араласуға
мүмкіндік
алады
.
3.
Оқу
əдістерін
шəкірттердің
танымдық
əрекеттеріне
орай
топтастыру
Танымдық
іс
-
əрекет
сипаты
оқушының
ойлау
белсенділігінің
деңгейінен
көрінеді
.
Мұндай
топтастыру
тұрғысынан
келесі
əдістер
түрі
ажыралады
:
түсіндірме
–
көрнекілі
(
ақпаратты
–
рецептивті
,
іштей
түсіну
),
қайталай
жасау
(
репрадуктивті
),
проблемді
баяндау
,
бөлшектеп
ізденіс
(
эвристикалы
)
жəне
зерттеу
.
Түсіндірме
–
көрнекілі
əдістің
мəні
–
оқытушы
əрқилы
құрал
-
жабдықтар
көмегімен
дайын
ақпаратты
хабарлайды
,
ал
оқушылар
оны
қабылдайды
,
түсінеді
жəне
есте
қалдырады
.
Оқушылардың
танымдық
іс
-
əрекеті
дайын
білімдерді
есте
қалдыруымен
еленеді
,
бірақ
бұл
бейсаналық
деңгейде
де
болып
,
ақыл
-
ой
белсенділігіне
ешқандайда
əсер
етпеуі
ықтимал
.
Осыдан
түсіндірме
,
яғни
ақпаратты
-
іштей
түсіну
əдісі
əрдайым
тиімді
бола
бермейді
.
Қайта
жасау
(
репродуктивті
)
əдісте
оқытушы
ақпаратты
дайын
күйінде
хабарлап
,
түсіндіреді
,
ал
оқушылар
оны
меңгеріп
,
ұстаз
тапсырмасымен
сол
күйінде
қайталап
айтып
береді
.
Білім
өзгеріске
түспейді
,
оқушыдан
шығармашыл
белсенділік
талап
етілмейді
.
Қайта
жасау
əдісінің
,
ақпараттық
іштей
түйсіну
əдісіндегідей
басты
тиімділігі
-
уақыт
,
күш
қуат
үнемділігі
.
Бұл
əдіс
қысқа
уақытта
,
көп
күш
жұмсамай
ауқымды
көлемдегі
білім
қоры
мен
ептіліктерді
түсіндіріп
жеткізуге
мүмкіндік
береді
.
Сабақ
барысындағы
көп
қайталаудан
білім
бекімі
бірқанша
жоғары
болады
.
Бірақ
бұл
əдіс
те
оқушылардың
ой
белсенділігін
көтеруде
өзінің
тиімсіздігімен
байқалады
.
Проблемді
оқу
əдісі
-
оқу
процесіндегі
орындаушылық
қызметтен
шығармашыл
іс
-
əрекетке
өту
құралы
ретінде
танылады
.
Бұл
əдістің
мəні
–
оқытушы
мəселе
ұсына
отырып
,
оның
шешімін
береді
,
таным
процесіндегі
ой
өрісінің
даму
жолын
көрсетеді
.
Оқушылар
дайын
білімдерді
,
қорытындыларды
тек
қана
түсініп
,
есте
қалдырумен
шектеліп
қалмай
,
дəлелдер
қисынына
,
ой
пайымдау
тəсіліне
бақылау
қояды
.
Мұндай
əдісті
қолдану
барысында
оқушылар
таным
процесінің
тікелей
қатысушысы
болмағанымен
,
мұғалімнің
ой
топшылауларына
зер
сала
отырып
,
өздеріде
проблема
шешуге
үйреніп
барады
.
Танымдық
процестің
біршама
жоғары
деңгейде
танылғаны
-
бұл
бөлшектеп
ізденіс
(
эвристикалық
)
əдісі
.
Бұл
əдіске
байланысты
оқушылар
күрделі
оқу
проблемасын
толықтай
бастан
-
аяқ
шешпестен
,
проблеманы
бөлшектерге
келтіріп
,
оларды
бірінің
ізімен
екіншісіне
жауап
тауып
отырады
.
Оқытушы
мұндайда
оқушының
ізденіс
əрекетіндегі
əр
қадамына
назар
сала
отырып
,
оған
бағыт
-
бағдар
сілтейді
.
Оқудың____зерттеу____əдісі'>Оқудың
зерттеу
əдісі
–
оқушының
білім
игерудегі
шығармашылдық
ізденісіне
басты
назар
аударады
.
Бұл
əдісті
қолданудағы
басты
мақсат
-
оқушының
білім
игерудегі
саналылығын
көтеру
,
құбылыстар
мен
оқиғаларды
нақты
күйінде
қабылдамай
,
олардың
мəн
-
мағынасына
тереңдей
ұғынуға
үйрету
,
қорытындылар
жасауға
баулып
,
игерген
білім
,
ептілік
жəне
дағдыларын
тұрмыста
қолдануға
жаттықтыру
.
Бұл
əдістің
бір
кемшілігі
–
көп
уақыт
жұмсауды
талап
етеді
.
