга жауап бередi. Сондай-ак ми­
дын кейбiр аумактары окуга кажетп орфографияга, фонологияга, семантикага жэне 
синтаксиске жауапты. Мидын сол жак сынарында орналаскан Вернике аумагы сей- 
лемдi тYсiну мен сейлеу кезшде дурыс синтаксистi тандап алуга кемектеседг Вернике 
аумагы мидын алдынгы жагында орналаскан, сейлеу Yшiн кажеттi Брока аумагымен 
тыгыз байланысты. Дегенмен мидын он жак сынары контекст! жэне сейлем магына- 
сын тYсiнуде аса мацызды.
Мига зерттеу жYргiзу Yшiн кептеген тэсiлдер колданылады. Оларга: рентген- 
дi, КТ, ЭЭГ, ПЭТ, МРТ, фМРТ жэне КТ УДЗ-ны жаткызуга болады. Миды зерттеу 
саласынын езгерш жатканына байланысты жана, жан-жакты жетiлдiрiлген тех- 
нологиялар да пайда болуда. Нейрогылым кезкарасы тургысынан алып карасак, 
окыту дегенiмiз - нейрондык (синапстык) байланыстар мен тораптарды куру 
жэне жетiлдiру процесi. Сенсорлык акпараттар мидын сенсорлык жад белiгiнде 
енделедi. Онда сакталып калгандары оперативтiк жадка жiберiледi. Ал опера- 
тивтiк жад мидын бiрнеше белiгiнде, бiрак, негiзiнен, алдынгы мидын префрон- 
талды кыртысында орналаскан. Акпарат ендi узакмерзiмдiк жадка багытталады. 
Акпарат (мысалы, декларативтiк, процедуралык) тYрiне карай узакмерзiмдiк есте 
сактауга мидын тYрлi белiктерi араласады. Тiтiркендiргiштердiн немесе акпарат- 
тардын кайталанып отыруына байланысты нейрондык тораптар ныгаяды, нэтиже- 
сшде нейрондык жауаптар тез берiледi. И кем дш гш щ аркасында окыту кезiнде ми 
езгерш отырады. Синапстык байланыстарды турактандырып, ныгайту процесiн 
бекгту
деп атаймыз. Бештудщ кемегiмен мидын физикалык курылымы мен кыз- 
метi езгерiп отырады.
Мидын дамуына эсер ететiн факторларга генетиканы, коршаган ортанын эсерiн, 
тамактануды, стероидтердi жэне тератогендердi жаткызуга болады. Пренаталдык 
даму кезiнде мидын келемi мен курылымы улгаяды, ондагы нейрондар мен глиал

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: