Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Исакова С. А., Айнабекова И. Т
жүктеу/скачать 1,79 Mb. Pdf көрінісі
|
Isakova Karjilik esep
|
157 Ағымдағы коэффициент (35) К ағымдағы = Өз еркімен жұмыстан кеткен жұмыскерлер және еңбек тәртібін бұзған жұмыскерлер саны Жұмыскерлердің орташа тізімдік саны Тұрақтылық коэффициенті (36) К тұрақтылық = Кезең ішіндегі нақты жұмыскерлер саны Жұмыскерлердің орташа тізімдік саны Жұмыскерлердің орташа тізімдік саны (37) N = Жұмыскерлерді ң кезең басындағы саны + Жұмыскерлердің кезең соңындағы саны 2 Еңбек ресурстарын талдау барысында оның құрамы, құрылымы және жұмыс күшінің жылжу көрсеткіштері бойынша жүргізіледі. Еңбек өнімділгі өнім көлемін артырудың негізгі жолы. Еңбек өнімділігі дегеніміз белгілі бір уақыт аралығындағы өндірілген өнім саны немесе өнім көлемі. B = q немесе B = Q T N Мұндағы: B - еңбек өнімділігі; q - өнім саны; T - барлық өнімді өндіруге кеткен уақыт T=t*q; t - бір өнімді өндіруге кеткен уақыт; Q - өнім көлемі Q=p*q; p - бір өнімнің бағасы. Еңбек өнімділігін жоғарлату резерві ΔB T = (T 1 – T 0 )*Q 1 , (39) Мұндағы: ΔB T - еңбек өнімділігінің өзгеруі; T 1 - есепті кезеңдегі еңбек уақыты; T 0 - базисті кезеңдегі еңбек уақыты; Q 1 - есепті кезеңдегі өнім көлемі. 158 Еңбек сыйымдылығы өнім көлемін өндіруге кеткен уақыт жиыны (T=t*q) Еңбек уақытын төмендету еңбек өнімділігін жоғарлату жолы болып табылды. Жұмыс уақыты қоры ЖУҚ = КР*Д*П (40) Еңбекақы қорын талдау негізі болып форма №1Т «Еңбекақы туралы есеп» алынады. Еңбекақы қорын талдау оның абсолютті және қатысты өзгеруін анықтауға байланысты бөлінеді. Еңбекақы қорының абсолютті өзгеруі ΔЕАҚ = ЕАҚ н – ЕАҚ жоспар (41) Еңбекақы қорының қатысты өзгеруі. ΔЕАҚ = (ЕАҚ н / ЕАҚ жоспар ) * 100% Еңбекақы қорының өзгеруіне әсер ететін факторлар: 1.Жұмыскерлер санының өзгеруі ΔЕАҚ КР = (КР н – КР жоспар ) * ГЗП жоспар (42) 2.Орташа жылдық еңбекақының өзгеруіне байланысты ΔЕАҚ ГЗП = КР н * (ГЗП н – ГЗП жоспар ) (43) Еңбекақыны үнемдеу ± Э = ЕАҚ н * (I СЗ * I ГВ ) / I СЗ , (44) мұндағы Э - экономия ЕАҚ н - нақты еңбекақы қоры I СЗ - орташа еңбекақы индексі I ГВ - еңбек өнімділігінің индексі Инфляциянын еңбекақының өзгеруіне әсері төмендегідей формуламен есептелінеді. I ЗП = СЗ 1 / СЗ 0 * I Ц , (45) мұндағы I ЗП - орташа еңбекақы индексі; СЗ 1 - есепті кезеңдегі орташа еңбекақы; СЗ 0 - базисті кезеңдегі орташа еңбекақы; I Ц - тұтыну туарларлы және қызмет көрсету бағаларының индексі. Мысалы: Есепті кезеңдегі орташа еңбекақы 35800 тенге, базистік кезеңдегі еңбекақы 33205, осы кезеңдегі тауарды және қызметтің тұтыну бағасы 7% болса, коэффицицентте 100 + 7 = 107% немесе 1,07. Орташа еңбекақының өзгеруі I ЗП = СЗ 1 / СЗ 0 * I Ц = 35800 / 33205 * 1,07 = 35800 / 35529 = 1,007 немесе 100,7% құрайды. Демек, орташа еңбекақы 0,7% өсті. «Айша» ЖШС еңбекақы қорын және жұмысшыларының нақты тізімдік саны бойынша жұмысқа қабылдану шығарылуы және оның қолданылуына байланысты шығындар көлемін есептеп оның нақты жылдардағы мөлшері, яғни саны оның еңбекақысын және нақты жұмысшыларының санының жылдық қатынастарындағы салыстырмалық белгілері және нысандары бойынша анықталады. 