Жоғарыда
аталған
дəстүрлі
əдістерінің
бəрі
оқушының
таңдау
,
есте
қалдыру
,
мұғалімнің
айтқанын
қайталау
əрекеттерін
дамытуға
бағытталып
,
шын
мəніндегі
шығармашыл
еңбек
,
белсенді
таным
мүмкіндіктерін
өрбітуде
тиімсіздік
танытады
.
Бұл
кемшілікті
белсенді
жəне
жедел
əдістермен
толықтыруға
болады
.
Оқудың
белсенді
əдістері
–
оқушы
іс
-
əрекетіне
өнімділік
,
шығармашыл
-
жасампаздық
жəне
ізденісті
-
зерттеу
сипатын
беретін
жол
-
жобалар
тобы
.
Оқу
танымдық
процесте
шəкірт
белсенділігін
көтеруге
дидактикалық
ойындар
,
нақты
ситуатцияларды
талдау
,
іскерлік
ойындар
,
проблемді
мəселелерді
шешу
,
алгоритм
бойынша
оқу
,
ақыл
шабуылы
(“
мазговая
атака
”),
жеке
ұғымдармен
жұмыс
істеу
.
Жедел
əдістер
–
қысқа
уақыт
аралығында
оқу
сеанстарына
ұзақтай
ендіру
жолымен
көзделген
іс
-
əрекетке
үйретуде
қолданылады
(
шомдыру
əдісі
).
Бұл
əдістер
бизнес
,
маркетинг
,
шет
ел
тілдерін
,
практикалық
психология
мен
педагогиканы
оқытуда
кең
қолданылуда
.
Қазіргі
уақыттары
жалпы
педагогикада
теориялық
негізін
тауып
,
оқу
-
тəрбие
процесіне
еніп
жатқан
бұрын
соңды
естімеген
əдістер
тобын
келтіруге
болады
:
суггестопедия
-
иландыру
жолымен
оқыту
;
гипнопедия
–
ұйқыда
оқыту
;
фармакопедия
-
дəрі
-
дəрмек
қолданып
оқыту
.
Бұл
əдістердің
бəрі
адамның
табиғатындағы
,
ішкі
мүмкіндіктеріне
қозғау
салып
оқытуға
бағытталған
.
Сонымен
,
əдіс
көп
,
оның
топтастырылуы
да
сан
қилы
,
əрқайсысы
өз
алдына
тиімді
де
,
кемшілігі
де
жоқ
емес
.
Осынысына
көз
жібере
отырып
,
зерделі
ұстаз
оқу
мақсатына
,
мазмұнына
,
алдындағы
оқу
субъектіне
сай
келетін
нақты
əдіс
таңдайды
,
оны
қолданудың
жолдарына
мəн
береді
.
8.3.
Оқу
құрал
–
жабдықтары
Оқу
əдістері
белгілі
оқу
(
дидактика
)
құрал
-
жабдықтарымен
іске
асырылады
.
Оқу
құрал
-
жабдықтары
-
бұл
білім
алу
,
ептіліктер
қалыптастыру
көздері
. «
Оқу
құрал
–
жабдықтары
»
түсінігі
кең
жəне
тар
мағынада
қолданылады
.
Тар
мағынада
бұл
түсінік
оқу
жəне
көрнекі
құралдары
,
көрсетпе
жабдықтар
,
техникалық
саймандар
жəне
т
.
б
.
байланысты
.
Ал
кең
мағынада
оқу
құрал
-
жабдықтары
деп
білім
мақсатын
іске
асыруға
жəрдемші
жағдаяттардың
бəрін
түсінеміз
,
яғни
оқу
əдісі
,
формасы
,
мазмұны
,
сонымен
бірге
оқудың
арнайы
бұйымдарының
бəрі
осы
оқу
жабдықтарын
құрайды
.
Оқу
құралдарының
көмегімен
дүниені
тікелей
де
жанама
тануды
жеңілдетеміз
.
Олар
,
əдістер
сияқты
оқу
,
тəрбиелеу
жəне
дамыту
қызметтерін
атқарып
,
оқушыларды
ынталандыруға
,
оқу
-
танымдық
іс
-
əрекетті
басқару
мен
бақылауға
пайдаланылады
.
Дидактикалық
құралдар
төмендегідей
тіркеледі
:
-
көру
(
визуалды
)
құралдары
-
кестелер
,
карталар
,
табиғи
объекттер
ж
.
т
.
б
.;
-
есіту
(
аудио
)
құралдары
-
радио
,
магнитафон
,
əн
-
күй
аспаптары
ж
.
т
.
б
.;
-
есіту
-
көру
құралдары
-
дыбысты
фильмдер
,
теледидар
ж
.
т
.
б
.;
-
сөздік
құралдар
-
оқулықтар
,
мəтіндер
;
-
оқу
процесін
авмоматтастырушы
құралдар
–
тіл
кабинеттері
,
компьютерлер
,
ақпараттық
жүйелер
,
телебайланыс
-
қатынас
тораптары
;
-
сөз
,
сөйлеу
,
ым
-
ишара
,
дене
қозғалыстары
.
8.4.
Оқу
əдістері
мен
Достарыңызбен бөлісу: |