ARTEMISIA SCOPAEFORMIS,TRANSILIENSIS,HEPTAPOTAMICA ӨСІМДІКТЕРІНІҢ АМИНО- ЖӘНЕ МАЙ ҚЫШҚЫЛДЫ ҚҰРАМЫНЫҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ АНАЛИЗІ Әлдибек А.Е, Бопи А.Қ., Утегенова Л.А. Ғылыми жетекшісі: х.ғ.к., доцент Дюсебаева М.А., PhD, м.а. профессор Жеңіс Ж. әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті e-mail: yrlnvna@mail.ru
Бүгінгі күні Қазақстандағы Artemisia (Астрал) отбасының ғылыми және
практикалық аспектілеріне қызығушылық артып келеді. Artemisia өсімдігі
флавоноидтарға, фенол қышқылдарына, эфир майларына, майлы қышқылдарға,
амин қышқылдарына, каротинге, сапониндерге және илеуз аттарына бай.
Амин қышқылдары табиғи қосылыстардың маңызды кластарының бірі және
пептидтер мен полипептидтердің құрылымдық элементтері болып табылады.
Өсімдіктердегі амин қышқылдарының құрамы өсімдіктердің жасына, сыртқы
жағдайларына: температураға, күн ұзындығына, ылғалдануға және т.б., сондай-ақ
тамақтануға байланысты өзгереді.
Бұл жұмыста ГСХ әдісімен жусанның жерүсті бөлігінің амин- және май
қышқылдарының компоненттік және сандық құрамы анықталды. Нәтижесінде А.
scopaeformis, А. transiliensis, A. heptapotamica жер үсті бөліктерінде амин
қышқылдарының сандық құрамы бойынша аланин (A. scopaeformis – 0.00902 %;
A.transiliensis – 0.00952 %; A.heptapotamica – 0.00590 %), глутамин (A.
scopaeformis – 0.02635 %; A.transiliensis – 0.02710 %; A.heptapotamica – 0.02622 %)
және аспарагин қышқылдарының (A. scopaeformis – 0.01302 %; A.transiliensis –
0.01412 %; A.heptapotamica – 0.01410 %) үлесі басым болды.
Ал екінші зерттеу нәтижесінде A. scopaeformis, А. transiliensis, A.
heptapotamica жерүсті бөліктерінде майлы қышқылдардан сандық құрамы
бойынша: линол (A. scopaeformis – 67.3 %; A.transiliensis – 68.3 %;
A.heptapotamica – 80.9 %), олеин (A. scopaeformis – 19.6 %; A.transiliensis – 18.7
%; A.heptapotamica – 9.3 %), пальмитин (A. scopaeformis – 6.1 %; A.transiliensis –
5.9 %; A.heptapotamica – 5.8 %), және стеарин қышқылдары (A. scopaeformis – 4.5
%; A.transiliensis – 4.4 %; A.heptapotamica – 3.2 %), басым екендігі анықталды.
Сондай-ақ, жерүсті бөліктерінде A.scopaeformis, A. transiliensis, A. Heptapotamica
барлық алмастырылмайтын амин қышқылдары, сондай-ақ алмастырылмайтын
Омега-6 линол қышқылы бар, оның мөлшері 50% - дан астам.
A.scopaeformis, А. transiliensis, A. Heptapotamica жерүсті бөліктері амин- және
май қышқылдары сияқты маңызды қосылыстардың көздері болып табылады.
A.scopaeformis, A.transiliensis, A. Heptapotamica медициналық тәжірибеде
қолданылатын әртүрлі қосылыстардың көзіретінде, сондай-ақ амин мен май
қышқылдарына күнделікті адам қажеттілігін орындау үшін пайдаланылуы мүмкін.
«Фараби Әлемі» атты студенттер мен жас ғалымдардың халықаралық конференциясы
260