159 Еңбек ресурстарын пайдалану бойынша көрсеткіштерді талдау өткен жылғы, базистік және есепті жылдық нақты көрсеткіштермен сәйкестендіріледі. Базистік және есепті жылдардағы көрсеткіштер салыстыра отырып еңбек ресурстарын тиімді пайдалануын толық түрде білуге болады. Айталық, 2015 жылы кәсіпорын бойынша барлығы 18 адам жұмыс атқарса, оның 4 әйел адамдары болды, ал есепті 2016 жылы бұл көрсеткіш 2 адам өсіп, ал әйелдер 5 адамға артты. Бұл жоғарылаудың себептері кәсіпорын соңғы жылдары табысты болғандықтан, оның еңбек күшінің өнімділігі артқан жоқ. 2015 жылы еңбекақы қоры 5224,8 мың.тг құраса, 2016 есепті жылы бұл көрсеткіш 5270,3 мың.тг құрады. Оның себебі, жұмысшылардың нақты тізімдік санының жоғары болуы, ал орта айлық жалақы мөлшері базистік яғни 2015 жылы 21188,9 тг көлемінде болса , ал 2016 жылы есепті жылы бұл көрсеткіш 21959,6 тг. көлемінде болды. Оның жалпы 770,7 тг көтерілуі еңбек өнімділігінің үлесіне тиді. Жұмысшылардың құрамы жағынан 2015 жылы кәсіпорындағы орта жас 30-35 жас аралығында болды, ал 2016 жылы бұл орта жас құрамы 30%- ға төмендеді. Ал жалпы алғанда есепті жылғы еңбек ресурстарының тиімділігі кәсіпорын үшін аса қолайлы. Жұмысшылардың орташа айлық мөлшері өткен жылға қарағанда біршама жоғарылады. 160 Кесте-42 «Айша» ЖШС еңбекақы қоры және жұмысшылардың саны (2016) Көрсеткіштер Жұмысшыларды ң тізімдік саны Еңбек ақыны есептеу үшін жұмысшылардың нақты саны Жұмысшылардың еңбек ақы қоры м.тг. Орта айлық жалақы мөлшері Орта жылдық Барлығ ы әйелде р Барлығы әйелдер Барлығы әйелдер Барлығы әйелдер Кәсіпорын бойынша барлығы Барлық деңгейдегі басшылар Жоғары деңгейдегі мамандар Орта деңгейдегі мамандар Құжаттар мен есептеудерді рәсімдеу ақпараттан-у маман-ы Қызмет көрсету, сауда қызметтері бойынша жұмысшылар Үлкен және кіші өнеркәсіптік ұйымдардың жұмысшылары Операторлар, машинистер Мамандығы жоқ жұмысшылар Экономикалық қызмет бойынша қызметшілер Жұмысшылар Қызметшілер 20 2 2 10 2 1 3 1 4 16 5 - 1 - 2 - 2 1 2 3 20 2 2 10 2 1 3 1 4 16 5 - 1 - 2 - 2 1 2 3 5270,3 764,8 593,2 2891,1 424,7 183,9 412,6 213,5 596,5 4673,8 960,3 - 241,1 - 424,7 - 294,5 213,5 294,5 665,8 21959,6 31866,7 24716,7 24092,5 17695,8 15325,0 11461,1 17791,7 12427,1 24342,7 16005,0 - 20091,7 - 17695,8 - 12270,8 17791,7 12270,8 18494,4 161 Кесте-43 Жұмысшылардың қабылдануы шығарылуы (2016) Көрсеткіштер Бағана Қызметкерлер бойынша Оның ішінде әйелдер Жыл басындағы жұмысшы- лардың тізімдік саны Қабылданған барлығы Шығарылған барлығы Себептері бойынша (өз еркімен және келмеуіне байланысты) Жыл аяғындағы жұмысшылар мен қызметшілердің тізімдік саны 45 46 47 51 53 17 13 5 5 25 6 1 2 2 5 Жоғарыдағы кестелерге қарай отырып мынадай қорытындыға келдік: яғни, жұмысшылардың ағымы 2015 жылмен 2016 жылды салыстырғанда жүмыстан шығулардың көп екенін байқауға болады. Сондықтан да бұл кәсіпорында ұйымдық басқару құрылымын дұрыс жолға қою туралы шешім қабылдануы тиіс. Кесте-44 «Айша» ЖШС еңбек ақы қорын пайдалануды талдау № Көрсеткіштер өлш. Бірл. 2015 ж. базалық ж. 2016 ж. есепті жыл Ауытқу (+,-) 1. 2. 3. 4. 5. Өткізілген өнім көлемі Негізгі қызмет персоналы 1 жұмысшының өнімділігі Еңбекақы төлеу қоры барлығы Орта айлық жалақы мөлшері мың.тг. адам мың.тг. мың.тг. тенге 10895,0 18 220,7 5224,8 21188,9 13874,0 20 210,7 5270,3 21959,6 2979,0 2 -10,0 45,5 770,7 Кестеден көріп отырғанымыздай, еңбек ақы төлеу қоры 2015 жылмен салыстырғанда, 2016 жылы 45,5 мың.тг көбейген. Оның себебі адам санының жөғарылауына байланысты болып отыр. Бірақ есесіне 2016 жылы жұмысшылырдың айлық жалақысы 770,7 теңгеге көтеріліп отыр. жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|